Feminismos
Mulleres e videoxogos: rumbo ao empoderamento tecnolóxico

Acostumada a ser cuestionada e xulgada por ser unha muller que xoga a videoxogos, Alejandra tívoo claro: comezou a ocultalo ao seu entorno, procurando simplemente pasar desapercibida. No momento no que decidiu matricularse no grao de videoxogos e era imposible negalo máis, a reacción non se fixo esperar: “Pero a ti gústanche os videoxogos?, Pero que xogabas, ao Nintendogs e iso? Pero non os odias?”. Dá o mesmo que desde pequena se apropiara das videoconsolas que os seus pais compraban ao seu irmán e que leve toda unha vida desfrutando desta afección. Como calquera moza quere converter este pasatempo na súa profesión, pero non esperaba que tivera que se someter a un exame público aínda máis complicado que o que lle deu acceso ao grao universitario.

A relación entre as mulleres e a industria do videoxogo é unha historia de perseveranza na que elas loitan por un espazo que sempre lles foi hostil. Paula Toro, redactora e creadora de contido para Eurogamer, tamén o ten claro: “vai moito máis aló da xente que de forma explícita me rexeita por ser muller, hai un sesgo inconsciente”.
Pese a que segundo os estudos as mulleres representan preto do 47% do total da poboación que xoga a videoxogos, discrimínaselles de xeito constante. Menosprézaselles por non formar parte do xogo competitivo, por non xogar aos títulos máis complicados e por dedicarse a outros máis sinxelos ou casuais. As mulleres xa non están dispostas a seguir sendo excluídas. As rapazas non son gamers de segunda e nunca o foron. Nin o menosprezo, nin a persecución converten a fantasía do machista máis conservador nunha realidade.

Para vós, xogadoras

Anita Sarkeesian comezou a emitir en 2013 unha serie de vídeos que rematarían por incendiar a industria do videoxogo. Nacía Tropes vs Women in Video Games, unha investigación con tintura sociolóxica e con máis de catrocentos mil dólares recadados por micromecenazgo. A xornalista e blogueira canadense espertou as conciencias dunhas e a furia doutros realizando unha análise das personaxes femininas dos videoxogos. Como resposta á súa crítica naceu o gamergate, unha campaña de acoso xurdida contra as voceiras do discurso feminista que viñan a mudar o sector.

A relación entre as mulleres e a industria do videoxogo é unha historia de perseveranza na que elas loitan por un espazo que sempre lles foi hostil.

A situación descontrolouse. Programadoras, xornalistas e outras mulleres relacionadas coa industria foron vítima de ameazas, revelación de datos e persecución mediática. O movemento foi principalmente secundado pola comunidade angloparlante, pero tamén fíxose notar no estado español. Paula Toro afirma que pese a que non lle afectou persoalmente si viu como algunhas das súas compañeiras saían mal paradas. De entre elas Marina Amores, máis coñecida como ‘Blissy’, levou a peor parte. A barcelonesa organizou eventos exclusivos para mulleres, o que xunto á súa denuncia da situación do sector custoulle incontables ameazas de morte e unha incansable campaña de desprestixio. Tampouco axudou que tal e como estaba a situación La Sexta publicara unhas declaracións descontextualizadas que a situaron de novo no punto de mira. Coa colaboración das súas compañeiras de gremio publicou un libro, “¡Protesto!”, no que expón esta e outras situacións e cuxa portada encabeza este artigo.

A princesa está noutro castelo

Do mercado do videoxogo esperábase que fora unha moda pasaxeira, mais conseguiu perdurar no tempo. Outrora esta nova forma de ocio non era máis que unha sorte de xoguete virtual deseñado para nenos. Esta tendencia aínda non desapareceu e moitos dos atallos narrativos creados a medida do público masculino seguen vixentes. Malia que houbo avances, as historias da ‘damisela’ en apuros nas que as personaxes femininas son tratadas como obxectos ou recompensas seguen á orde do día.

Aínda así, existe unha vontade de cambio que se fai especialmente notable nas 'desarrolladoras' independentes. Segundo revela Laura, unha das organizadoras do evento Mulleres tras os videoxogos: Os grandes títulos están suxeitos a unha crítica enorme (…) mentres que os 'indies' non lle deben nada a ninguén, son máis persoais e crean protagonistas máis axeitadas. Todo recae na equipa de persoas que desenvolven o xogo”. Nestes títulos menos ambiciosos no técnico abundan outro tipo de narrativas e temáticas transversais que permiten historias sobre, por exemplo, a ansiedade ou a depresión. O medio amosa así a súa madurez e constrúe arquetipos diferentes, personaxes que poderían ser persoas.

Con todo, o groso da industria confórmana as superproducións. Incluso nalgunhas destas grandes obras percíbese unha boa representación feminina. Tódalas fontes consultadas concordan ao sinalar, non sen certa prudencia, que a situación mellora progresivamente. Destaca a figura dalgunha personaxe feminino como Aloy, protagonista de Horizon: Zero Dawn, pero tamén coinciden en que aínda é algo excepcional. As xogadoras esixen, ademais, unha maior representatividade. “Antes xa había xogos con boa representación, mais había problemas cos detalles, sempre hai un home por riba. Aínda faltan mulleres, pero trátase tamén de representatividade. As personaxes femininas están representadas coa visión que quere o home delas”, sinala Laura.

Malia que houbo avances, as historias da ‘damisela’ en apuros nas que as personaxes femininas son tratadas como obxectos ou recompensas seguen á orde do día.

Pese aos evidentes cambios non é convinte baixar a garda. Paula, á que a industria e as reviravoltas dos 'desarrollos' lle resultan máis familiares sinala: “non me sirve de nada que este E3 (feira de videoxogos máis importante a nivel mundial) fora aparentemente moi bonita, inclusiva e diversa cando este mesmo ano houbo varios casos de denuncia de agresións sexuais dentro dalgúns dos estudios máis grandes da industria”.

Chamando ás portas do ceo

Ademais do funcionamento das empresas do sector, o gamergate e o propio contido dos videoxogos, existe outra gran problemática para as mulleres neste sector: a competición. Competir en videoxogos non é algo novo. Pese a que o fenómeno está experimentando o maior boom da súa historia, os comezos datan dos anos setenta. As partidas competitivas son un terreo aínda máis hostil para as mulleres. Enfrontarse a un videoxogo multixogador supón lidiar có ‘chat’ de voz e texto durante as sesións de xogo. Normalmente este acábase convertendo nun inintelixible pozo de insultos. É algo habitual independentemente de sexo e xénero, pero contra as mulleres o repertorio sempre é o mesmo; “vai fregar”, “faime un sándwich” e demais improperios machistas que sempre teñen a mesma causa, son mulleres. “Se xogo online poño a voz máis grave e trato de que non se note que son unha rapaza”, comenta Alejandra.

Poucas son as mulleres que se fixeron un oco nas grandes competicións. Resalta a figura de Bárbara, que competiu ao máximo nivel nacional en Counter-Strike. Porén, non atopamos ningunha muller en ningunha das grandes ligas do videoxogo máis seguido, League of Legends.

A tendencia é cambiante. Vodafone Giants, S2V e Movistar Riders son tres grandes clubs do estado español de deportes electrónicos que apostaron por quintetos femininos para disputar todo tipo de competicións. Luisa Cano, máis coñecida como 'Reina', fichou recentemente por Team Queso, outro dos grandes equipos nacionais. Formará un equipo mixto con catro compañeiros cos que espera dar o salto á competición europea.

Os deportes electrónicos comezan a falar unha linguaxe inclusiva, e ver a unha muller competir xa non é unha efeméride anecdótica. As actuais competidoras abrirán o camiño para a próxima xeración e, en xeral, os videoxogos xa non son ese produto exclusivamente masculino que foron. Hai motivos para aledarse e continuar desfrutando desta afección común. “Oxalá dicirlles a tódalas rapaz que o están intentando, especialmente a aquelas que entran novas, que, aínda que ás veces poida semellar que non, estamos gañando esta batalla.”, sentencia Paula.