Culturas
‘O minuto heroico’ racha co silencio sobre o Opus: “É un documental sobre a vulneración sistemática de dereitos”

Dirixido pola prestixiosa xornalista Mònica Terribas, o documental destaca os testemuños de 13 mulleres que relatan os malos tratos e coaccións sufridos no seo da organización. Falamos con Terribas e Marina Pereda, antiga membro do Obra.
Claudia Traisac, en El minuto heroico: yo también dejé el Opus Dei
Claudia Traisac, en 'El minuto heroico: yo también dejé el Opus Dei'. Foto: Max | Virginia Martín Chico
11 mar 2025 05:30

A face visible da Obra é sobradamente coñecida: un grupo relixioso e lobby de poder con influencia na política e na economía españolas que non desapareceu coa ditadura, senón que moldeou o réxime constitucional de 1978. Porén, na serie documental El minuto heroico, Terribas coloca o foco no que permanece oculto: a concepción teórica e as prácticas do Opus Dei en relación coa liberdade e os dereitos das persoas. “El minuto heroico non narra a historia da Obra, é un documental sobre a vulneración sistemática dos dereitos”, afirma.

Dispoñible na plataforma Max, relata as vivencias de quen, na súa maioría mulleres, son captadas a través do proselitismo activo e rematan explotadas en centros ou residencias da Obra so o pretexto de contribuíren co seu labor ao “ambiente de familia” e á santificación do traballo. “A idea de facer a serie xorde en 2020, cando recibo un correo de María Roca, exnumeraria que pasou 22 anos na organización e que consideraba que algunhas das súas prácticas eran constitutivas de abuso”, explica Terribas.

Ao afondar na investigación, a exdirectora xeral de Televisió de Catalunya descubriu que non se trataba dun caso illado, senón que existía un patrón estrutural dentro dunha engrenaxe internacional. Por iso, El minuto heroico recolle os testemuños de mulleres do Estado español, Latinoamérica e Irlanda. Segundo datos da Santa Sé (2021), o Opus Dei conta con arredor de 93.000 membros en todo o mundo, o 90% deles en Europa e América.

Unha estrutura que desfai os vínculos familiares

Aínda que a doutrina católica defende a familia como un “centro de amor”, para as mulleres e os homes que ingresan na Obra con compromiso de celibato —agregados, numerarios e numerarias auxiliares; estas últimas, as máis explotadas do estamento e sempre mulleres—, “a familia de sangue é substituída pola familia da Obra”, sinala Terribas. Isto converte a dedicación á organización no centro das súas vidas, subordinando o seu tempo, as súas decisións e o froito do seu traballo a unha institución que dita “o dereito a non ter dereitos” (Carta de Mons. Escrivá de Balaguer, 25-V-1962). O documental expón como o dominio da Obra se estende ás comunicacións, ás relacións e á economía dos seus membros. Non existen contratos nin rexistros oficiais dos traballos realizados nin dos soldos percibidos, que deben ser entregados practicamente na súa totalidade porque “o Opus Dei é pobre”, apúntase en El minuto heroico.

Ao abandonaren a organización, ademais do distanciamento coa familia, estas persoas fican nunha situación de absoluta indefensión. “Hai un proceso de disociación, porque a familia de sangue pasa a un segundo plano fronte á familia da Obra, que rexe a vida e xustifica eses abusos”, afirma Terribas. Para Marina Pereda, licenciada en Comunicación Audiovisual e máster en Literatura, Arte e Pensamento, esta dinámica é aínda máis daniña para quen naceu no seo do Opus Dei, pois a súa identidade constrúese en torno á organización, “case coma se fose un membro máis da familia”.

Québralles a voz ao falar das relacións viciadas pola natureza da Obra. “Moita xente non era consciente do impacto que tiña o Opus Dei na súa vida e na súa familia”, sostén Pereda. El minuto heroico, que incorpora ademais a ollada de expertos en Dereito e psicoloxía para contextualizar os testemuños, supuxo unha espoleta necesaria. Tanto a directora coma as protagonistas do documental están a recibir multitude de mensaxes de persoas que precisan, simplemente, falar do vivido.

O clasismo dentro do Opus Dei

Alén dos abusos, das coercións e das prácticas presuntamente delituosas perpetradas pola Obra, o documental evidencia o clasismo coma un elemento vertebrador. Pereda relatou para El Salto a súa experiencia nun dos buques insignia do Opus Dei: a Universidade de Navarra, onde estudou grazas a un crédito dirixido a membros da organización procedentes, coma ela, de familias obreiras sen contactos.

Porén, o custo dese crédito ía moito máis alá da súa devolución económica. No inmediato, implicaba traballar limpando e cociñando para profesores e compañeiros de clase; a longo prazo, “significaba asumir un compromiso para sempre, pois o Opus Dei convertíase no único referente e fonte de autoridade, interferindo en decisións fundamentais como a carreira que se quería estudar ou os traballos aos que se podía acceder”, explica. Cando Pereda decidiu desvincularse da Obra, o mundo aspiracional que a envolvía —a face brillante e exitosa— evaporouse. Entón, tivo que se reconstruír, atopar a súa propia identidade á marxe da institución. En termos opusinos, “pitou” para ela o verso profético de Rilke: Debes cambiar a túa vida.

Pola súa banda, os testemuños das auxiliares que recolle o documental revelan unha fortaleza mental inmensa, proporcional á vulnerabilidade extrema na que se atoparon tras o seu minuto heroico, o de abandonar a organización. As innumerables horas traballadas non existían para o mundo, elas mesmas non existían para o mundo. Eran borricos de noria, a metáfora que tanto gustaba a San Josemaría e que resume, cunha elocuencia brutal, o lugar que ocupaban dentro da engrenaxe da Obra. 

A resposta do Opus Dei

Sobre o comunicado publicado polo Opus Dei perante a estrea do documental, Terribas e Pereda coinciden en que a resposta da organización é insuficiente. Antes da estrea, a directora tentou obter unha entrevista co prelado do Opus Dei, Fernando Ocáriz, para lle ofrecer o dereito á réplica. Malia insistir durante meses, a institución negouse a dar unha resposta directa.

Para Pereda, o comunicado do Opus Dei é “revictimizante”, carece de medidas concretas para reparar o dano causado e non ofrece garantía ningunha de que a cesase a captación de menores nin de que as persoas que aínda son parte da organización poidan exercer os seus dereitos con plena liberdade. Ambas as dúas consideran que a Obra desaproveitou a oportunidade de emendar verdadeiramente o dano e que a súa resposta amosa unha total falla de vontade para asumir responsabilidades.

Impacto e reparación

El minuto heroico non só amosa as historias destas mulleres, senón que empurra un proceso de reparación en moitas persoas que viviron experiencias semellantes. Segundo Terribas, o documental permitiu que exmembros do Opus Dei falasen por primeira vez coas súas familias e reconstruísen vínculos esgazados. “O impacto foi enorme”, conclúe, “porque racha con silencios que semellaban imposibles de romper”.

“He vivido dos vidas en un mismo cuerpo. Ahora, esas manos que pasaban cuentas de rosario, juegan con el pelo rizado de un hombre que duerme desnudo junto a mí. Observo con sorpresa ese otro cuerpo que late a mi lado, que respira por sí mismo y cuyo amor no se da por supuesto. El amor no se forja en la eternidad. El amor solo está en el presente, en el gesto y el roce”, escribe Marina Pereda nun dos seus textos literarios. E na súa voz, unha fenda para a luz.

Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra na túa conta.

Relacionadas

Sevilla
Derechos Humanos ‘A dos velas’, la lucha contra los cortes de luz en Sevilla llega a la gran pantalla
Los cortes de luz en varios barrios de Sevilla siguen siendo una realidad diaria que afecta a miles de personas a pesar de años de presión social.
Cine
Cine El legado de la cantante saharaui Mariem Hassan llega a la gran pantalla con ‘Mariem’
El cortometraje documental ‘Mariem’, dirigido por Javier Corcuera, es el último canto de su protagonista, la cantante saharaui Mariem Hassan, y la oportunidad de volver a hacer oír su voz y la de su pueblo.
Derechos sociales
Derechos laborales La legislación protege a los trabajadores ante alertas metereológicas
El Ministerio de Trabajo y los sindicatos recuerdan que hay previstos permisos retributivos, reducción de jornada o cambios en la misma para evitar los desplazamientos peligrosos al puesto de empleo.
Crisis climática
GEI Las claves del plan para reducir las emisiones de metano que organizaciones ambientales proponen al Gobierno
Los sectores que más metano emiten a nivel global son el agropecuario, el energético y el de gestión de residuos. Por ello, las organizaciones proponen moratorias para las macrogranjas o monitorización de emisiones de energéticas extranjeras.

Últimas

Medio ambiente
Altri O PSdeG cambia de posición e chama á súa militancia para acudir á manifestación contra Altri na Pobra
O partido de José Ramón Gómez Besteiro abandona a ambigüidade e, por primeira vez, fai un chamado por mail ás súas bases para apoiar a mobilización do sábado 22 convocada pola Plataforma en Defensa da Ría de Arousa e a Plataforma Ulloa Viva.
Activismos
Movementos sociais Guerra xeopolítica e loitas sociais: un ciclo de conferencias aborda en Vigo as raíces dun mundo en crise
Poñentes como Xosé Manuel Beiras, Miguel Urbán, Queralt Castillo ou Aurora Moreno abordarán algunhas das cuestións clave para analizar o presente e argallar ideas para o futuro nunhas xornadas organizadas polo grupo de activistas Ecoar.
Opinión
Opinión Vox y los negros
Que la extrema derecha no es única depositaria del racismo en nuestras sociedades es una obviedad que el movimiento antirracista no se cansa de señalar. En su obra ‘Infiltrado en Vox’, el periodista Moha Gerehou aborda esta evidencia con desparpajo.
Derechos sociales
Derechos sociales Convocan un ‘tsunami’ por los servicios públicos en la Comunidad de Madrid
Decenas de organizaciones convocan este domingo una manifestación para defender los derechos sociales y la gestión 100% pública de los servicios del Estado de Bienestar.
Granada
Medio ambiente El movimiento vecinal y ecologista consigue paralizar la planta fotovoltaica en Víznar
Ecologistas en Acción celebran la decisión con una “sensación agridulce”, ya que “los daños han sido muy graves y creen que irreparables. Actualmente en la provincia de Granada hay en marcha más de cien proyectos de energía renovable
Green European Journal
Green European Journal Trabajar menos y no de forma más inteligente
Los argumentos esgrimidos a favor de políticas como la reducción de la jornada laboral y la renta básica suelen basarse en su potencial para aumentar la productividad, pero maximizar la producción no es lo que el planeta y sus habitantes necesitan.
Movimiento ecologista
Represión Organizaciones ecologistas cierran filas en torno a Greenpeace tras la multa millonaria por una protesta
Un tribunal estadounidense ha condenado a la ONG a pagar más de 660 millones por una protesta de 2016, lo que podría poner en peligro la actividad de Greenpeace en Estados Unidos: “Hoy le pasa a Greenpeace, mañana le puede pasar a cualquiera".
Palestina
Palestinarekin Elkartasuna Euskal Herria se moviliza para reivindicar la resistencia palestina frente al genocidio de Israel
Las manifestaciones organizadas por la plataforma Palestinarekin Elkartasuna en Donostia, Bilbao y Gasteiz reúnen a miles de personas que denuncian la ruptura del alto al fuego.
Comunidad de Madrid
Movilizaciones por la educación Nuevas jornadas de huelga en la Educación madrileña después de un acuerdo “insuficiente”
La mesa sectorial de Educación de Madrid llega a un acuerdo que no consigue la reducción de horas lectivas para todo el personal docente. Desde la asamblea Menos Lectivas responden con el anuncio de nuevos paros.

Recomendadas

Medio ambiente
Medio ambiente A Xunta desoe a oposición social e dá luz verde ambiental á celulosa de Altri e Greenalia
O informe da administración galega, gobernada polo PP de Alfonso Rueda, conclúe que a proposta é “ambientalmente viable” e pasa por alto as decenas de miles de alegacións presentadas, así como a contestación social.
Ecuador
Ecuador Leonidas Iza: “No negociamos principios”
El presidente de la Confederación de Nacionalidades Indígenas del Ecuador y candidato de Pachakutik en la primera vuelta de las elecciones de Ecuador habla en esta entrevista de las exigencias indígenas para la segunda vuelta.
Argentina
Extrema derecha Argentina se revuelve contra la represión del Gobierno de Milei
Decenas de miles de personas marchan en Buenos Aires para mostrar su rechazo a la deriva autoritaria y represiva del Gobierno ultraliberal y conservador de La Libertad Avanza.
Costas
Costa A ría de Arousa, ao bordo do colapso ecosistémico
A principal produtora de marisco de Galiza afronta unha crise sen precedentes; o impacto da contaminación actual e a de potenciais industrias como Altri ou a reapertura da mina de Touro poñen en perigo o sector do mar.