AGANTRO
O número 262 dunha rúa no Porto

Nunha casa do Porto estudantes de todo o mundo entrelazan culturas e lembranzas, deixando nas súas paredes un rastro de convivencia e cambio continuo.
O número 262 dunha rúa de Porto
Imaxe da porta da casa tomada por Christopher Folz.
Graduada en PPE. Asociación Galega de Antropoloxia Social e Cultural (AGANTRO).
12 oct 2024 06:05

No número 262 dunha das rúas do Porto hai unha casa que din que foi un convento. A casa ten vinte e dous cuartos, catro baños, unha sala de estar, unha cociña e un patio interior. No 2023, vivían no 262 vinte e catro persoas, trece idiomas e once nacionalidades.

O acceso á casa faise pola cociña, que situada no primeiro andar, sempre está aberta. Nela hai dúas persoas cociñando pierogi e de fondo escoitase unha leve melodía de violín. Outras veces a cociña está chea e a música vai variando entre melodías brasileñas e pop internacional. De cando en vez, algún turista curioso asómase á porta para ver que acontece; outras, unha veciña despistada pregunta se son aquí as clases de cociña. Polo menos unha vez á semana un antigo residente da casa chama a porta e o diálogo sucédese sempre nesta liña:

Hi, I´m Laura, I lived here ten years ago. I was in room 108, the one with the alien drawn in the wall. Do you think I could see it?

Ás veces son grupos de amigos que veñen de despedida de solteiro, outras veces grupos de amigas que baixan ó Porto para São João. Unha vez foi una señora co seu fillo de dous anos. A resposta é sempre a mesma:

Yes, of course you can! How was it like when you were here?

E entón comeza a narración. No seu ano eran vinte, vinte e tres ou dezaoito persoas. A casa estaba algo máis ou menos limpa e a parede da cociña era azul e non verde. Facían festas os venres e logo estaba aquela vez que organizaron un ciclo de cine ca xente da universidade. As pintadas das paredes eran diferentes. Nesa intre botámoslle unha ollada á parede verde da cociña. As pintadas de “Burgos Capital” e en outras tantas linguas non estaban daquela; o ollo da esquina da cociña ca inscrición “The house that never sleeps”, si. Imos falando disto ata que chegamos ó cuarto. Detémonos na porta, que recolle en rotulador as despedidas da casa dunha chea de persoas que nela estiveron. Cadaquén vai deixando a súa mensaxe: para a casa, os futuros moradores, ou para tódalas persoas que por ela pasan.

Situada na fronteira entre a zona turística e a zona residencial, este edificio agochado funciona como un espazo transfronterizo onde a interculturalidade é a norma

A casa do 262 leva máis de quince anos funcionando como unha residencia para o estudantado Erasmus na cidade do Porto. Situada na fronteira entre a zona turística e a zona residencial, este edificio agochado funciona como un espazo transfronterizo onde a interculturalidade é a norma. As dinámicas que nel acontecen levan quince anos inspirando a quen nese sitio habita. Algúns exemplos son unha versión da canción Saudade Saudade, de Filippo Nisini; a tese The Breiner House Experience: Sense of Community in a Student Housing Cooperative de Rosaria Lorenzano; ou mesmo este artigo.

Acercarnos a historia deste edificio, das persoas que nel viviron, da súa contorna; permítenos aproximarnos tamén a cuestións de tanta actualidade como son a convivencia intercultural, a memoria colectiva, as relacións entre o global o e local ou inclusive a xentrificación ou studentification. Nesta liña, podemos interpretar a casa do 262 como un palimpsesto, un espazo onde cada xeración de residentes escribe e reescribe sobre as marcas deixadas polas xeracións anteriores, nun proceso continuo de acumulación e transformación que non só nos fala do presente, senón tamén do pasado próximo.

A historia do edificio do 262, aínda que non a coñecemos completamente, ofrece unha fascinante narrativa que remonta as súas orixes a un posible pasado como convento. Porén, esta posible función inicial contrasta notablemente co seu uso actual como residencia estudantil, que evoca ás Repúblicas portuguesas —espazos de convivencia entre estudantes que fomentan a colaboración e o intercambio cultural–. Dito proceso de adaptación fálanos das transformacións que a cidade está a vivir ó tempo que resalta un aspecto fundamental da arquitectura e da vida urbana como procesos dinámicos.

Se afondamos nesta liña, podemos dicir que a memoria –individual e colectiva– non reside unicamente nas persoas e comunidades, senón que os edificios tamén actúan como contedores de lembranzas. Neste caso, as paredes da casa cos seus graffitis e pintadas, configuran un arquivo vivo que documenta o paso do tempo e das xeracións. A casa funciona como un espazo de memoria colectiva, onde cada debuxo, cada frase inscrita nas portas e nas paredes, conta unha historia: festas organizadas, amizades forxadas, discusións académicas –recordo unha moi boa sobre a xeopolítica do vodka– e anécdotas cotiás que forman parte do imaxinario colectivo que os habitantes van construíndo. As historias e anécdotas vanse compartindo ano a ano a través das visitas semanais: aquela historia sobre unha festa concreta, as vivencia do grupo que viviu alí na pandemia, a recolecta de roupa que se fixo para unha asociación. Deste xeito, as experiencias individuais de cada xeración de estudantes superpoñense para formar unha historia, da que tamén dan conta as fotos de grupo colgadas na cociña. Os esforzos dos propietarios, que de cando en vez aproveitan para botar unha man de pintura nalgunha parede, vense frustrados en cuestión de días ou na seguinte festa.

A diferenza entre interculturalidad y multiculturalidade faise patente deste xeito pois cada interacción entre os residentes contribúe á creación dun novo espazo onde a diversidade non só se acepta, senón que se vive e se experimenta a diario

Por outra banda, o fenómeno da globalización, que moitas veces se percibe como algo abstracto ou macro, adquire unha dimensión concreta e palpable no día a día. A interculturalidade que caracteriza esta casa non é un fenómeno esporádico ou accidental, senón un reflexo das dinámicas globais que neste caso atravesan o sistema educativo. O 262 funciona como unha metáfora da cidade global, onde a vida cotiá se converte no espazo onde as forzas da globalización se materializan. A cociña, como epicentro da casa, é un lugar clave de reunión tanto no verán como no inverno. Os días de cena grega, española ou polaca transforman o espazo nun lugar de intercambio simbólico, onde a cultura material (os ingredientes, as receitas) se mestura ca inmaterial (as conversas, as músicas) para crear novas formas de socialización intercultural. O concepto de interculturalidade que se desenvolve no 262 non é o dunha coexistencia pasiva, senón o dun proceso dinámico de aprendizaxe mutua, de creación de lazos sociais e culturais que van máis aló das diferenzas. A diferenza entre interculturalidad y multiculturalidade faise patente deste xeito pois cada interacción entre os residentes contribúe á creación dun novo espazo onde a diversidade non só se acepta, senón que se vive e se experimenta a diario. Aínda que a lingua franca é o inglés, vanse intercalando expresións nas diferentes linguas faladas ata o punto de crear un glosario de expresións e frases feitas propias.

Porén, falar desta casa no Porto supón tamén falar de xentrificación e de studentification. Os procesos de xentrificación que afectan a casa do 262 están profundamente relacionados ca súa situación e co seu uso como residencia para estudantes Erasmus, un grupo demográfico que, aínda que de tránsito, exerce unha influencia directa no tecido social e económico do barrio. Situada nunha fronteira entre a zona residencial do Porto e a área turística, a casa representa un punto de encontro onde as dinámicas globais de mobilidade estudantil coliden cás transformacións locais e cos desafíos urbanos que estas provocan.

Neste contexto, a pregunta que se presenta é se espazos como o 262 poden funcionar como puntos de resistencia fronte á xentrificación ou se, pola contra, forman parte integral dese proceso. O certo é que o fluxo de estudantado internacional contribúe á reconfiguración económica e social dos barrios e cidades, impulsando en ocasións o aumento dos prezos dos alugueiros e a chegada de servizos orientados a un público transitorio e de maior poder adquisitivo. Porén, o distintivo do 262 é precisamente o seu carácter cooperativo e aberto e que moitos dos residentes da casa chegan a ela por ter un prezo significativamente mais baixo que o prezo medio dun cuarto na cidade (acorde tamén ó estado do edificio). A cuestión é complexa, porque este último detalle tampouco garante a súa inmunidade fronte ás forzas do mercado e ás transformacións globais que afectan as cidades contemporáneas. A casa, ó igual que moitos outros espazos residenciais para estudantes internacionais, pode estar fomentando un proceso de xentrificación que no caso do Porto atópase xa bastante acentuado.

Achegarnos a eles e entendelos é a responsabilidade non só da Antropoloxía, senón dunha ollada multidisciplinar capaz de desprazar o foco para non quedarse ancorada

Deste xeito, a casa do 262 e outros tantos espazos similares proxéctanse como lugares dende os que podemos –non só– entenderen as tensións actuais que atravesan as nosas cidades, senón tamén moitas das súas posibles solucións. Achegarnos a eles e entendelos é a responsabilidade non só da Antropoloxía, senón dunha ollada multidisciplinar capaz de desprazar o foco para non quedarse ancorada.

O pasado xuño, sete persoas das que en 2023 vivimos na casa regresemos ó Porto a pasar uns días. Chamamos a porta do 262. Queríamos ver á habitación 108, a 211 e a cociña. A pintada da esquina seguía alí. Cambiaran a distribución do patio e pintaran de branco as paredes da 211. Ó día seguinte invitáronnos para facer unha cacharela á noite no patio e probar o bread and stick, pois a maioría eran de orixe alemán ese ano. Un mes mais tarde atopeime a dúas nenas que viviran na casa no 2021 nunha praia de Porto do Son.

Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra na túa conta.

Relacionadas

Senegal
Migraciones El mito de la migración ordenada: la denegación de visados por el Consulado de España en Dakar
Maltrato institucional. Estas dos palabras son las más escuchadas cuando se pregunta a personas descontentas con el Consulado de España en Dakar. Cada vez más personas denuncian denegación de visados que no consideran justificados.
Almería
Derechos Humanos Junto al mar de plástico: más de 7.000 personas viven sin derechos en los asentamientos de Almería
Miles de trabajadoras y trabajadores que sostienen la agroindustria almeriense se someten diariamente a la vulneración de sus derechos básicos, abusos laborales y a pagar hasta 4.000 euros por un contrato de trabajo
Reducción de jornada
Trabajo El Gobierno aprueba el proyecto de ley para reducir la jornada laboral a 37,5 horas
La norma pasará al Congreso donde no cuenta con los apoyos necesarios de todos los socios de Gobierno, por lo que la Ministra de Trabajo ha apelado a la responsabilidad del Partido Popular para que esta nueva jornada laboral salga adelante.
Israel
Israel Netanyahu acelera los planes de ocupación total de una Gaza diezmada por el hambre
El ejército israelí quiere movilizar a 30.000 reservistas para una nueva expansión de la ofensiva sobre Gaza. Las organizaciones dependientes de la ONU alertan de la hambruna y las enfermedades en un enclave en el que escasea el agua potable.
Comunidad de Madrid
Comunidad de Madrid Madres organizadas contra los arrancamientos piden una reunión con Infancia
Pamela L.C. ve a su bebé dos horas a la semana después de que se lo retiraran dos días después de su nacimiento. Ella y otras madres han decidido organizarse para pedir medidas que frenen los arrancamientos.

Últimas

Opinión
Opinión España ya roza el 2,5% en gasto militar
Según el autor, investigador del Centre Delàs, el gasto militar real del Estado español será de 40.457 millones de euros y representará respecto al PIB el 2,48%. A esto se sumarán las inversiones comprometidas en programas de armamento.
Más noticias
Comunidad de Madrid
Universidad pública El alumnado de la UNED denuncia el “modelo antipedagógico” tras la supresión de tutorías presenciales
El proceso de eliminación de clases se remonta a 2008, aunque ha sido este año, con el nombramiento Claudia Sevilla como directora de centros asociados de Madrid, cuando el gobierno de Ayuso “ha pisado el acelerador”.
Opinión
Opinión El rentismo es racismo
La posición de las personas migrantes y racializadas en el conflicto del alquiler nos coloca como sujetos esenciales e imprescindibles en la lucha por la vivienda.
Tren de alta velocidad
Problemas ferroviarios Llegar a tu casa a las cuatro de la madrugada o cómo pasar la tarde del domingo atrapados en un tren
La línea de Iryo Sevilla-Madrid Puerta de Atocha fue uno de los 30 trenes afectados por las fuertes demoras. Su llegada, programada a las 20:50hrs, se produjo a las 3:05hrs de la madrugada sin apenas haber dado información a sus viajeros
Reducción de jornada
Reducción de jornada Cada vez está más cerca la semana laboral de 37,5 horas
Aprobada hoy en en Consejo de Ministros, la reducción de la jornada máxima legal será tramitada de urgencia en un Congreso que exigirá medidas compensatorias.
Rumanía
Rumanía La ultraderechista Alianza para la Unión de los Rumanos de George Simion se destaca para la segunda vuelta
La extrema derecha rumana sale de nuevo reforzada pese a la eliminación de la carrera electoral de su otro representante, Calin Georgescu. La segunda vuelta de las elecciones será el 18 de mayo.

Recomendadas

Laboral
Laboral Coidar sen dereitos: a loita das traballadoras nas residencias privadas de Galiza
Sen tempo nin medios para ofrecer uns coidados axeitados, alertan dunha situación insostible nos centros e denuncian a privatización dun servizo a costa do benestar das persoas maiores e dependentes.
Alemania
Alemania Ines Schwerdtner: “Los conservadores tienen esta estrategia de normalizar la AfD, pero eso ha salido muy mal”
De profesión periodista, Ines Schwerdtner ha sido una de las responsables del ascenso de Die Linke, un partido que pasó de no aparecer en las encuestas a superar el 8% en las elecciones de febrero.