Arqueología
Vilachá: procurar o medievo e topar coa prehistoria

O equipo arqueolóxico do proxecto “Adegas da Memoria” ven de anunciar o achado de restos humanos posiblemente prehistóricos nunha parroquia de Pobra do Brollón, na Ribeira Sacra.

Detalle dos traballos arqueolóxicos en Os Conventos
Traballo de limpeza dos restos atopados no xacemento de Os Conventos
24 may 2019 07:00

A campaña de escavación de Os Conventos na parroquia de Vilachá (Pobra do Brollón), do proxecto “Adegas da Memoria”, comezou coa procura do mosteiro medieval de San Martiño de Piñeira. Mais o equipo de arqueólogos, dirixido por Xurxo Ayán, atopou uns restos humanos que os transportaron nunha viaxe histórica moito máis antiga. De confirmarse a través das probas de Carbono 14, as terras Ribeira Sacra acollerán das poucas pegadas de restos humanos prehistóricos rexistrados na Galiza.

Fructuoso foi o nome que recibiron os resto atopados no xacemento de Os Conventos, apenas media hora antes de que se paralizasen as escavacións. Fructuoso, en referencia ao santo e bispo de Braga. Xosé Gago, técnico de Cultura, é coordinador do proxecto: “Foron os veciños os que nos falaron de que nos Conventos había un mosteiro. E non é só que o houbera, senón que habería tamén, de confirmarse a hipótese que plantexamos coas probas de Carbono 14, un espazo simbólico precristián”.

Equipo de arqueólogos do proxecto "Adegas da Memoria"
O equipo de arqueólogos traballando no xacemento Os Conventos, en Val do Frade

“Adegas da Memoria”, unha iniciativa do Concello de Pobra do Brollón e da Asociación de Veciños de Vilachá, con apoio Incipit-CSIC, naceu para poñer en valor ás xentes de Vilachá e o seu territorio, para “saír das etiquetas turísticas” da Ribeira Sacra. O proxecto bebe da memoria da veciñanza, depositaria das historias e lendas da tradición oral. Indaga nos arquivos documentais. E complétase co traballo de campo, dende o eido da arqueoloxía, que procura comprender a partir da terra e da pedra as orixes e evolución de Vilachá. “O achado é a recompensa a unha idea, de xestión do territorio e do patrimonio contando coas comunidades”, di Gago.

Desenterradores de historias
O equipo de investigación das “Adegas da Memoria” está integrado por Xurxo Ayán, Sonia García, Felipe Criado, Cruz Ferro, Manuel Antonio Franco e Antonio Laíño. Ayán, ademais de director da escavación en Os Conventos dirixiu o proxecto arqueolóxico do castro de San Lourenzo, na parroquia de Cereixa. “Sen dúbida este achado ten que ver coa orixe da Ribeira Sacra como espazo simbólico xa dende a prehistoria, que logo foi cristianizado. Neste contexto resulta probable que existan máis enterramentos”, afirma Ayán.

Na Galiza apenas existen rexistros de restos óseos humanos prehistóricos. O proxecto deberá agardar pola datación con carbono 14, que confirmará a idade de Fructuoso. A maiores, realizaranse máis probas que poderían achegar información sobre os seus hábitos alimenticios, ou o seu código xenético.

Achado de ósos prehistóricos en Os Conventos
Posibles restos prehistóricos atopados en Os Conventos (Pobra de Brollón)

A veciñanza de Vilachá mantén que en Os Conventos existía un mosteiro medieval, no que os frades chegarían a ter un cárcere onde mantiñan a presos que realizaban os traballos máis duros. A orixe da lenda é incerta, pero pode ter resposta nun documento do rei Afonso VII. Nel o monarca delimita unha área que se corresponde co terreo das escavacións. O equipo foi quen de constatar a ocupación medieval do lugar, a través de mostras de cerámica dos séculos XII ou XIII e unha moeda do reinado de Alfonso X. Baixo os niveis medievais, nunha cista, atoparon os restos de Fructuoso: un cranio, unha vértebra e dous fémures. “Trátase dun depósito funerario que indica un tratamento ritual posterior do cadáver, algo común en diversas culturas do mundo” apunta Ayán.

Rexistrar a arqueoloxía emocional
Os achados foron compartidos na segunda temporada da serie documental de “Adegas da Memoria”, que no seu último episodio compartiu un adianto da descuberta de Fructuoso. “Non podíamos imaxinar mellor final da campaña en Os Conventos”, afirma Ayán.

Iago Seone é parte do equipo de gravación da serie documental, xunto a Ruda Cordaro e Víctor Hugo Seoane. “O último día estiveramos gravando un bo rato e, como parecía que non se atoparía nada, decidimos marchar a Pobra do Brollón. En canto chegamos chamáronnos para que volvésemos. Como dixo Xurxo Ayán, foi cousa da lei de Murphy: o último día a útima hora apareceron os osos”, conta.

A serie documental continuará con dúas temporadas máis. A primeira fixo un retrato da veciñanza de Vilachá; a segunda rexistrou os labores de escavación. Na terceira profundizarase nos “pataos”, ou socalcos, que modelan o territorio da Ribeira Sacra e a cuarta centrarase nas adegas de Vilachá, que a arqueóloga Sonia García investigará para poñer data as súas orixes. “É unha honra participar, o proxecto é pioneiro, nótase o traballo que ten detrás”, explica Seoane.

“É unha marabilla como os veciños abren as portas das súas casas. En seguida se naturalizan diante da cámara, séntense libres”, di Seoane. Para Xosé Gago era fundamental rexistrar o traballo de “Adegas da Memoria”. “A idea era dar a volta a como comunicamos a arqueoloxía. Traballando coas comunidades traballas coa proximidade, coa emoción, co poético. Hai un termo que emprego que é o da arqueoloxía emocional. Tería sido máis fácil facer os típicos pequenos vídeos de trinta segundos, arqueólogo mirando a cámara, pero queriamos transcender iso”, conclúe.

Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra na túa conta.

Relacionadas

Monarquía
Monarquia El rey y los ladrones de relatos
Para el rey Juan Carlos la historia es su patrimonio y, todos los que se atrevan a criticar el pasado de su reinado, son unos ladrones de relatos.
Análisis
Análisis El ascenso de Chega y la crisis de la democracia de los claveles
Por primera vez, en estas elecciones, la suma de centroizquierda y centroderecha no alcanza los dos tercios del Parlamento. Un reflejo más de la erosión de la democracia portuguesa nacida de los claveles.
Xunta de Galicia
Política A Xunta recibe ao embaixador de Israel en funcións mentres Gaza agoniza ao bordo da fame
O Goberno de Alfonso Rueda escenifica a súa boa sintonía coa Administración de Benjamín Netanyahu apenas unhas horas despois de que Israel bombardease unha escola que servía de refuxio e ordenase unha evacuación masiva en Gaza.
Palestina
Genocidio La ONG anti-UNRWA lanzada por exespías y marines de EEUU siembra el caos en el reparto de alimentos en Gaza
La Fundación Humanitaria de Gaza (GHF) creada a comienzos de este año y vinculada a agentes del ejército y la inteligencia estadounidense ha sido acusada de desaparecer a una persona y disparar a quienes estaban esperando ayuda.
Alemania
Litigio climático Un tribunal alemán abre la puerta a que grandes emisores puedan ser responsabilizados de daños climáticos
El jurado descarta la demanda del agricultor peruano Saúl Luciano Lliuya por entender que el riesgo a su propiedad es demasiado bajo, pero esta misma argumentación podría llevar a condenas en otros casos.
Madrid
Derecho a la vivienda Victoria contra la Sareb: 16 familias consiguen firmar contratos después de años de lucha
Un bloque en lucha de Casarrubuelos (Comunidad de Madrid) consigue formalizar contratos con el banco malo, al que acusan de actuar “como un fondo buitre”. En Catalunya, diez ayuntamientos apoyan los reclamos de 62 hogares en huelga contra La Caixa.

Últimas

Universidad
Genocidio Las universidades españolas han firmado 44 proyectos con Israel desde septiembre de 2024
Los acuerdos dentro del programa Horizon Europe se han sucedido a pesar de las declaraciones de decenas de universidades de suspensión de relaciones con Israel.

Recomendadas

Culturas
Erika Lust y Sara Torres “El deseo tiene una potencia inagotable para transformar la realidad si lo liberamos de las normas”
Sexo, deseo o ética del placer son algunos de los temas que hilan la escritora Sara Torres y la productora de cine porno Erika Lust en ‘La abundancia del deseo’.