Cooperación internacional
Risas emancipadoras para as oprimidas

A risa como elemento curador para persoas acostumadas a mirar aos ollos da barbarie, humor como motor do cambio social. Esa é a idea que move á Asociación Cultural e de Cooperación Internacional Pallasos en Rebeldía, nacida no ano 2004 no seo do Festiclown —Festival Internacional de Clown de Galicia—. O obxectivo da asociación é tecer redes de colaboración internacional para xerar espazos de fraternidade e transformación política utilizando o clown e as artes circenses como ferramenta comunicativa. Dende a súa creación, a asociación comprometeuse con diferentes causas e movementos como a saharauí, a palestina, a dos pobos orixinarios americanos ou a zapatista. Este ano, coincidindo coa vixésima edición do Festiclown, puxeron en marcha diversas accións que os levaron a lugares coma os diferentes campos de refuxiados esparexidos polas fronteiras dos Balcáns, aldeas de pobos orixinarios no Brasil ou a propia Franxa de Gaza, onde tiveron a oportunidade de realizar diversos espectáculos o pasado mes de setembro.

Actualmente están a participar no Festiclown Pela Terra, que os levou ata distintas comunidades de pobos orixinarios e quilombos no Brasil. Iván Prado —Lugo, 1974—, membro fundador da asociación, cóntanos que o vínculo co Brasil xorde por mor dunha primeira xira que levaron a cabo da man de Leo Bassi no ano 2011. A partir dese momento non pararon de visitar o país carioca, realizando diversas caravanas a poboacións indíxenas, o que lles permitiu cristalizar un potente grupo de Pallasos en Rebeldía no país. No ano 2014 participaron do Festiclown Favela, en Rocinha, a favela máis grande do mundo, e no 2016 realizaron a primeira edición do Festiclown Pela Terra. “A experiencia está a ser extraordinariamente fermosa e dura ao mesmo tempo, estamos en comunidades que están a sufrir ataques constantemente”, dinos.

Estivemos en campamentos do MST e en quilombos onde se ve que a xente está organizada porque xa loitara contra a ditadura ou contra gobernos neoliberais, e agora estanse a preparar para a batalla contra Bolsonaro

Nesta edición contan coa compañía do grupo catalán Txarango. “A experiencia é moi potente porque traballar con Txarango en directo, e poder facer pallaso e música en comunidades onde a música é tan relevante e vívese dunha maneira espiritual pero tamén como forma de loita, fai que a conexión coa poboación dos pobos orixinarios se multiplique e sexa exponencialmente máis bela”, comenta. Tamén nos conta que nesta ocasión puideron presenciar como a realidade política do país está a afectar ás comunidades que visitan. “Estivemos en campamentos do MST e en quilombos onde se ve que a xente está organizada porque xa loitara contra a ditadura ou contra gobernos neoliberais, e agora estanse a preparar para a batalla contra Bolsonaro”, sinala.

A asociación leva dende o ano 2011 realizando o Festiclown en Palestina, e este ano, ademais da súa visita anual a Cisxordania —na que contaron coa compañía do grupo valenciano Zoo—, puideron entrar por vez primeira a Gaza como colectivo. “ Foi brutal, fixemos cinco intervencións artísticas en 48 horas, e no emocional volver a esa praia e a esa franxa de dor e resistencia, de dignidade e esperanza, foi un soño cumprido”, comenta. A visita tamén lles permitiu ver en primeira persoa a situación á que se deben enfrontar os gazatíes diariamente. “Actuamos no hospital de Gaza, e cortouse a luz varias veces durante a función e a visita ás habitacións. O bloqueo enerxético israelí fai que os hospitais queden sen luz durante varias horas ao día. As condicións nas que traballa o persoal sanitario son terribles, xa que non soamente teñen que atender a unha poboación que vive baixo a ocupación a maior represión que se pode vivir no mundo, senón que os seus familiares tamén son asasinados e tamén os matan a eles. A súa actitude é heroica”, asegura.

Ao ser preguntado sobre o trato que reciben por parte da poboación palestina, as súas palabras énchense de emotividade: “a receptividade do público palestino é única. Hai cidades como Nablus nas que somos coñecidos, saúdannos pola rúa ou nos convidan a tomar algo na súa casa", afirma. "Cinco edicións visitando Cisxordania xeran vínculos e coñecemento do proxecto. E sempre dende esa xenerosidade que teñen as poboacións que non saben se mañá estarán vivos, encarcerados ou que lles deparará o futuro, unha entrega que é difícil atopar noutros lugares”.

En xuño visitaron por vez primeira os campamentos de refuxiados nos Balcáns coa caravana “Refuxiando Esperanzas”, da man de Txarango, e durante catro días puideron amenizar a realidade dunha poboación que vive nunhas condicións infrahumanas. “A experiencia nos Balcáns marcou un antes e un despois na nosa relación cos campamentos de refuxiados e co tsunami humanitario que xera o sistema global do terror, porque descubrimos o patio de atrás do universo dos refuxiados da UE, e descubrimos a parte clandestina ou a loita pola supervivencia fóra dos circuítos institucionais e fóra das cámaras, con xente que vivía en galpóns abandonados en metade do bosque para tentar saltar os valos e cruzar a Hungría, por exemplo”, conta. Con todo, a pesar da dura realidade que atoparon, congratúlase de ver “como hai unha especie de man branca, vermella ou azul solidaria que fai que todas esas persoas que tentan facer tránsitos clandestinos atopen algún tipo de refuxio e de abrazo”.

Preguntámoslle sobre cales foron as experiencias máis negativas ás que se enfrontou ao longo de todos estes anos nos que leva exercendo a profesión de clown. “O máis negativo que vivín foi un encarceramento nunha prisión de Tel Aviv preto de Ben Gurion, ademais de bombardeos en Gaza, persecucións con M16 en Palestina, ata o punto de sentir en momentos que talvez non sairía vivo dalgúns lugares”. Con todo, ás veces as situacións límites poden sacar o mellor de nós: “fundamentalmente son pallaso porque na Franxa de Gaza no 2003, mentres os israelís bombardeaban, os nenos puxéronse de pé a aplaudir e cantar para que fixésemos o show. Esa demostración de unidade, de valentía, de amor polo clown, cambiou a miña vida, e fixo que me dedicase en exclusiva a Pallasos en Rebeldía”.