Desahucios
Quen vive aquí?

Lara e a súa familia montan o seu fogar no centro de Madrid, nun piso de dous cuartos coa súa parella e un fillo. É pouco antes da reforma da lei de alugueiros do 2013 que rebaixa de cinco a tres anos a prórroga obrigatoria do contrato, pouco antes da sobreocupación turística en vivendas non reguladas e en plena mingua dos alugueiros motivada pola debacle económica. No 2018 Lara está embarazada de sete meses cando o contrato do seu alugueiro pasa de 700 a 1.600 euros ao mes. “Para adaptalo á realidade do mercado”, dinlle. 1.600 euros “innegociábeis”. Máis dun 100%. “Quen pode pagar 1.600 euros?”, pregúntase mentres fai a mudanza ás aforas da cidade cun bebé acabado de nacer. Un cambio de escola, un cambio de vida, un aumento nas distancias aos traballos, un novo problema de conciliación.

Juan e o seu fillo de nove anos viaxan no metro camiño do colexio onde estuda o pequeno, a uns 40 minutos da casa. “Até 2015 tiñamos o piso pola zona, pero mudamos de barrio porque o alugueiro se volvera imposíbel”, explica. “No centro faciamos o que agora chaman co-living”, o nome co que en ocasións se branquea a realidade de que nas cidades os salarios, cando os hai, non dan para cubrir o dereito a unha vivenda en condicións ao tempo que desenvolver as demais facetas básicas do cotián: alimentarse, vestirse ou aplacar o frío do inverno. “Agora non dá para o living nin compartindo”, ironiza.

Cada hora prodúcense no conxunto do Estado español catro desafiuzamentos por impago do alugueiro. Case cen ao día. O 60% do total. Nas grandes cidades son oito de cada dez (Consello Xeral do Poder Xudicial, 2017).

Calcúlase que no 70% ou 80% dos desaloxos hai menores de idade (Unicef, 2012; Consello de Europa, 2013). O estudo Te quedarás en la oscuridad. Desahucios, familias e infancia desde un enfoque de derechos (PAH Madrid, Enclave e Qiteria, 2016), denuncia a mingua do impacto mediático dos desafiuzamentos na opinión púbica xa desde setembro do 2014. Destaca a carencia de ferramentas que o Estado ofrece e a falta de resposta das escolas ao estigma e ás múltiples dificultades académicas. Relata a sensación de fracaso das familias, “tanto en relación co modelo de vida que levan, tan afastado do que imaxinaron, como na forma de xestionalo. A situación, simplemente, abrúmaos”.

Na campaña que están a desenvolver traballadoras e traballadores por unha #RTVEdeTodos (un dos hashtags empregados nas redes), unha das xornalistas que achegan os seus testemuños escribe: “#AsíSeManipula cando che ordenan quitar o plano dun neno nun comedor social porque ‘iso non pasa en España’”.

España ten unha das taxas de pobreza infantil e desigualdade máis elevadas da Unión Europea (Unicef, 2017) e unha política social que até o último informe da Comisión Europea denomina “inconsistente”. É o Estado con maior porcentaxe de traballadoras e traballadores pobres. Non nomear a pobreza, facela invisíbel, bórraa dos planos políticos mentres aumenta na realidade.

O senfogarismo é un extremo desta evidencia silenciada. Non son só as persoas que dormen en bancos, parques e caixeiros automáticos das grandes urbes, son asemade aquelas e aqueles que en grandes e pequenas cidades e incluso en zonas rurais experimentan procesos de exclusión residencial severa, que se enfrontan á imposibilidade de acceder a un aloxamento adecuado acorde cos seus recursos económicos.

Na Facultade de Ciencias da Educación do Campus de Elviña, a mostra Cartografía social do dereito ao hábitat na cidade da Coruña, un traballo colaborativo entre o Grao de Educación Social e Arquitectura Sen Fronteiras no que participan perto de 200 alumnos e alumnas, ofrécenos o retrato colectivo do senfogarismo nos barrios coruñeses. Preséntano “para resitualo como un problema social, non individual”, tal como explica unha das súas impulsoras, a profesora Laura Cruz, na memoria do traballo, e contra a “completa falsificación da realidade cargada de estigma, de desprezo e de atribución da culpabilidade ás persoas pobres”.