Centros sociales
“Pensando na cidadanía atoparanse espazos de diálogo máis coherentes”

Diego Garulo é xestor cultural e técnico da Sociedad Municipal Zaragoza Cultural. Coordina o proxecto Harinera ZGZ, unha antiga fábrica que quedara baleira e agora está recuperada, segundo a web do proxecto, como “un espazo para a cultura comunitaria”. Falamos con el de Harinera, do conflito do CSO A Insumisa co Concello da Coruña e do futuro destes proxectos culturais participativos.

Para a xente galega que non coñeza o proxecto, que é Harinera?
Basicamente é un equipamento público municipal convertido nun espazo creativo no que o factor diferencial é o modelo de xestión. En lugar de ser un espazo dirixido desde o público, é un espazo que se abriu á participación real da cidadanía no que as decisións que teñen que ver co espazo, son tomadas nunha asemblea na que participan en condicións de igualdade a Sociedad Municipal Zaragoza Cultural, asociacións veciñais e axentes culturais e sociais que decidiron involucrarse. Somos unhas 50 persoas e é un modelo que está funcionando.

Dise que Harinera é un unicornio.
Porque é unha nova forma de institucionalidade. Estamos acostumados a que as institucións sexan dirixistas e que os xestores sexan funcionarios. Non existen marcos de recoñecemento legal deste tipo de institucións e fai que estas iniciativas sexan tan difíciles de ver. Por iso Jaron Rowan lles chama unicornios, porque aínda estamos no proceso de darlle forma xurídica e cabida á participación real da xente na xestión de espazos públicos.

Na recuperación do espazo traballaron o colectivo Llámalo H, unha asociación de veciños do barrio e a Sociedad Municipal Zaragoza Cultural. Como foi o proceso?
A fábrica de fariñas pecha en 2001 e a asociación veciñal do barrio pide que se converta nun espazo cultural. O concello recupera o edificio que estaba en mans privadas pero o proxecto queda parado. En 2013 os veciños volven reivindicar con forza esa reapertura de Harinera e encárgannos a redacción dun borrador dun proxecto de usos para o espazo. Viñamos do 15M e de traballar na candidatura de Zaragoza Capital Europea da Cultura; detectamos que había unha demanda por parte da xente do ecosistema cultural para participar nas políticas culturais e na xestión; non só consumir. Fixemos este proxecto, contra todo prognóstico aprobouse no concello e saíu adiante.

Agora que o proxecto está consolidado, cal é o papel do concello?
Principalmente o de facilitador. Na asemblea participamos en igualdade co resto de actores, podemos propoñer e opinar pero a asemblea toma as decisións.

Si que temos capacidade de veto cando hai escenarios que non cumpren a legalidade porque o espazo é público e ten que cumprir coa Lei da Administración Pública

A partir de aí acompañamos o proceso co horizonte de futuro de ceder a xestión íntegra dos contidos cando o colectivo estea preparado. No que se refire ao edificio a gran vantaxe fronte a un espazo autoxestionado é que nos ocupamos do mantemento, limpeza e deste xeito permitimos que os grandes dramas dos espazos de autoxestión, que normalmente son cousas como “quen limpa o baño” ou “quen ten a chave”, estean resoltos e o colectivo poida centrarse na vertente cultural dos proxectos.

Chegados á situación actual entre o CSO A Insumisa e o Concello da Coruña. Que ten que poñer cada parte da súa man para resolver o conflito?
Por parte da institución, recoñecer e valorar a autoxestión dunhas persoas que poñen o seu esforzo para conseguir que un espazo abandonado se converta nun espazo vivo e cultural. O colectivo penso que debe seguir o camiño que están tomando a maioría de espazos de autoxestión, como La Ingobernable ou La Casa Invisible en Málaga, que é buscar espazos nos que dar cabida ao comunitario dentro do público defendendo a autonomía da xestión pero aproveitando a oportunidade que supón o feito de poder traballar nunhas condicións mellores e nun espazo rehabilitado. É lóxico que un colectivo destas características non se deixe levar pola primeira proposta que se lles faga desde a institución, pero mantendo a súa identidade, o percorrido máis lóxico é dialogar.

O día que se consiga que un espazo autoxestionado sexa recoñecido pola institución en condicións dignas, abrirase unha porta para o recoñecemento de todos eses espazos que están en precario

É o único horizonte de futuro e unha demanda da cidadanía real que as institucións teñen que atender.

Entón, a solución pasa polo achegamento entre institución e colectivos?
Todos temos en mente o espazo do asilo de Nápoles, que foi unha conquista social brutal na que un colectivo sen forma xurídica xestiona ese espazo co recoñecemento da institución a través dunha asemblea e dun funcionamento autónomo pero coas garantías dun espazo acondicionado e un recoñecemento do público. Sería a utopía de funcionamento destes espazos de cultura comunitaria, e resulta que nalgúns escenarios esa utopía se cadra non está tan lonxe.

Sempre foi un tema non abordado...
Ignorábase ou enviábase á policía a desaloxar. Son escenarios que agora se puxeron no foco e hai que aproveitar esa situación para conseguir que ao final o que penso que toda a xente que reivindica eses espazos busca, que calquera persoa poidamos producir a nosa propia cultura e decidir sobre como queremos vivila.

Como verías un desaloxo no caso da Insumisa?
Pareceríame moi triste, sería un fracaso das dúas partes. O colectivo ten un escenario de oportunidade real no que non perder esa autonomía e defender a morte o seu modelo de xestión nun espazo recoñecido.

Por que é tan difícil o entendemento entre institucións e colectivos sociais?
É moi complexo harmonizar os tempos duns e doutros. Ás veces a institución ten moita présa ou hai trabas burocráticas preexistentes que complican os procesos. Nós vivimos isto no proceso de Harinera. Despois xa é unha cuestión de como entendemos o feito de formar parte do público, en que medida pensamos en clave cidadá ou en clave individual... Pensando na cidadanía atoparanse espazos de diálogo máis coherentes. Se a tendencia é partidista por parte da institución ou individualista por parte dos colectivos é moi difícil atopar puntos de encontro. Pensando en como a cidadanía pode ter espazos de participación de mellor calidade, o punto de encontro será moito máis accesible.