Culturas
A recuperación da taberna tradicional galega como dinamizadora social

Chega o inverno e a vida en Galiza volve facerse no interior dos locais. A oferta de “Café-Bar Cultural” é unha opción cada vez máis estendida que vén a recuperar a taberna galega dende a dinamización da cultura propia. ”As tabernas aportan vida, son lugares de encontro onde se tecen redes e a veciñanza comparte as súas inquedanzas, onde socializar e distraerse no tempo de lecer. Están moi vencelladas á nosa cultura, tanto no ámbito rural como no urbano. Que fariamos sen elas?". Así conciben estes espazos Alba e Bruno, dous melómanos con inquietudes culturais, vinculados ao asociacionismo e ao activismo social. Son os propietarios de A Sacabeira Café Bar Cultural, sito no histórico Sargadelos (Lugo). Para eles, a idea principal e columna vertebral do proxecto sempre foi a programación cultural.

O Café UF, pola súa banda, sitúase na cidade, en Vigo. Tamén aquí a vontade por seguir a desenvolver actividades sociais e culturais, que caracterizaban ao local desde a súa apertura en 1983, foi un dos argumentos principais polo que as nove persoas que conforman hoxe o proxecto UF Negra Sombra SCG se animaron a rexentar o café. A idea, desde o primeiro momento, “pasou por respectar e impulsar unha liña de actuación que vai moito máis alá dun negocio de hostalería común. Evidentemente, loitamos por ser sostíbeis economicamente, pero sen perder nunca de vista o modelo no que cremos e polo que apostamos desde o inicio”, aclara Diego, con quen tivemos a oportunidade de falar.

A terceira voz para elaborar esta reportaxe é a de Noemi. Esta licenciada en Filoloxía Galega e Portuguesa inaugurou en 2014 A Arca da Noe, na comarca da Limia, en Vilar de Santos (Ourense). O seu negocio resultou elixido Mellor Sala de Concerto de Galiza nos Premios Martín Códax da Música de 2022. O espazo xa recibira a mesma distinción na edición de 2016.

Actividades de dinamización cultural

Na Arca da Noe organízanse máis de cen concertos ao ano, ademais doutro tipo de actividades como exposicións, obradoiros de música tradicional, recitais poéticos, presentación de libros, contacontos para nenos e adultos, conferencias, espectáculos de maxia e foliadas. “Tamén temos un mercado de produtos locais de artesanía que organizamos semestralmente, na primavera e no outono, xunto á Asociación de artesáns da Limia (LIMIAR), para promover o consumo e distribución do produto local”, declara Noemi, rexente da taberna cultural.

Nos tres espazos a proposta é moi variada. Explícannos que, co paso do tempo, algúns artistas até chaman para proporse eles. Foi este o caso para Noemi, a quen chamaron durante a entrevista na Arca. “Estou pechando programación para abril de 2024, a veces xa non sabes se elixes ti ou te elixen”, comentou ao colgar. “Por sorte xa imos contando con xente que nos inclúe periodicamente nas súas xiras polo Estado”, sinala Diego, do Café Uf, onde entre concertos, palestras, presentación de libros, teatro, programación audiovisual, monólogos e un longo etcétera de actividades culturais tamén suman o espazo Faladoiro para á normalización da lingua e Vésame, pensado para presentar a novas voces poéticas e musicais do país.

Nos tres espazos a proposta é moi variada. Explícannos que, co paso do tempo, algúns artistas até chaman para proporse eles

“A xente móstrase moi contenta de seguir contando co UF como un local onde sempre poderán atopar propostas diferentes”. Tamén Alba e Bruno, da Sacabeira, se seguen a sorprender da boa acollida que teñen todas as actividades semanais que organizan. Os tres consideran que, dun modo ou outro, teñen conformado unha comunidade onde a xente pode ir e falar á vontade, pasar a tarde, e distraerse do corre-corre da vida. “Saben que aquí hai un grupo humano co que poden estar e falar de calquera tema, que é un sitio de unión e convivencia. Para Rosita, que vive enfronte e ten oitenta anos, tamén é unha motivación. Axúdanos nos eventos e nas actividades, e séntese partícipe. Agora temos un cuarto para cambiárense os músicos pero cando non o tiñamos ela prestou a súa casa como camerino. O Rodrigo Cuevas (galardoado recentemente polo Ministerio de Cultura co Premio Nacional de Músicas Actuales 2023) cambiouse na casa da Rosita!”, confesa Noemi cun sorriso.

O negocio no rural e na cidade

Con horas de traballo e dedicación, os tres locais promoven na contorna o desfrute pola música e a cultura galegas. Preguntados por quen lles gustaría traer, saen un cento de nomes: músicos, escritores, pintores, escultores, compañías de teatro... “Sería máis doado na cidade? Unha pregunta interesante pero complexa. Nas cidades hai máis demanda pero moita máis oferta. Na Sacabeira, parte da maxia é a contorna, a natureza que nos envolve e a historia do lugar (Sargadelos). Entón non sei se sería máis doado. No rural ten as súas dificultades pero consideramos que tamén aporta atractivo”, sinalan Alba e Bruno. Para Noemi, co seu local sito en Vilar de Santos, a dificultade da cidade reside, posiblemente, no acelerado ritmo de vida.

Para Diego, do Café Uf, estar no centro da cidade de Vigo supón unha motivación extra: para eles, por lograr atraer á atención da xente, e para a clientela, por deixarse sorprender. Curiosamente, para os tres negocios a mellor época é agora, o inverno. Cando vén o frío hai máis xente e é máis doado traer os talentos. “Imaxino que o fundamental é estar aberto a diferentes manifestacións (artísticas ou non), dar a oportunidade a aquelas que teñen cousas por dicir e que non atopan con facilidade outros espazos, e facer as cousas por convicción e principios antes que por rendemento económico. Nós cedemos completamente de balde o local para este tipo de actividades”, conclúe Diego.

Respecto de se botan algo en falta para desenvolver as súas iniciativas, os tres agradecen por riba de calquera outra cousa a acollida que sempre tiveron do público que os visita, que consome de bo grao as propostas que lles ofrecen. Sen ese apoio individual e consciente sería imposíbel, sinalan todos eles. Con todo, os servizos básicos no rural, como o trasporte público, e a implicación das institucións, para o conxunto do pais, serían puntos a ter en conta á hora de pór en valor e darlle un pulo a estes negocios que, de forma case individual e atomizada, axudan á cultura propia a diseminarse pola xeografía.

A cultura galega na actualidade

“A cultura galega está no máis alto, en tódolos ámbitos. Hai moitos proxectos moi dignos e con moito nivel. Tamén está en auxe a presenza do galego en calquera expresión artística. Iso dá alento e esperanza”, indica Alba, do Café Bar Cultural de Sargadelos. Asemade, considera que “falta apoio institucional a iniciativas máis humildes que son xerme con proxectos con menos recursos, pero con moito talento e esforzo detrás. De feito, existen iniciativas como a nosa en moitos outros lugares de Galiza e ogallá se espallasen e houbese un en cada pobo, polo menos. Mais é certo que non é doado. Require moita implicación e tempo, e isto, non sempre se ve recompensado economicamente. Por exemplo, hai axudas e patrocinio aos macro festivais ou a salas grandes, mais nas tabernas culturais non podemos optar a elas, somos espazos auto xestionados. A cultura ten que estar ao alcance das persoas, necesitamos sentir, enriquecernos coa sabedoría dos demais e para iso necesitamos espazos que propicien esa transmisión. Claramente os poderes públicos deberan velar por isto e apoiar a quen promove a cultura”, así o explica Alba, rexente de A Sacabeira.

Inquiridos polo futuro da taberna galega, agora que todos imos presos dos nosos dispositivos, Noemi espera que A Arca sexa un “sitio de refuxio onde se poida falar á vontade, sen móbiles, mirándose aos ollos, e facendo da taberna un lugar de convivio”. Diego, pola súa banda, agarda que cafés coma o UF “se manteñan como punto de encontro onde compartir vivencias e experiencias e, con algo de sorte, paixóns e axitacións”.