Tecnología
Tecnocapitalismo vs soberanía tecnolóxica

A tecnoloxía atravesa as nosas vidas (e precisamos construír discursos críticos respecto diso).

Medialab
Tres personas trabajan en Medialab. David F. Sabadell

Tecnocapitalismo global. Ata hai apenas dez anos, as principais empresas que dominaban as Bolsas do mundo eran petroleiras, farmacéuticas ou financeiras. O ano pasado, The Economist xa situaba cinco corporacións tecnolóxicas (Apple, Alphabet-Google, Microsoft, Amazon e Facebook) entre as sete empresas globais con maior valor de mercado. Elas son as principais promotoras —e beneficiadas— desta sociedade altamente tecnoloxizada e interconectada, que é concibida como o paradigma de progreso e benestar e que se impón sen apenas contestación en todo o planeta.

Autoras como Shoshana Zuboff chaman a esta realidade capitalismo da vixilancia, un sistema que alimenta e está sostido por unha sociedade da hipervisibilidade e da exhibición: Google define as nosas procuras nun mundo no que a información é poder, Facebook ou Tinder configuran as nosas relacións persoais, Airbnb reconstrúe as normas do turismo e a vivenda e Amazon e Alibaba emerxen como mercados globais de masas.

Neste mundo das smart cities, das quedadas por redes sociais e do activismo dixital, as maiorías estamos nunha situación de crecente desposesión, ficando enormemente limitada a nosa capacidade para incidir nas políticas públicas. A información transita a través de infraestruturas que son privadas, como é tamén privado o sistema de xestión de datos, a organización automatizada dos servizos públicos e a produción dos contidos dixitais (estean estes vinculados aos medios de comunicación ou á ciencia médica, á produción alimentaria ou mesmo á industria militar).

Este é o novo capitalismo: o capitalismo informacional —da privatización dos datos e da vixilancia— e cognitivo —do control do coñecemento baseado na intelixencia artificial—.

O ciclo tecnopolítico do 15m: cara á soberanía tecnolóxica. Este é tamén o momento histórico no que se desenvolveron os movementos que nos últimos anos transformaron a nosa realidade política, desde o 15M ata os gobernos municipais do cambio. E no camiño, a democratización das tecnoloxías xogou un papel fundamental (dende os ensaios coa rede n-1, ou a eclosión dos laboratorios cidadáns, ata as actuais ferramentas de participación e deseño colaborativo en marcha en moitos concellos).

Un papel fundamental, pero insuficiente: o movemento municipalista e, en xeral, as distintas expresións sociais e políticas enfrontadas ao capitalismo, seguen a ter a necesidade de construíren un discurso crítico e propositivo neste eido. Para Gerardo Pissarello, primeiro tenente de alcalde de Barcelona, esta alternativa ten un nome: “conquistar soberanía tecnolóxica para o ben común”.

Laboratorios ciudadanos

E isto como se fai? O pasado mes de outubro reuníronse na Coruña activistas, movementos sociais e institucións locais para traballar sobre o tema dende un enfoque multidisciplinar, no marco do encontro sobre Municipalismo, Autogoberno e Autoxestión (MAC3). Máis aló de partillar a diagnose, trazáronse unhas liñas chave para avanzar no reto, que pasan por volver pór no centro a dimensión política das tecnoloxías e por empoderar á cidadanía para que recoñeza e exercite a súa capacidade de decidir tamén neste ámbito. Indicáronse varios eixos como fundamentais: transitar dende as licenzas privativas e das tecnoloxías pechadas ao software e ao hardware libre; do capitalismo informacional ás comúns dixitais e de datos, controlados polas comunidades que os xeran; das redes sociais corporativas ás redes políticas democráticas, para a participación e a incidencia política; da aceptación acrítica do liberalismo tecnolóxico á construción de relatos críticos sobre as relacións entre tecnoloxía, capitalismo e democracia; da desconexión actual ao establecemento de redes a múltiples escalas (empezando pola intermunicipal) que traballen nestas direccións.

Un reto enorme, pero que xa foi ensaiado con éxito: non esquezamos que Wikipedia, a enciclopedia libre e colaborativa, converteuse en apenas 17 anos de vida no primeiro sitio de referencia do mundo, con centos de millóns de consultas mensuais.

tecnopolítica

O uso das tecnoloxías para a transformación política. Cambio de paradigma. As transformacións que están a operar no ámbito das tecnoloxías non só inflúen —e se retroalimentan— nos mercados globais: condicionan e contribúen de xeito determinante aos actuais procesos de transformación social e nomeadamente, ás plataformas municipalistas que gobernan algunhas das principais cidades do Estado. Todas elas naceron e desenvolvéronse pondo no centro a participación cidadá e a colaboración. Todas desenvolveron espazos híbridos (dixitais e analóxicos) de deliberación e toma de decisións que agora, nas cidades onde se goberna, transcenderon o espazo político para entrar no institucional, ata o punto de transformar o modo no que se deseñan e executan as políticas públicas locais. E os resultados están a ser sorprendentes.

Cidades onde as prácticas verticais e clientelares de distribución orzamentaria levaban décadas enquistadas, como Compostela, Cádiz ou Valencia, contan agora con orzamentos participativos. Os laboratorios cidadáns, abertos e colaborativos, son xa unha realidade funcional e contan co apoio das entidades municipais na Coruña (Co-Lab), Madrid (MediaLab Prado) e Zaragoza (Etopía). E as formas de democracia directa ábrense paso nas diferentes cidades do cambio, tendo como exemplos máis desenvolvidos as redes políticas Decidim e Consul, que xa funcionan en Barcelona e Madrid.

Estamos ante un cambio de paradigma. Un cambio que é aínda moi precario. O relato tecnopolítico non rematou de calar en moitos destes novos gobernos que ademais, se ven encorsetados por unha legalidade que non está actualizada e unha abafante falta de autonomía local, tanto a nivel de recursos como, sobre todo, no relativo á toma de decisións sobre cuestións fundamentais.

dentro e fóra

Todas estas dificultades foron abordadas no Taller de Tecnopolítica do MAC3, onde se identificaron dúas liñas de traballo determinantes a desenvolver nos próximos anos para avanzar na construción da soberanía tecnolóxica dende o local. Por unha banda, dende o “dentro” o deseño de políticas públicas que supoñan a migración a tecnoloxías libres (software e hardware, pero tamén redes, infraestruturas e protocolos libres); o establecemento de políticas de datos que salvagarden a privacidade persoal e garantan o acceso e o control público; e a transformación organizacional (concienciando, capacitando e motivando ao persoal que traballa nas institucións).

Doutra banda, dende o “fóra”, a posta en marcha dun ecosistema de movementos sociais, consultoras, laboratorios e observatorios que estean en posición de acompañar dando soporte e auditando os cambios que se vaian producindo nas institucións. E que presionen para acadar avances. Todo un reto que só será posible afrontar na medida en que establezan redes operativas de coordinación e colaboración intermunicipal. Que produzan colectivamente o relato común da soberanía tecnolóxica.

CO-LAB
Ano de creación: 2016
Participación pública: proxecto da Concellaría de Participación e Innovación Democrática do Concello da Coruña.
Páxina web: colab.coruna.gal

O Co-lab é un espazo de experimentación e colaboración cidadá que dá apoio a proxectos —dotándoos de orzamentos e capacidade— para mellorar a calidade de vida da cidadanía da Coruña. A idea é poñer en marcha un laboratorio aberto de ideas, imaxinadas e construídas pola propia veciñanza, que poidan aplicarse á realidade local e tamén replicarse en distintos momentos e espazos.
En palabras de David A. Lareo, o feito de que “todos os proxectos participantes no Co-Lab sexan de código aberto supón un avance fundamental na construción da soberanía tecnolóxica”. E isto é posible, subliña, porque o laboratorio “garante a replicabilidade e a gobernanza democrática, cun modelo de documentación en aberto dos diferentes procesos”.

MEDIALAB PRADO
Ano de creación: 2002
Participación pública: programa da Área de Goberno de Cultura e Deportes do Concello de Madrid.
Páxina web: medialab-prado.es

Medialab é un espazo aberto á experimentación cidadá que promove, con recursos e potencia, a configuración de grupos de traballo diversos. A través da posta en común de coñecementos múltiples, a colaboración e o acceso a recursos para a fabricación dixital, prodúcense procesos de creatividade colectiva que dan lugar a prototipos con amplo interese social.
É o caso de Autofabricantes, un proxecto que a través da investigación e o traballo colaborativo desenvolve próteses funcionais e de moi baixo custo para nenos e nenas que as precisan, grazas aos recursos da fabricación dixital. Este proxecto apoia a xeración de redes entre comunidades de apoio/fabricación, as familias e o centro comunitario de saúde de Vallecas. Tecnoloxías que crean comunidade e que cambian vidas.

DECIDIM
Ano de creación: 2016
Participación pública: proxecto promovido polo Concello de Barcelona
Páxina web: decidim.org

Decidim é unha infraestrutura dixital para a democracia participativa construída en software libre de xeito colaborativo. Máis concretamente, é unha contorna web que permite crear e configurar un portal ou plataforma web, a modo dunha rede social. O proxecto iniciouse como unha plataforma de participación para o Concello de Barcelona, pero actualmente é usada por máis dunha ducia de cidades. Decidim é exemplo dun modelo emerxente de redes de terceira xeración —“redes políticas”— que marca a súa principal diferenza coas redes sociais no que pode facerse nelas e con elas. En lugar dun Facebook (“libro de caras”), Decidim sitúa no centro da súa construción o vínculo político. Non interpela individuos en rede senón a un “nós”, un “nós” decisivo. Redes que permiten intervir nas institucións, políticas públicas e autoxestión de colectivos sociais.
Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra na túa conta.

Relacionadas

There Is Alternative
There Is Alternative De redes, software, cacharritos y todo lo que no sea Elon Musk | TINA #1
Primer programa del podcast There Is Alternative de El Salto Radio sobre el lado oscuro de la tecnología y sus alternativas éticas y responsables.
Inteligencia artificial
Resistencia ante la IA en pos de una transición justa Resistencia ante la IA en pos de una transición justa
No se puede concebir una transición justa sin cuestionar el engranaje de la inteligencia artificial
Opinión
Opinión IA: la nueva estética del fascismo
Es vergonzoso, destructivo y parece una mierda: el arte generado por IA es la forma estética perfecta para la extrema derecha.
Galicia
Galicia Vigo, A Coruña y Ourense compraron material policial a Israel por medio millón de euros en solo cuatro años
El alcalde ourensano, Gonzalo P. Jácome, adjudicó un contrato por 70.000 euros días después del siete de octubre. Abel Caballero firmó otro de más de 200.000 euros y la alcaldesa de A Coruña siguió la estela con un contrato de 170.000 euros.
Turquía
Pinar Selek “Turquía sigue gobernada en base al miedo”
La profesora y socióloga turca, quien ha sufrido además de cárcel, un acoso judicial por 27 años, habla de la falta de independencia del poder judicial, del adoctrinamiento social y de la formación de la sociedad turca.
Gasto militar
Gasto militar ¿De dónde sacará Sánchez el dinero para financiar el incremento del gasto en defensa?
La promesa de aumentar las partidas presupuestarias militares necesita redirigir 10.471 millones de euros para alcanzar el 2% del PIB. Cumplirlo este año abre a su vez un grave problema para hacerlo en 2026.
Salud
El precio justo La nueva ley del medicamento o estrategias para bajar el precio de los genéricos (que son caros)
En España pagamos de media un 10% más por los medicamentos genéricos que consumimos que en el resto de la UE. Al mismo tiempo, nuestro gasto farmacéutico ha aumentado un 33% en la última década.
Israel
España El Gobierno español vuelve a romper su compromiso de no comprar armas a Israel
El Ejecutivo de Pedro Sánchez adquiere armamento israelí por valor de 6,6 millones de euros a pesar de haberse comprometido a un “embargo total”.

Últimas

Israel
Israel Nuevos contratos de compra de armamento a Israel tensan la situación del Gobierno
El incumplimiento del compromiso al “embargo total” por parte del PSOE deja críticas de Sumar y la opción de romper la coalición por parte de Izquierda Unida. El Ejecutivo asegura que está buscando la manera de rescindir el contrato.
Gobierno de coalición
Carrera armamentística Izquierda Unida denuncia incumplimiento del PSOE y habla de “crisis de Gobierno”
El aumento del gasto en defensa y la compra de armas a Israel, a pesar del compromiso de no hacerlo, ha enfadado a tres pesos pesados de la coalición.
El Salto Radio
El Salto Radio A dos velas
El documental “A dos velas”, de Agustín Toranzo indaga en las causas de los cortes de suministro eléctrico sistemáticos e indiscriminados que varios barrios obreros de Sevilla vienen denunciando desde hace años.
Más noticias
There Is Alternative
There Is Alternative De redes, software, cacharritos y todo lo que no sea Elon Musk | TINA #1
Primer programa del podcast There Is Alternative de El Salto Radio sobre el lado oscuro de la tecnología y sus alternativas éticas y responsables.
Opinión
Opinión Priorizar bombas sobre camas de hospital
El presupuesto público parece tener siempre un límite cuando se trata de contratar personal o mejorar infraestructuras en Sanidad. Pero no lo tiene cuando se trata de gasto militar.
Opinión
Guggenheim Urdaibai Respuesta al Agirre Center: no participaremos en este juego con cartas marcadas
VV.AA.
El “proceso de escucha” se invalida a sí mismo al existir un plan ya elaborado y no publicado “de expansión discontinua del Guggenheim de Bilbao en Urdaibai”.
Estados Unidos
Extrema derecha Los beneficios de Tesla caen un 71% y Musk anuncia que reducirá su colaboración con Trump
Las protestas contra Elon Musk funcionan y hacen caer los beneficios y el valor en bolsa de la compañía. El anuncio del millonario hace que las acciones de Tesla crezcan cerca de un 5% en apenas unas horas.

Recomendadas

Medio ambiente
Medio ambiente Que papel xoga Abanca no proxecto da celulosa de Altri en Galiza?
A sociedade público-privada Impulsa Galica, que cimentou os primeiros plans da multinacional papeleira e Greenalia está participada fundamentalmente pola Xunta e polo banco que xurdiu da desastrosa fusión das caixas de aforro galegas.
El Salvador
El Salvador El caso Ábrego García destapa el turbio pacto de Trump con Bukele
El joven salvadoreño no ha sido condenado ni en Estados Unidos ni en su país de origen, pero es uno de los cientos de personas con la vida pendiente de un hilo por las políticas de Trump y Bukele.
Historia
Historia Miguel Martínez: “En Villalar, la izquierda arrancó los comuneros al franquismo”
Miguel Martínez, profesor de historia y literatura españolas en la Universidad de Chicago, analiza desde una óptica progresista la Edad Moderna, el momento histórico fetiche de las derechas españolistas.