Deportes
Fútbol gaélico: o deporte que fixo campioa de Europa a Galiza

Cae a tarde en Galiza. En varios puntos do país, mozas e mozos xúntanse para adestrar en diferentes campos. Comezan a darlle golpes a unha bola. Golpéana co pé, pero non están a practicar fútbol. Cóllena coa man e bótana, pero non están a xogar ao baloncesto. E bátena co puño sen estar nun adestramento de voleibol. Están a facer unha sesión dun dos deportes máis xogados en Irlanda, o fútbol gaélico. Modalidade na que os galegos son referencia mundial logo de teren participado e acadado títulos internacionais.

No país existen dúas ligas: a Liga Galega de Fútbol Gaélico e a Liga Gallaecia. A primeira está organizada pola Asociación Galega de Fútbol Gaélico (AGFG) e está recoñecida pola Asociación Atlética Gaélica (GAA), a máxima autoridade deste deporte e doutros como o hurling, outro deporte irlandés que se xoga cunha pelota e un pau. Tanto este como o gaélico superan por moito aos practicantes e ás audiencias do que eles dan en chamar fútbol británico. Sete equipos femininos e doce masculinos disputan as competicións da AGFG. As lalinenses Herdeiras de Dhais son as vixentes campioas, mentres no lado masculino venceu o Estrela Vermelha que adestra nas Cancelas. Deste sistema saen os elixidos para formar parte do combinado galego, a “Irmandiña”, que naceu en 2012 e representa de xeito oficial a Galiza nos torneos internacionais.

As xogadoras da Irmandiña acadaron o campionato de Europa no 2018

España non ten un equivalente á Liga Galega, xa que a maioría de deportistas de gaélico son galegos. Existen outros equipos en Andalucía, Madrid ou no Levante contra os que os da AGFG disputan o Torneo Ibérico. Clubs sempre relacionados coa emigración irlandesa. Unha das peculiaridades do gaélico galego é que todos os xogadores son autóctonos. Este estilo tan propio levou á “Irmandiña” a acadar un subcampionato mundial en 2015 na categoría masculina e o campionato de Europa en 2018 na feminina, entre outros recoñecementos. É preciso indicar que Irlanda non xoga esta competición. Son Arxentina, Alemaña ou Bretaña algúns dos rivais dos galegos nestas competicións. No caso desta última rexión dáse a curiosa circunstancia de que ten xogado en torneos contra Francia.

Para entender dun xeito rápido o sistema de xogo: en Irlanda o fútbol gaélico dispútase entre dous equipos con quince xogadores, aínda que en Galiza os equipos son de nove. Existen dous xeitos de conseguir puntos anotando nas porterías en forma de ‘H’, semellantes ás do rugby. Na parte baixa hai un porteiro, como no fútbol británico. Os tantos nesta zona valen tres puntos. Se pola contra se envía o balón entre os paus de arriba, o equipo marca un punto. A bola pesa máis que a do fútbol. Pódese conducir e anotar tanto coas mans como cos pés. Non se pode dar máis de catro pasos sen botar o esférico ou sen darlle unha patada. Isto fai que sexa un deporte moi vistoso e dinámico no que ademais se admite o contacto físico.

A Liga Gallaecia, una iniciativa nacida ó redor do asociacionismo galego

No 2013 fundouse a Liga Gallaecia, iniciativa xurdida ao redor do tecido asociativo e cultural de varias cidades e vilas galegas. Unha das principais diferenzas coa competición da AGFG é que os equipos son mixtos. Isto é algo que contravén as normas oficiais da GAA. “Non lle viamos lóxica a esta segregación. Todas temos os mesmos dereitos e capacidades. De igual xeito, a separación ía en contra de popularizar o deporte”, conta Antón Somoza, xogador e fundador dos Torques de Lugoslavia, conxunto lugués que vén de conseguir a súa terceira Liga Gallaecia de xeito consecutivo.

Non queremos a competitividade que se inculca en gran parte do fútbol británico

Alén dos equipos mixtos, Somoza explica como a Gallaecia quixo dende o principio apostar por uns valores que están inscritos no seu regulamento: “Non queremos a competitividade que se inculca en gran parte do fútbol británico, no que se tenta gañar a toda costa. De igual xeito, non permitimos que existan actitudes machistas, xenófobas ou de discriminación entre os xogadores e os árbitros”.

O sistema de sancións baséase en tres cartóns. O amarelo, cunha pena dun punto. Derivado de accións dun deporte que é de contacto, xa que están permitidas as cargas para imposibilitar os avances do rival, ao estilo, pero sen a forza do rugby. O negro ten como consecuencia a expulsión do partido, mais o equipo que perde o xogador pode substituílo. Perderá 1,5 puntos. Recibirano, por exemplo, aqueles que protesten as decisións dos colexiados. O vermello supón a sanción máis dura: expulsión, sen posibilidade de cambio, perda de tres puntos máis dous partidos sen poder xogar. O vermello levarao calquera que faga comentarios “motivados por distincións de xénero, orientación sexual, aspecto físico ou procedencia xeográfica ou cultural” ou sexa autor dunha agresión. Por último, calquera que durante máis de tres partidos teña xogadores sancionados con cartón vermello “deberá presentar ante a Coordenadora da Liga Gallaecia unha batería de medidas para corrixir a problemática e confirmar o seu compromiso colectivo cos valores da competición. “Se non contribúe con ditas medidas ou se logo de presentalas, incorre novamente na mesma sanción e por iguais motivos, debaterase a permanencia do equipo na Liga”.

Como se escollen os árbitros? “Están establecidos dende que se fixa o calendario. Prímase que arbitre o equipo da casa (cada xornada, na que participan todos os equipos, dispútase nunha vila). Por exemplo, se temos dous partidos en Lugo. Un arbitrariámolo nós e outro un membro doutro conxunto”. En anos anteriores fixéronse xornadas de formación para os membros da Gallaecia en materia de arbitraxe. Na última edición competiron os Torques de Lugoslavia, O Condado de Ponteareas (segundo clasificado), o Cascarilha da Coruña, o Fusquenlha de Pontedeume, as Afiadoras de Ourense, os Grovios do Baixo Miño, o Suevia de Compostela e o Ambílokwoi de Vigo. Na nomenclatura de cada equipo hai unha historia detrás. No caso lugués, a razón está nunha xoia como é o Torque de Burela. Lugoslavia explícase só: a reinterpretación balcánica do nome da cidade, usada tamén por outras organizacións. Tamén teñen argumentos as cores dos equipamentos. Os lugoslavos visten de verde e vermello, ó igual que un dos equipos da GAA, o Mayo.

“É o condado da zona máis occidental de Irlanda. Rural e na que se fala máis gaélico. Seguimos tamén os seus partidos”. Deste xeito explica Somoza a simpatía por un dos conxuntos máis curiosos do gaélico, famoso por unha maldición que lle ‘impide’ gañar o All-Ireland (o torneo máis prestixioso de Gaélico). En 1951 volvían á casa logo de gañar ao prestixioso Meath. Ían na parte de atrás dunha camioneta celebrándoo. Nun pobo chamado Foxford pasaron de longo nun enterro sen amosar respecto. A lenda que os arrodea di que non volverán gañar un título até que morran todos os compoñentes daquel equipo. Quedan varios vivos aínda… O feitizo non afectou aos seus homólogos lugueses, xa bicampeóns Gallaecia.

Acéptanse novos xogadores

Lugo e o gaélico están intimamente ligados, xa que a cidade amurallada foi sé en 2012 da xornada inaugural que rematou por agromar na Gallaecia. Celebrouse no campo de Nadela, ás aforas da cidade, onde adestran os Torques dúas veces á semana: martes e xoves, ás 21:30, para que sexa compatible coas obrigas laborais. “Neste campo xa se xogara ao rugby e ao béisbol. Foi o único que nos deu o Concello no seu día. É un terreo que polas súas medidas non é válido para determinadas competicións de fútbol 11”, relata Somoza, quen apunta varias sabotaxes que sufriu o feudo. Así, no primeiro inverno que os Torques xogaron en Nadela uns descoñecidos estragaron o cadro de luces.

Tamén era habitual que entrasen motos a derrapar no campo ou que as ventás dos vestiarios acabasen estragadas, sobre todo se coincidía con que houbera algunha festa na zona. “O Concello vai facendo os amaños que poden, pero é ben sabido tamén como se rebaixaron os servizos públicos na cidade. Malia todo, é un campo, que ao estar afastado do centro, non é solicitado por case ninguén e por tanto ofrécenos total dispoñibilidade a diferenza do que ocorre con outros equipos”. As peculiaridades dos campos, máis pequenos que os de Irlanda, fixeron que tanto na AGFG como na Gallaecia se introducise a fórmula de nove xogadores.

Na Gallaecia teñen como obxectivo fomentar o deporte de base

Os equipos e a liga en si autofináncianse. “Nós chegamos a un acordo de patrocinio cunha empresa para que nos fixera desconto no material. Cada balón custa sobre 17 euros e en cada temporada usamos unha decena deles. Ao final da mesma, renovamos a metade. Cada xogador merca a súa camisola, alén de catro ou cinco que compramos entre todos para os que comezan a probar”. Entón, aceptan novos xogadores os actuais equipos? “Por suposto, poderían vir adestrar con nós ou con outros equipos en calquera momento. Hai unha cota de dez euros, para quen entre nun equipo, cos que se axuda aos desprazamentos e as arbitraxes”. Na Gallaecia teñen como obxectivo consolidar os equipos actuais e tamén fomentar o deporte de base.

O pasado 1 de xuño tivo lugar unha concentración en Compostela destinada para mozos de menos de 12 anos. Estiveron titorizados polos equipos técnicos do Suevia e do Ambílokwoi. “É algo que nos anda na cabeza dende hai tempo. Temos claro que para popularizar o deporte é preciso fomentalo entre os máis cativos, para que non quede como unha xeración illada que xogou ao Gaélico”, sentencia o xogador do Torques de Lugoslavia. Por se aínda ten dúbidas, saiba que os da Liga Gallaecia importaron do rugby os ‘Terceiros tempos’, onde os rivais no campo convértense en amigos de barra logo do encontro. Os dos Torques, sempre no lugués Bodegón A Fouce, a súa sé, engalada por todos os recunchos coas camisolas e imaxes históricas do club. E sempre que se terza, co gaélico na televisión. Un templo galego deste deporte para iniciados e non tanto. “Porque para nós o importante é crear comunidade ao redor do equipo, non facer por facer un deporte”.