Ecologismo
Cinzas que xermolan por Van File Fusca

O fume non se disipa doado nestas terras. Durante días enteiros, a provincia respira cinza, coma se o aire se volvese un recordo ardido. O bosque que nos acompañara desde sempre—o que daba sombra aos camiños, acubillo aos animais e memoria ás aldeas— caeu como un exército derrotado. Os castiñeiros centenarios, que semellaban eternos, esmoreceron nun silencio máis brutal ca o ruxido do lume. Entre as brasas tamén atopamos corpos humanos, veciños que non puideron fuxir a tempo, atrapados por un inferno que non recoñecía fronteiras entre a vida e a morte.

Moito tempo pensamos que non habería despois. Que aquilo era o fin de todo o coñecido: a perda irreparable dos montes, o éxodo de quen xa non soportaba a devastación, a certeza de que asistíramos a un ecocidio. E, con todo, no medio do loito, naceu unha decisión teimuda: non escapar, non resignarnos a vivir baixo o mandato da catástrofe.

As primeiras en falar foron as mulleres maiores. Xuntáronse entre ruínas e lembráronnos que a terra sabe rexenerarse se a acompañamos. “Non haberá máquinas que o fagan por nós —dixeron—. Teremos que mancharnos as mans, volver ao barro, aprender o que esqueceramos.” Así comezou algo novo, fráxil aínda, mais distinto a todo canto coñeceramos.

Organizámonos en círculos abertos, sen xerarquías. Xa non había Estado que nos amparase nin institución que garantise nada: coa desaparición do petróleo, a distancia entre centro e periferia volveuse infinita. O que tiñamos estaba aquí, na comarca, e aquí había que refacer a vida. Aprendemos a cultivar nas terras ennegrecidas, a recuperar sementes antigas, a escoitar a quen aínda sabía ler os ciclos da lúa e das nubes. O que semellaba un regreso ao pasado foi en realidade un salto cara outra forma de estar xuntas.

As cidades próximas, intransitables sen combustible, transformáronse en minas abertas. Recuperamos ferro das vigas, cobre dos cables, cristal das fiestras abandonadas. Todo se reaproveitaba, todo atopaba un destino novo. E con aquilo que parecía refugallo erguemos casas comunitarias, fornos solares, muíños de auga. A tecnoloxía fíxose humilde, mais estaba ao noso servizo, non ao dunha elite afastada.

A dor das perdas nunca se borrou. Seguimos nomeando ás persoas mortas, plantando unha árbore por cada unha delas. En cada raíz nova depositamos non só a súa lembranza, senón tamén un pacto: non repetir o desprezo pola terra que nos trouxera ata aquí. Os animais regresaron máis axiña do que pensabamos: primeiro os insectos, despois os paxaros, máis tarde raposos e corzos. Ensinaronnos que a vida insiste mesmo sobre a cinza, que o bosque non morre, transfórmase.

Aprendemos a vivir con menos información, mais con máis presenza. Xa non había pantallas devorando as horas, nin novas chegando a velocidade imposible. O que sabiamos aprendíase xuntas, de boca en boca, en obradoiros e asembleas. O coñecemento fíxose máis lento, mais máis enraizado. Descubrimos que o esencial non precisa inmediatez: abondaba con que fose compartido.

Houbo conflitos, claro. O lume non só arrasou árbores, tamén arrincou certezas, e non todas as persoas souberon habitar esa intemperie. Algúns tentaron impoñer xerarquías, rescatar vellos privilexios. Mais sen grandes centros de poder, sen exércitos que os sostiñesen, os seus intentos desfíxose coma fume. A comunidade, tecida sobre a fraxilidade, aprendeu a defenderse coa mesma teimosía coa que resistira o incendio.

Hoxe camiñamos sobre cicatrices que xa non doen tanto. O chan ennegrecido dá paso a gromos verdes, os ríos volven murmurar no verán. Non temos a abundancia de antes, pero temos a certeza de que o pouco compartido rende máis ca o moito acaparado. Ninguén aquí pode permitirse a ilusión da individualidade: somos interdependentes, vulnerables, mais tamén fortes na colectividade.

Ás veces chegan visitantes de lonxe, migrantes que atravesaron territorios na procura dun lugar onde a vida aínda sexa posible. Traen consigo historias de desertos avanzando sobre cidades, de costas afogadas baixo o mar, de pobos obrigados a abandonar as súas casas. Acollémolos como nos gustaría ser acollidas se o destino fose outro. As súas voces dóennos, mais tamén nos lembran que a nosa pequena reconstrución non é un milagre illado, senón parte dunha resistencia máis ampla, dispersa mais unida pola mesma vontade: que a vida siga sendo posible neste planeta.

Non somos unha utopía. Hai fame ás veces, hai doenzas que non sabemos curar, hai noites de medo cando o vento sopra demasiado forte e o recordo do lume regresa. Mais aprendemos a mirar esas dificultades non como sentenza de derrota, senón como parte dun camiño común. A cinza foi semente, e a dor, mestra.

Cando subo ao monte e vexo o verde que volve, penso en quen xa non está. Penso nas súas mans, nas casas reducidas a fume, na súa última ollada. E seméllame que desde algún lugar, no tremor das follas novas, nos din que escollemos ben: non fuxir, non rendernos, non deixar que a devastación sexa o último relato do noso tempo.

Aquí, no que foi cinza, escribimos outra historia. Non de zombis nin de colonias blindadas noutro planeta, senón dun pobo que decidiu habitar a ferida e convertela en raíz. Porque, aínda que o futuro non será doado, segue a ser noso. E mentres haxa quen plante, quen coide, quen lembre, haberá aínda vida entre as brasas.