Coronavirus
Freará a calor a transmisión e propagación do coronavirus? Os científicos non se poñen de acordo

Algúns estudos científicos suxiren que a temperatura ambiente podería afectar á transmisión e a supervivencia do coronavirus SARS—CoV—2. Esa é, polo menos, a esperanza á que se agarran algúns científicos e autoridades sanitarias. Con todo, outros traballos apuntan a que a calor non sería unha variable determinante no progreso da pandemia.

A esperanza dalgúns investigadores nunha posible redución da propagación da Covid—19 susténtase, en parte, no comportamento doutro virus respiratorio, o da gripe común, cuxa transmisión se reduce significativamente co aumento da temperatura e a alta humidade. É polo que se lle coñece como un virus estacional, que se transmite mellor se o tempo é frío e seco.

Para tentar arroxar algo de luz sobre que saben realmente os científicos sobre a interacción entre o clima e a evolución do SARS—CoV—2, repasamos algúns traballos publicados ata agora.

“Non hai evidencia que apoie que os recontos de casos de Covid—19 poderían diminuír cando o clima se fai máis cálido”

Investigadores da Universidade de Ciencia e Tecnoloxía de China, en Hefei, atoparon unha “relación lineal positiva” entre a temperatura media e o número de casos de  Covid—19 “cun limiar de 3°C”. Por enriba dese aumento da temperatura, esa relación “volveuse plana”. É dicir, por enriba dese limiar de 3 °C non parece que o virus remita.“Non hai evidencia que apoie que os recontos de casos de Covid—19 poderían diminuír cando o clima se fai máis cálido”, conclúen estes científicos.

Os seus resultados son froito da análise de casos diarios confirmados de Covid—19, —58.000 en total—, e factores meteorolóxicos en 122 cidades chinesas entre o 23 de xaneiro de 2020 e o 29 de febreiro de 2020. O que atoparon foi que cando a temperatura media foi inferior a 3 °C, cada aumento de 1 °C asociouse cun aumento do 4,861 % no número diario de casos confirmados de coronavirus. Con todo, “cando a temperatura media foi superior a 3 °C, o seu efecto negativo non foi estatisticamente significativo”, indican. Por tanto, “unha temperatura máis alta pode non limitar a transmisión deste novo coronavirus”, afirman.

Esta “relación non lineal entre a temperatura ambiente e os casos confirmados por  Covid—19” suxire que o coronavirus “non pode desaparecer en por si sen ningunha intervención de saúde pública cando o clima se volve máis cálido”. Por tanto, “a poboación e os gobernos non poden esperar que as altas temperaturas erradicarán este novo virus”, advirten.

Noutro estudo realizado con datos de nove cidades asiáticas exponse que os novos casos diarios confirmados de  Covid—19 estaban máis correlacionados coa temperatura media que coa humidade relativa.

Este traballo, liderado polo Departamento de Saúde Pública e Medicina Preventiva da Universidade de Jinan (China), analizou datos das cidades de Pequín, Shanghai, Wuhan, Cantón, Hong Kong,  Seúl, Tokio, Kuala Lumpur e Singapur. Aínda que se observou unha correlación positiva entre a temperatura media e a humidade relativa coa evolución de casos en seis das nove urbes, e unha relación entre a temperatura e o número de novos casos diagnosticados en cinco delas, “os resultados foron  inconsistentes en todas as cidades e no tempo, o que suxire que os factores meteorolóxicos probablemente non inflúan en gran medida na epidemia de Covid—19”, conclúen os seus autores.

Similares conclusións achegan investigadores estadounidenses con datos por condados daquel país: “O clima pode non desempeñar un papel central na distribución viral actual en Estados Unidos”.

Cren que hai outros factores máis determinantes, como a densidade poboacional

Aínda que atoparon un impacto levemente maior do coronavirus en áreas máis frías, o que fai que “non se poida descartar o clima como un impulsor parcial da propagación do  SARS—CoV—2 en Estados Unidos”, cren que hai outros factores máis determinantes, entre os que destacan “a densidade poboacional”.

“Os nosos resultados suxiren que os casos de coronavirus SARS—CoV—2 a escala poboacional están altamente vinculados coas poboacións humanas en Estados Unidos. E que calquera influencia do clima é actualmente difícil de aclarar”, expoñen.

Outro estudo sobre a taxa de transmisión e supervivencia do coronavirus en Irán tamén defende que a densidade de poboación é máis determinante que as condicións climáticas. Científicos da Universidade de Shiraz afirman: “Non hai ningunha razón científica para confirmar que o número de casos de Covid—19 en climas máis cálidos é menor que en climas suaves ou fríos”. Os seus resultados suxiren que “a temperatura ambiente e o tamaño poboacional teñen unha baixa e alta sensibilidade, respectivamente” na transmisión do virus, polo menos neste país.

En base aos seus resultados, consideran que “as cidades ou provincias cunha poboación de máis de 1,7 millóns de habitantes deben aplicar inspeccións máis estritas e controis máis precisos” para frear a propagación do coronavirus.

Un exemplo de que climas máis cálidos poderían non ser un muro ao virus é Indonesia

Un exemplo de que climas máis cálidos poderían non ser un muro ao virus é Indonesia, país cunha temperatura media anual que oscila, por áreas, entre os 23 e 28 ºC. Alí, contabilizábanse máis de 8.200 casos oficiais de infectados o 24 de abril (probablemente sexan moitos máis, debido ao baixo número de tests que se realizan).

Investigadores daquel país asociaron as oscilacións na temperatura na capital, Iacarta, coa incidencia do coronavirus. Con todo, cren –como os científicos anteriormente citados– que a densidade poboacional (a cidade ten 9,6 millóns de habitantes) e a alta mobilidade de persoas son máis determinantes.

En todo caso, no seu estudo destacan que atoparon unha correlación entre a Covid—19 coa temperatura media máis baixa de 26,1 °C e a máis alta de 28,6 °C. Con todo, “a temperatura mínima, a temperatura máxima, a humidade e a choiva non se correlacionaron significativamente coa Covid—19”, matizan.

Máis contundentes son científicos da Universidade de Fudan, en Shanghai, que rexeitan calquera posibilidade de que o aumento da temperatura vaia ser determinante na evolución do coronavirus. Segundo as súas análises, “a taxa de incidencia acumulada e R0 [taxa de reprodución] da Covid—19 non teñen asociacións significativas coa temperatura ambiente, o que suxire que esta non ten un impacto significativo na capacidade de transmisión do  SARS—CoV—2”.

Para apoiar a súa afirmación, subliñan que non observaron unha transmisibilidade reducida en cidades do sur de China como Sanya, Haikou ou Danzhou, cunha temperatura diaria media de máis de 20 ℃ –e temperaturas máximas por enriba de 30 ℃–, “o que suxire a solidez dos nosos achados”, defenden.

Investigadores adscritos ao Instituto Tecnolóxico de Massachusetts ( MIT, polas súas siglas en inglés), analizaron os patróns no clima local das rexións afectadas polo virus  SARS—CoV—2 ata o 22 de marzo de 2020, data ata a que o 83% das probas de diagnóstico se realizaron en países non tropicais por enriba do paralelo 30º Norte e o 90 % dos casos rexistráronse neses mesmos países dentro dun rango de temperatura de 3 a 17 ºC. En varios países entre os paralelos 30 N e 30 S, como Australia, Emiratos Árabes Unidos, Qatar, Singapur, Bahrein, Qatar e Taiwán, onde se rexistraron casos de Covid—19, a cantidade de casos positivos per cápita foi menor en comparación con varios países europeos e Estados Unidos, o que fixo pensar a algúns científicos que o clima pode influír na propagación do novo coronavirus; iso si, con precaución, xa que os datos dispoñibles de moitos países tropicais seguramente “estean nesgados” polo baixo número de probas diagnósticas que se fixeron.

Estes investigadores do MIT, con todo, son pesimistas: “Os datos actuais, aínda que limitados, suxiren que é extremadamente improbable que a propagación do SARS—CoV—2 se desacelere en Estados Unidos ou Europa por factores ambientais, porque xa se informou dun gran número de casos no rango de humidade absoluta e temperatura experimentado por estas rexións durante a maior parte do ano”.

É PRONTO PARA DETERMINAR UNHA RESOLUCIÓN

Segue sendo moi pronto para chegar a conclusións fiables. Entre as incógnitas por resolver está a de se a temperatura e a humidade absoluta son ou non determinantes. Podería ser que a temperatura ou a humidade absoluta sexan máis importantes unha ca outra, ou que ambas as dúas sexan igual ou nada importantes na transmisión do virus.

Outro traballo sobre datos de 30 provincias chinesas relaciona estas dúas variables coa transmisión e propagación da Covid—19. Ao parecer, a interacción entre temperatura e humidade relativa si podería afectar a evolución do virus. Aínda que os datos abarcan ata o 11 de febreiro, o que atoparon estes investigadores foi, principalmente para a provincia de Hubei –orixe da pandemia– que “cada aumento de 1 °C na temperatura media conduciu a unha diminución nos casos diarios confirmados entre un 36 % e un 57 % cando a humidade relativa estaba no rango do 67 % ao 85,5 %”. E “cada aumento do 1 % na humidade relativa conduciu a unha diminución nos casos diarios confirmados do 11 % ao 22 % cando a temperatura media estaba no rango de 5,04 °C a 8,2 °C”. “Con todo”, aclaran, “estas asociacións non foron consistentes en toda a China continental”.

“un clima con baixa temperatura, rango de temperatura diúrna suave e baixa humidade probablemente favoreza a súa transmisión”, afirman investigadores chineses

Máis científicos defenden que “a transmisión da Covid—19 pode verse afectada por factores meteorolóxicos” e que “un clima con baixa temperatura, rango de temperatura diúrna suave e baixa humidade probablemente favoreza a súa transmisión”. Así o afirma un grupo de investigadores chineses que explorou as asociacións entre novos recontos de casos da enfermidade e os factores meteorolóxicos en 30 cidades capitais de provincia de China, controlando a variable da migración.

“Aínda que as medidas de control de saúde pública desempeñan un papel importante no control de pandemias como a Covid—19, os nosos resultados indican un papel independente das condicións climáticas na transmisión”, explican os científicos chineses, que se mostran “optimistas” coas súas predicións de que o virus remitirá na estación cálida.

Fronte a este optimismo, científicos españois móstranse máis cautos. Segundo un estudo publicado por investigadores da Oficina de Estatística do Concello de Valencia e do Centro de Investigación Traslacional San Alberto Magno (CITSAM) da Universidade Católica de Valencia, “non hai evidencia dunha relación entre os casos de Covid—19 e a temperatura” en España.

En España, consideraron factores non meteorolóxicos como a densidade de poboación, a poboación por idade, o número de viaxeiros e o número de empresas

Estes autores realizaron un análise espazo—temporal para explorar o efecto da temperatura diaria (media, mínima e máxima) no número acumulado de casos de  Covid—19 nas provincias da España peninsular, con temperaturas medias que oscilaron entre 5 e 18 ºC. Tamén consideraron factores non meteorolóxicos como a densidade de poboación, a poboación por idade, o número de viaxeiros e o número de empresas.

“Non se atopou evidencia que suxira unha redución nos casos de Covid—19 a temperaturas medias, mínimas e máximas máis cálidas. Con todo, estes resultados deben interpretarse con cautela dada a incerteza existente sobre os datos de Covid—19, e non deben extrapolarse a rangos de temperatura distintos dos analizados aquí para o período de evolución temperá”, clarifican.

Rotundo é tamén outro grupo de científicos que alerta dos perigos de relaxar medidas de control e prevención da enfermidade en base á hipótese de que o aumento da temperatura nas estacións máis cálidas freará o SARS—CoV—2.

“Esta hipótese levou a algúns países europeos a idear políticas iniciais que se basean na diminución das taxas de transmisión durante os meses de verán, e á crenza de que os países africanos enfrontarán epidemias máis pequenas que os europeos. Con todo, non existe unha base de evidencia sólida para tales afirmacións; o SARS—CoV—2 podería simplemente ter chegado máis tarde a países máis cálidos”, advirten estes investigadores, do Consello de Investigación Médica de Gambia na Escola de Hixiene e Medicina Tropical de Londres.

Para xustificar a súa argumentación, expoñen: “Aínda que os primeiros casos confirmados de Covid—19 ocorreron máis tarde en África occidental que en Europa, unha vez que estes primeiros casos se confirmaron en África occidental, a expansión no número de Covid—19 confirmados foi rápida”.

“A epidemia comezou máis tarde en África occidental que noutras rexións do mundo debido ao tráfico aéreo internacional limitado”

De particular preocupación son Burkina Faso e Senegal [de clima tropical], que experimentaron un forte aumento no número de casos pouco despois de que se confirmasen os casos iniciais nestes países. Os casos en ambos os países poderían evolucionar de maneira similar ao observado nos europeos coas epidemias máis expansivas (é dicir, Italia e España, onde o SARS—CoV—2 se propagou rapidamente despois de que se detectase o caso número cinco). Senegal tamén confirmou os seus primeiros tres casos de transmisión comunitaria o 21 de marzo, o que suxire máis casos neste país que os 119 confirmados o 27 de marzo”. A hipótese que manexan estes científicos é que “a epidemia comezou máis tarde en África occidental que noutras rexións do mundo debido ao tráfico aéreo internacional limitado, en lugar das condicións climáticas”.

“As comparacións temperás entre o número de casos confirmados nos países europeos máis afectados e os países de África occidental con casos confirmados de Covid—19 non apoian a hipótese de que o virus se propague máis lentamente en países con climas máis cálidos. No caso de África occidental, unha aceleración rápida no número de casos podería atafegar rapidamente os sistemas de saúde xa vulnerables. Por tanto, é urxente actuar rapidamente para controlar unha maior propagación do virus e mellorar as capacidades de resposta dos países afectados en África occidental”, conclúen.

A novidade deste coronavirus, a multiplicidade de variables que interactúan e afectan á súa transmisión e propagación, e a temperá fase na que aínda nos atopamos, sen superar polo menos un ano que permita valorar se se trata ou non dun virus estacional e como pode evolucionar en función de variables climatolóxicas, mantén á comunidade científica –e ao mundo– nunha dúbida agonizante.

Os Centros para o Control e Prevención de Enfermidades de Estados Unidos (CDC, polas súas siglas en inglés) recoñeceron que “aínda non se sabe se o clima e a temperatura inciden na propagación da Covid—19”. Neste sentido, aclaran: “Algúns outros virus, como os que causan o arrefriado común ou a influenza (gripe), propáganse máis nos meses de clima frío, pero iso non significa que sexa imposible enfermarse por mor destes virus durante outros meses. Hai moito máis que aprender acerca da transmisibilidade, gravidade e outras características asociadas á Covid—19, e as investigacións están en curso”.

Ante a incerteza de como se comportará o coronavirus SARS—CoV—2 no verán, parece que confiar o noso destino á calor é bastante temerario.