Fotograma de ‘As bestas’ de Rodrigo Sorogoyen
Fotograma de ‘As bestas’ de Rodrigo Sorogoyen.

Cine
A besta civilizatoria

Non creo que se poida dicir nada peor sobre unha historia que chamarlle wéstern, unha batalla das forzas coloniais fronte a un mundo colonizado que é alienado da súa propia posibilidade de relato.

No momento de recoller o seu Goya ao mellor actor, o seu protagonista, Dénis Menochet, dixo que As bestas é “a homenaxe á forza do amor das mulleres fronte á tolemia dos homes”. Este filme, dirixido por un director madrileño neto e sobriño de directores de cinema —sináloo para imaxinar a distancia entre a súa xenealoxía e a xenealoxía labrega, sináloo como nota mental sobre a clase—, ambientado en Ourense pero filmado no Bierzo, arrasou nos Goya. Din, como loanza, que é un wéstern. Non creo que se poida dicir nada peor sobre unha historia que chamarlle wéstern, unha batalla das forzas coloniais fronte a un mundo colonizado que é alienado da súa propia posibilidade de relato: deshumanizados, os chamados indios só existen para xustificar a gloria do pistoleiro e diso que chamarán civilización. E, con todo, aínda que eu o diga con pena, intúo que, efectivamente, estamos ante un wéstern.

O filme de Rodrigo Sorogoyen gañou fronte a Alcarrás, a película de Carla Simón, unha directora catalá que creceu no rural e que fala sobre a súa terra desde a súa terra e coa xente da súa terra, actores e actrices non profesionais, veciños e veciñas, para contar o fin dun mundo que é o seu mundo.

A definición de amor de mulleres paréceme pasada da raia, moito de mística da feminidade, e moito de alteridade: esas outras que aman fronte ao suxeito neutro que enuncia, que fai discurso, que é o home. Pero paréceme paradoxal que Dénis Menochet o mencione así porque, efectivamente, Alcarrás é un pouco iso, un amor-outro, e posiblemente por iso non levou ningún Goya fronte á batalla de homes que é As bestas. Porque queremos ese amor e esa ollada pero querémola como subalterna, para admirala como quen admira un floreiro, para nomeala nos nosos discursos, para falar no seu nome, pero non para aplicala, non para devir esa mirada. Alcarrás é outro tipo de amor, outro tipo de mirada, non porque Carla Simón sexa unha muller, senón porque é unha muller, unha outra, que descolonizou a súa mirada e foi quen de exercer o seu estar de xeito distinto e facer un cinema comunitario para explicar historias da comunidade en toda a súa dimensión complexa (Alcarrás non esquiva o racismo cara aos 'temporeros', por exemplo) pero sen volver sobre a mesma mensaxe civilizatoria do progreso urbano fronte ao atraso do rural e da xente do rural, esas bestas. Un cinema que non é unha mensaxe civilizatoria, que non é un señor falado en nome de todos. Ese tipo de amor.

Ningunha historia levada á gran pantalla, reflectida nun libro ou nunha canción, é só unha historia: é un xeito de ollar o mundo que se explica a través dunha historia particular

As bestas fai todo o contrario. Defendeuse mil veces a película dicindo que é “só” unha historia. Ningunha historia levada á gran pantalla, reflectida nun libro ou nunha canción, é só unha historia: é un xeito de ollar o mundo que se explica a través dunha historia particular. O que conta a película é a súa metáfora. E a metáfora de As bestas está clara: o progreso da cidade ou da xente que vén de fóra (o francés namorado conscientemente da terra, ecoloxista á maneira urbana de ser ecoloxista), fronte ao labrego bárbaro, retraído e ensimesmado que nin sequera ama a súa terra ou a ama mal, posuíndoa coa mesma violencia coa que vive e coa que mata.

Sei que esta historia que conta Sorogoyen está baseada en feitos reais: seino porque oínlla contar mil veces ás miñas veciñas, aos meus curmáns, sei onde apareceu o cadáver, sei de que familia son os uns e os outros, porque esa historia pasou á beira da aldea da que a miña xente foi expulsada hai agora 70 anos. Non nos expulsaron os veciños “salvaxes” senón o capitalismo baixo tutela franquista. Botáronnos de alí porque as políticas económicas que viñan de moi lonxe mantivéronnos pobres ata a fame durante séculos, e esa mesma xente explicounos que eramos ignorantes, incultos, bestas vergoñentas, que tiñamos que cambiar os nosos modos, as nosas formas, os nosos deixes e o noso idioma se queriamos vivir mellor. E emigramos. A Francia, a Suíza, a Madrid, a Barcelona. E alí ensináronnos a refinarnos, a “civilizarnos” e a desprezar ese mundo do que viñamos.

Fun ao cinema para ver Alcarrás de Carla Simón e asistín ao pregón que deu no Concello de Barcelona polas festas da cidade, da Mercè, este mesmo ano. Chegou rodeada de actrices e actores de Alcarrás, a peli e a vila, e abriu o seu discurso a outros procesos de diáspora, de desterritorialización, nomeou a España baleirada e a fin dun mundo. Aínda que o rural que narra Simón xa é moito máis industrial que o meu, o de Chandrexa de Queixa, hai algo na súa película que tamén fala de nós. As miñas veciñas de Queixa non escoitaron falar d'As bestas se non foi na tele, nunha zona onde sen dúbida nos decatámos de todos os pormenores das cousas que pasan por aló. E porque algunhas que si escoitaron contáronme que lles parece unha merda que redunda en sinalalas como infrahumanas, que as maltrata.

Sorogoyen denuncia o espolio eólico desprezando á xente que de verdade lle fai fronte e sofre as súas consecuencia, e contribuíndo ao relato desprezativo que facilita que os polígonos eólicos poidan instalarse aló coa indiferenza das cidades

As dúas películas, deixádeme rematar, sinalan a última batalla do mundo industrial contra o campo en Europa (fóra de Europa están a darse outras moitas batallas). Aquí, as multinacionais diso que chaman enerxías renovables, enerxías verdes, puxeron a súa ollada e as súas garras neses territorios aos que xa se lles sacou todo pero aínda queda esa última enerxía que extirparlle: queda o sol, queda o vento. Pouco importa que para arrincarllo á terra, exportalo e vendelo a prezo de ouro haxa que esnaquizar o que queda de terreo, facelo impracticable para a vida humana e non humana, pouco importan esas catro bestas que andan a queixarse porque ao final son catro votos, cando o son. En Alcarrás, en cambio, reflíctese quen paga o altísimo prezo da implantación dos polígonos de placas solares e de eólicos en terreo campesiño. Quen é de verdade o agresor e quen o agredido. Tanto As bestas como Alcarrás denuncian esta situación, pero que diferenza: na primeira é o francés o que ten conciencia ecolóxica (oh, sorpresa) mentres que o campesiño local non se decata. Sorogoyen denuncia o espolio eólico desprezando á xente que de verdade lle fai fronte e sofre as súas consecuencia, e contribuíndo ao relato desprezativo que facilita que os polígonos eólicos poidan instalarse alí coa indiferenza das cidades.

Eu persoalmente aprendín das loitas contra esas enerxías que me parecían estupendas da man das miñas compañeiras da Coordinadora do Macizo Central Ourensán e toda a xente que desde o territorio galego e desde moitos outros están a facer resistencia local, investindo infinidade de horas en escribir alegacións, recoller firmas, percorrer aldeas para dar apoio, tamén emocional, montar manifestacións e concentracións e xornadas.

Todo iso dende a invisibilidade, o amor e unha xenerosidade que sen dúbida non cabe nin nun wéstern nin no mal amor dun pistoleiro.

Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra na túa conta.

Relacionadas

Contaminación
Contaminación Un municipio galego demanda á Xunta pola contaminación do encoro das Conchas
A veciñanza das Conchas, na comarca da Limia, leva á Xunta ao Tribunal Superior de Xustiza de Galicia pola contaminación provocada debido á cría intensiva de gando porcino e avícola.
AGANTRO
Agantro Tatuaxe: terapia e tendencia
Da marxinación á moda, o carácter simbólico e ritual da tatuaxe atópase actualmente erosionado polas dinámicas capitalistas.
Tribuna
Tribuna Carta aberta a José Soares de Pina, CEO de Altri: “Paren este proxecto que Galicia nin quere nin necesita”
Os argumentos para apoiar o que dicimos son moitos. Situaríanse nun terreo no bordo da ZEC Serra do Careón; provocarían un novo ciclo de plantación masiva de eucalipto ou de importación de países do Sur; e o máis importante: non teñen licenza social.
Opinión
Opinión Sobre la cancelación de Georgina Orellano en el Foro ESPAL 2025
La cancelación de Georgina redunda en esta incapacidad para escuchar a las trabajadoras sexuales y en el pánico que tienen de que se las escuche. Denota inmadurez política, cerrazón dialéctica y pacatería moral.

Últimas

Salario mínimo
Salario mínimo PSOE y Sumar llegan a un acuerdo para que el SMI no tribute el IRPF
Pese a adelantar la ministra de Trabajo que se habían roto las negociaciones, finalmente las personas que cobren el salario mínimo no tendrán que declarar en 2025.
Madrid
Derecho a la vivienda Consumo abre expediente a Alquiler Seguro por prácticas abusivas contra los inquilinos
La decisión del Ministerio de Pablo Bustinduy, según el Sindicato de Inquilinas, “abre la puerta a la devolución de millones de euros a las inquilinas que reclamen sus derechos”.
Notas a pie de página
Notas a pie de página Mansiones encantadas y casas sin cocina
La casa encantada como símbolo de la opresión del espacio doméstico recorre la literatura de muchas escritoras. Pero hubo un tiempo en el que algunas feministas trataron de imaginar otro hogar posible, en el que se liberase el trabajo doméstico.
Economía
Análisis Europa, ¿última defensora del liberalismo o cómplice de un orden fracasado?
El peligro no proviene únicamente de líderes externos “autoritarios”, sino de la erosión interna de la democracia bajo un sistema que pone al mercado por encima de la gente.
Comunidad de Madrid
Comunidad de madrid El taxi advierte de que las nuevas licencias a Cabify van a “reventar el mercado”
El Tribunal Superior de Justicia de Madrid da la razón a las plataformas de VTC y obliga a la Comunidad de Madrid a concederles más de 2500 nuevas licencias en la comunidad.
Sevilla
Proyectos estratégicos Ilegalidades pasadas y peligros futuros de la mina que la Unión Europea quiere revivir en Sevilla
Las Cruces tiene un historial de más de 6,5 millones de euros en sanciones e indemnizaciones por extracciones ilegales de agua. El espaldarazo de la UE y del Gobierno al proyecto podría empeorar los vertidos que ya realiza la mina en el Guadalquivir.
El Salto Radio
El Salto Radio Algoritmo y precariedad
Acostumbrados ya sin remedio a pedir por teléfono, a comprar chismes que nos llegan desde el otro lado del planeta en dos días, o comida que, aunque sea diluviando, nos traen a casa en 15 minutos… ¿Nos asomamos a lo que hay detrás?
En saco roto (textos de ficción)
En saco roto Trayecto
“El objetivo principal de cualquier reunión es dejar convocada la siguiente”, dijo uno de ellos. Y el otro estuvo de acuerdo y añadió una anécdota sobre un encuentro en una casa palaciega que tenía de todo excepto una sala para reunirse.

Recomendadas

Contaminación
Contaminación Un municipio galego demanda á Xunta pola contaminación do encoro das Conchas
A veciñanza das Conchas, na comarca da Limia, leva á Xunta ao Tribunal Superior de Xustiza de Galicia pola contaminación provocada debido á cría intensiva de gando porcino e avícola.
América del Sur
América del Sur La batalla por el litio: pueblos originarios resisten un “genocidio medioambiental y cultural”
Sudamérica se ha convertido en la proveedora mundial de materias primas para la transición energética. Las comunidades afectadas se revelan ante una actividad que genera desposesión de tierras, contaminación, sequía y conflictos internos.
El Salvador
Ivania Cruz “El estado de excepción se está utilizando en El Salvador para gobernar en base al miedo”
A esta defensora de derechos humanos y comunitarios le allanaron su casa mientras se encontraba en un viaje internacional. Desde el exterior, denuncia la persecución del gobierno salvadoreño hacia su organización y hacia las comunidades que defiende.
Yemayá Revista
México Sobrevivir en la frontera: el cuerpo como moneda de cambio
En Tapachula, punto clave de la frontera sur de México, miles de mujeres migrantes permanecen atrapadas sin poder seguir su camino hacia Estados Unidos.