Galego
A lingua das crianzas (I): Paus nas rodas ao galego na infancia

Nos últimos anos, Feijóo, Pocoyó e os seus amigos aceleraron o proceso histórico de substitución lingüística do galego a prol do castelán. A política lingüística da Xunta e a súa inacción ante a imposición estrutural do castelán favorece unha desgaleguización que comeza coa vulneración dos dereitos lingüísticos dos nenos e nenas galegas.

A carón do bar Ciaboga de Pontedeume xogan Carlota e Antón. Teñen pouco máis de un ano e a súa única preocupación é manter o equilibrio mentres baixan a costa da rúa Real. Na distancia, Antón ve un móbil e berra: “aca!”. Está a pedir un vídeo, onde ao ritmo dunha música engaiolante preséntasenos a Lola, unha vaca que “tiene cabeza y tiene cola.” Ou “it has a head and it has a tail”.

O certo é que na Galiza de 2019, a maioría das nenas e nenos aprenden o que é unha vaca en castelán e por Youtube. Só o 18% son educados en galego, unha realidade asumida con resignación pola sociedade, e o 100% ven vulnerados os seus dereitos lingüísticos independentemente da súa lingua inicial.

Segundo o IGE de 2018, publicado en setembro de 2019, o 23,9% dos menores entre 5 e 14 anos non falan case nada ou nin sequera saben falar galego. En 2008, este dato era do 16% (unha subida de case oito puntos en dez anos).

O CASTELÁN, QUEIRAN OU NON

A vulneración deses dereitos comeza coa socialización. Foi o caso de Xía, unha nena de dous anos educada en galego na casa. Os seus pais buscaron varias garderías onde fose educada na súa lingua pero malia pedilo en todas de xeito explícito, non foi posíbel. “O profesorado non emprega o galego, volvía cantando Cantajuegos. Foi a primeira en aprender a falar e cando o resto de nenos comezaron a falar comezou a dicir palabras e expresións en castelán. Por exemplo, cando se enfada, agora di ‘¡no quiero!’” explica Sonia Díaz, nai de Xía. Ruth Caramés, do proxecto Alí —do que falaremos máis adiante— percibiu o mesmo problema: “Temos dúas nenas e coa primeira tivemos moito medo. Viviamos en Brión pero mudámonos ao rural porque era dificilísimo que a nosa filla mantivese o galego”.

Informe da Mesa: “Algunhas crianzas galegofalantes con compañeiras castelanfalantes mudan ao castelán para socializar con elas. O máis preocupante é que crianzas galegofalantes muden a súa lingua permanentemente cando se atopan nun entorno moi castelanizado”.

Non son situacións illadas. Nun informe de 2017, a Mesa pola Normalización Lingüística describía este problema na educación infantil: “Algunhas crianzas galegofalantes con compañeiras castelanfalantes mudan ao castelán para socializar con elas. O máis preocupante é que crianzas galegofalantes muden a súa lingua permanentemente cando se atopan nun entorno moi castelanizado”. Para Séchu Sende, sociolingüista e activista, esta situación vai contra os seus dereitos lingüísticos: “É un tránsito que pode crear angustia e ansiedade porque hai unha socialización nova nun entorno hostil cara a súa lingua. Para non verse diferentes, os colectivos minorizados —en referencia ás crianzas galegofalantes— adáptanse ao medio e adoptan o castelán”. Para Sende, casos coma o de Xía responden a un proceso de substitución lingüística de carácter político. Outra das actitudes lingüísticas atopadas con frecuencia é a dos nenos e nenas que manteñen o galego na casa, pero que cambian ao castelán ao socializar con outros cativos. “É coma se o castelán fose a lingua dos nenos”, razoa Sonia. 

Non hai cifras xerais sobre esta muda, mais todas as persoas consultadas coinciden na súa gravidade e alcance. O pasado ano, o Seminario de Sociolingüística da RAG realizaba un informe no CEIP Agra do Muíño en colaboración co Concello de Ames e o propio centro. No informe, o 36% das familias con fillos e fillas galegofalantes indicaron que os seus fillos e fillas mudaron ao castelán cando comezaron a escolarización. Delas, un 63% comezaron a muda na educación infantil e un 18% na gardería. A muda do castelán cara o galego é insignificante. 

Séchu Sende: “É un tránsito que pode crear angustia e ansiedade porque hai unha socialización nova nun entorno hostil cara a súa lingua. Para non verse diferentes, os colectivos minorizados adáptanse ao medio e adoptan o castelán”

desobediencia

Pepe ten 13 anos e medrou en Compostela. No patio do seu instituto escóitanse as dúas linguas, segundo sexan “os que viven na urbanización” ou “os que viven na aldea”. El considérase bilingüe: “Se me falan galego, falo galego; se me falan castelán, falo castelán”. Sobre a lingua dos seus profesores, explica que “en Xeografía e en Lingua Galega falamos galego, pero pouco máis; esas materias teñen o nome e os libros en galego e na teoría Bioloxía tamén, pero a profe fala castelán”. De cada 10 materias, só dá 3 en galego.

Sabela Núñez Singala é profesora de matemáticas e malia o decreto, imparte as clases en galego. Este marzo foi advertida pola súa desobediencia. No seu Facebook, denuncia: “Esta semana a Administración contactou comigo para falarmos da miña e lembrarme que, en Galicia, as matemáticas non poden impartirse en galego, que só poden ser en castelán ou... en inglés!”. O 100% do seu alumnado fala galego.

Sabela, profesora: “Esta semana a Administración contactou comigo para falarmos da miña e lembrarme que, en Galicia, as matemáticas non poden impartirse en galego, que só poden ser en castelán ou... en inglés!”

O de Pepe e o de Sabela só son dúas das consecuencias do Decreto 79/2010 de Feijóo. Malia que o TSXG obrigou modificar o texto, o Supremo e o Constitucional mantivérono vixente. Con todo, o paulatino proceso de substitución lingüística a prol do castelán vén de lonxe. Pepe tivo que facer unha redacción na que explicaba como lle acontecera á súa nai. Tamén a Sonia: “Pasoume o mesmo que a Xía. A miña contorna era totalmente galegofalante pero no cole todos falaban en castelán. Dábannos a materia de galego en castelán! Era como estudar ruso”. Séchu Sende insiste en situar a desgaleguización dentro dun proceso histórico. “Todo o que se deriva da Constitución Española, onde o galego está en desigualdade, ten consecuencias a todos os niveis. O Goberno de ‘Feixóo’ lexislou contra o galego no sistema escolar, na administración, etc. Isto ten unhas consecuencias na psicoloxía social en cuestión de transmisión de valores e normas sociais”.

O GALEGO, RESIDUAL EN TV E YOUTUBE

Outra variábel que acentúa a substitución lingüística é a escasa presenza da lingua no audiovisual infantil. En 1995 o Xabarín Club tiña 40.000 socios, o 10% da poboación infantil galega. Ao preguntarlle a Pepe, contesta estrañado: “Vexo a TVG, pero non o Xabarín”. Ruth Caramés explica que “a TVG non está na onda; a programación infantil está moi desfasada e os que teñen man aí non lles interesa mellorala”. A chegada das canles temáticas infantís e a relegación do Xabarín á TVG2 —cun 0,6% de audiencia— rematou por separar ao galego da infancia. Os datos recollidos pola Mesa falan por si sós: un 4,6% da programación infantil (2,7% na fin de semana) e un 0,6% de xoguetes en galego. A Mesa denuncia neste último informe “a ausencia de lexislación que garanta os dereitos lingüísticos das consumidoras” e sinala: “Temos tan interiorizado que os xogos e xoguetes, como tantos outros aspectos da vida, son en castelán, que forman parte da nosa normalidade”.

cartaz imposición galego
Campaña de denuncia da "imposición" do galego da Mesa Pola Normalización Lingüística.

Na rede o problema é semellante. “Os profesores da gardería din que en Youtube é moi fácil atopar cancións en castelán pero que en galego é moi difícil, así que levei un USB con xigas e xigas de cancións infantís en galego”, afirma Sonia. Na adolescencia Pepe ten o mesmo problema: “Consumo sobre todo vídeos en Youtube, case todos en castelán e algún en inglés, pero busquei en galego e nada; hai moi poucos”.

Séchu Sende apunta unha opción que nos permite o galego que non teñen outros pobos como Catalunya ou Euskadi: “Igual que un neno madrileño que escoita música latina, os nosos fillos e fillas poden escoitar un filme en portugués do Brasil e escoitar galego con outro ‘sotaque’. O feito de termos calquera recurso educativo e de ocio en galego internacional fai que ese neno medre sen os prexuízos que teñen outras linguas minorizadas, como non ter acceso ao saber ou á ciencia”.

Continúa en:
Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra na túa conta.

Relacionadas

Galego
Manifestación Miles de persoas enchen Compostela cun berro único en defensa da lingua galega
A plataforma Queremos Galego conseguiu aglutinar voces diversas da Galiza social, política e cultural para “parar a emerxencia lingüística” que sofre a lingua propia e así esixir á Xunta “un cambio de actitude”.
Galicia
Galicia Exámenes en castellano en la CRTVG: un retroceso histórico tras 40 años de consenso
La cadena que dirige Alfonso Sánchez-Izquierdo permite por primera vez elegir entre gallego y castellano en los exámenes de acceso, generando dudas sobre el futuro de la lengua gallega en los medios públicos de Galicia.
#34048
9/5/2019 15:42

A criança da fotoque aparece neste artigo e viguesa e galegofalante. Con case 7 anos e nom muda de idioma.

7
2
Contaminación
Contaminación Un municipio galego demanda á Xunta pola contaminación do encoro das Conchas
A veciñanza das Conchas, na comarca da Limia, leva á Xunta ao Tribunal Superior de Xustiza de Galicia pola contaminación provocada debido á cría intensiva de gando porcino e avícola.
Infancia
Infancia Reforma de la ley de infancia: cinco claves para proteger a las madres protectoras
El Ministerio de Infancia y Juventud ha iniciado un proceso para ampliar esta norma aprobada en 2021. Varias organizaciones dan las claves para evitar el castigo a las madres protectoras.
Israel
Israel Israel lleva de nuevo a Gaza al borde de la hambruna con su bloqueo de suministros más prolongado
“Hay días que no puedo permitirme comer”, comenta Muhammad, residente en la ciudad de Gaza, donde regresó con su mujer y su hijo después de la tregua del 19 de enero, tras más de un año desplazados.

Últimas

AGANTRO
Agantro Tatuaxe: terapia e tendencia
Da marxinación á moda, o carácter simbólico e ritual da tatuaxe atópase actualmente erosionado polas dinámicas capitalistas.
Guerra en Ucrania
Conflicto bélico Rusia y Ucrania acuerdan un principio de alto el fuego marítimo a instancias de Estados Unidos
La Casa Blanca emite dos comunicados que coinciden en señalar una tregua en el Mar Negro y en prometer trabajo para el final de los ataques energéticos por ambas partes.
Salario mínimo
Salario mínimo PSOE y Sumar intentan llegar a un acuerdo para no perjudicar con el IRPF a los trabajadores con el SMI
La ministra de Hacienda ha confirmado que sería “algún tipo de medida que permita compensar a aquellos pocos trabajadores” en la situación de tener que tributar con el salario mínimo.
Opinión
Opinión Es el militarismo, amigo, el militarismo
¿Puede que si el militarismo es la solución para todo, realmente no solucione nada, sino que realmente sea el problema?
Más noticias
Residencias de mayores
Residencias Fondos de inversión y residencias: la mano invisible que retuerce los cuidados
Mientras DomusVi, en manos del fondo de inversión ICG, ya es la empresa con más residencias privadas del Estado, residentes, familiares y trabajadoras explican lo que supone que las prácticas especulativas acunen la vejez de las personas.
Música
Kiliki Frexko “No me interesa el arte político que te dice qué pensar o cómo deben ser las cosas”
Tras años de trabajo colectivo, Kiliki Frexko presenta su primer proyecto en solitario. ‘Iltze 1’ es un paso adelante en su trayectoria, donde mezcla referencias, explora nuevos sonidos y habla desde un lugar más personal, sin perder el filo.
Granada
Urbanismo 146.574 m² de solares vacíos en Granada por disfrutar
“¿Y si estos espacios no estuvieran esperando al próximo gran inversor? ¿Y si ya fueran nuestros?”. Esta y otras reflexiones sobre la especulación inmobiliaria, en un proyecto artístico exhibido en el Centro José Guerrero.
LGTBIfobia
Manifestación Plataforma Trans planta cara a la transfobia con una manifestación contra el odio
La convocatoria el 29 de marzo denuncia un contexto internacional antiderechos. La organización pide a partidos y sindicatos que se sumen a la marcha porque la transfobia es un problema social, y por lo tanto también político, explican.

Recomendadas

Guerra en Ucrania
Guerra en Ucrania Colegios underground en Járkov después de tres años de guerra
La ciudad ucraniana construye escuelas subterráneas, preparadas para aguantar ataques balísticos y nucleares.
Feminismos
Irene García Galán “La memoria feminista hay que construirla desde abajo, desde nuestras casas”
‘Hilaria’ (Errata Naturae, 2025) es un libro dedicado a la tatarabuela de Irene García Galán, pero también un ensayo político que navega a través de la memoria feminista, el antipunitivismo y el anarquismo.
Medio ambiente
Medio ambiente Milleiros de persoas enchen A Pobra do Caramiñal para berrar contra a celulosa de Altri e a mina de Touro
Unha grande multitude por terra e centos de embarcacións por mar esíxenlle ao Goberno de Alfonso Rueda que “recúe” ante o potencial desastre ambiental que sobrevoa Galiza.