Entender que el ser humano solo es una especie más en el Antropoceno

“Somos ecosistemas fluidos transitando una biosfera común donde la identidad se forma a partir de la mezcla con los otros.” Salvaxe, salvaxe.
Imagen del largometraje Salvaxe, Salvaxe dirigido por Emilio Fonseca.
Imagen de un lobo del largometraje Salvaxe, Salvaxe dirigido por Emilio Fonseca.
2 abr 2025 07:26

Cada criatura percibe el mundo a su manera, a partir de sus sentidos y a partir de la cultura y los conocimientos que adquiere y que le son transferidos por sus semejantes. Sin embargo, los seres humanos vivimos condicionados por nuestra omnipresencia. A lo largo de nuestra vida ¿con qué otras especies animales nos cruzamos?

En la mayoría de casos, podemos llegar a convivir con perros y/o gatos cuyas vidas dependen de nosotros/as. Sin embargo, nuestro contacto directo con otras especies de animales es muy limitado y hemos dejado de sentir su presencia voluntaria o involuntariamente. Es decir, sus vidas han dejado de importarnos. No conocemos ni la mitad de especies de aves que vuelan discretas a nuestro alrededor. Incluso detestamos y despreciamos la vida de algunas, como las palomas en las ciudades que habitamos.

Fuera de las ciudades, en bosques, montes y praderas tenemos más posibilidades de tener algún encuentro con otros animales salvajes. Pero ¿qué tipo de relación tenemos con ellos? En la mayoría de casos, mostramos agresividad o dominación o ambas cosas. O bien cazamos o bien criamos animales negándoles su individualidad y eludiendo el valor inherente de sus vidas.

Es decir, nos hemos creído que, por alguna razón, los cuerpos de los demás animales nos pertenecen y podemos disponer de ellos cuando nos sea conveniente. Hemos dejado de verlos como seres vivos conscientes como nosotros/as. Es como si nos negásemos a ver lo mucho que nos parecemos a ellos, individuos que tienen sus propios intereses y el deseo de vivir sus vidas.

Asilvestrar nuestra mirada

Somos tan violentos con ellos que, según un estudio reciente, somos el animal más temido por el resto de animales, por delante de un depredador como el león. Es comprensible que todos los animales salvajes huyan y se escondan del ser humano. Encontrar y mirar a los demás animales que aún viven en libertad se ha vuelto difícil y problemático. Las personas que los buscan para observarlos, comprenderlos y proponer otra relación con ellos deben vigilar sus pasos para no ponerlos en peligro. Podrían ser localizados por quienes están dispuestos a acabar con sus vidas por sadismo o por intereses propios.

El largometraje Salvaxe, salvaxe, dirigido por Emilio Fonseca, se aleja del formato clásico de un documental para mostrarnos el mundo que habitamos y reconfiguramos a nuestro antojo. Mientras acompañamos a un grupo de personas en busca de lobos con el objetivo de estudiarlos, recorremos un camino de reflexiones compartidas acerca de nuestra manera de relacionarnos con el medio y con los animales salvajes.

Salvaxe, salvaxe busca resignificar las imágenes de la naturaleza y cuestionar la relación entre humanos y no humanos. En palabras de la productora, Xiana do Teixeiro, “señalamos que el entorno no es un escenario paradisíaco ni es un espectáculo estético: hay deseo, hay dolor, hay intimidad, cuidados, relaciones y también, de manera especialmente violenta, persecución, asedio y exterminio por parte de humanos.”

A partir de otras miradas aprendemos a mirar de otra manera a quien es diferente a nosotros y a nosotras. Este film es una invitación a redefinir lo que nos rodea desde el respeto, a ver a las criaturas con las que cohabitamos el planeta desde nuestras similitudes con ellas. La película nos lleva a cuestionarnos nuestra propia identidad y nuestro papel en el escenario que hemos recreado. Es una puerta abierta de par en par para salir del antropocentrismo que todavía nos hace creer que somos una especie singular, independiente y separada del resto.

Nuestra responsabilidad

La naturaleza es en sí diversidad, sutilezas y matices que son esenciales para que los ecosistemas funcionen. Sin embargo, los seres humanos nos empeñamos en empobrecerla y debilitarla tomando medidas que la hacen homogénea, intentando “poner orden” o “limpiar” o “gestionar” todos los territorios que ocupamos.

No dudamos en intervenir y alterar un paisaje para que nos beneficie solo a nosotros/as. Salvaxe, salvaxe afirma: “Todo lo que no sirve para producir es considerado inútil. Todo lo que va contra los intereses extractivistas se convierte en plaga, peste, mala hierba.” Actualmente tenemos muy poco en cuenta cómo afectan nuestras acciones al resto de animales salvajes.

El largometraje nos muestra nuestro comportamiento dominante desde la incomodidad de sentirse responsable de sus consecuencias negativas. En palabras de Emilio Fonseca: “Vivimos en un mundo en colapso medioambiental, al borde de una catástrofe climática y en medio de una extinción masiva de especies, la más rápida que ha existido en el planeta y la única que tiene una sola especie como gran responsable. No me parece interesante discutir si hay que conservar al lobo, especie fundamental de nuestros ecosistemas. Para mí es urgente cuidar esa población de lobos y los ecosistemas en los que habitan y también ayudar a desarticular políticas y discursos contrarios a las vidas no humanas y la evidencia científica”.

Es difícil no estar de acuerdo con su postura cuando sabemos que solo el 4  % de mamíferos en todo el mundo son salvajes. El 36  % de mamíferos somos humanos. Y el 60  % es ganado, es decir, animales domesticados a los que obligamos a nacer, haciendo una selección genética que empobrece su ADN y la biodiversidad en las especies. Los explotamos aislados de su medio natural en granjas y en tales cantidades que creamos exceso de purines que contaminan la tierra. Desde cualquier punto de vista es mucho más beneficioso para todos proteger al lobo que seguir explotando animales.

La necesidad de dejar de matar

Nuestra obsesión por controlarlo todo y a todos nos lleva a poner en peligro la vida de quienes intentamos proteger. La estrategia de colocar GPSs a individuos de una especie no siempre funciona como esperamos. Según se afirma en Salvaxe, salvaxe: A más del 30  % de los lobos marcados por un equipo portugués los mataron ilegalmente durante los 18 meses de funcionamiento de los collares GPS”. Pedrada, Cardo y Taião son los nombres de algunos lobos que fueron asesinados ilegalmente con trampas de alambre. Todos padecieron varias horas de agonía antes de morir.

Se nos indica que “nadie sabe con exactitud cuántos lobos hay en la península ibérica. Es casi imposible contar animales tan esquivos. Se utilizan estimaciones a partir de las manadas confirmadas. Pero las manadas son grupos fluidos con una elevada mortandad de año a año y pueden pasar de 9 lobos a 5 o desaparecer con toda facilidad”. La muerte de un solo miembro puede causar la dispersión de la manada poniendo en riesgo la supervivencia de todos sus miembros y dificultando la reproducción.

En el film se comenta el caso de una manada de lobos formada por una pareja y 7 crías que vivían en una zona oficialmente protegida, pero con fuerte actividad humana de ganadería y caza. Tras unos meses, el grupo desapareció. Al cabo de un tiempo una cámara captó la imagen de un lobo joven que podría ser uno de los cachorros con restos de una trampa de alambre al cuello. Además de las trampas, el veneno y los disparos, los lobos se enfrentan a enfermedades como la sarna y adversidades como los incendios y las consecuencias del cambio climático como la sequía.

Se nos recuerda que en la península ibérica los censos oficiales estiman que hay hasta 350 manadas de lobos. Hay más de 12 millones de perros y más de 57 millones de humanos. Aquí los humanos matan en un año más de 2 millones de vacas, 10 millones de ovejas y cabras, 40 millones de conejos, 60 millones de cerdos y 1.000 millones de aves.

Animalizarnos, resalvajizar nuestras vidas

Vivimos como los animales explotados, aislados de la naturaleza. Hemos creado un mundo paralelo que ignora el funcionamiento de la biosfera y la maltrata. Hemos olvidado cómo ser salvajes y cómo dejar que los demás sean salvajes. Necesitamos observar al resto de animales. Es la mejor manera de darnos cuenta de lo mucho que nos parecemos tanto en nuestros comportamientos como en nuestras intenciones más básicas.

Salvaxe, salvaxe es un camino hacia una nueva convivencia con el resto de especies. Te empuja a tomar conciencia de tus sentidos, a cuestionarte tu lugar en el mundo y a reconocerte en los demás. Nos permite ser caballos, cabras, perros y lobos. Acabamos entendiendo que hacerles daño a ellos implica hacernos daño a nosotros/as mismos/as. No somos entes independientes, formamos parte de una gran red de seres vivos que nos sustentamos unos a otros en el único planeta habitable que conocemos. ¿Acaso no vale la pena cuidarnos y protegernos para volver a ser salvajes como los demás?

Sobre o blog
INFOANIMAL es una revista #antiespecista cuyos contenidos están encaminados a difundir de la forma más rigurosa que nos sea posible noticias, información, datos e imágenes para ayudar a las personas a autocuestionar sus hábitos #especistas. El objetivo de INFOANIMAL magazine es cuestionar la utilización y explotación de los animales por parte del ser humano. Ofrecemos artículos, reportajes e imágenes de calidad sobre la explotación animal con el objetivo de crear un debate en la sociedad que ponga fin a la discriminación arbitraria contra los animales no humanos.
Ver listado completo
Cargando valoraciones...
Comentar
Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra na túa conta.

Relacionadas

Cargando relacionadas...
Sobre o blog
INFOANIMAL es una revista #antiespecista cuyos contenidos están encaminados a difundir de la forma más rigurosa que nos sea posible noticias, información, datos e imágenes para ayudar a las personas a autocuestionar sus hábitos #especistas. El objetivo de INFOANIMAL magazine es cuestionar la utilización y explotación de los animales por parte del ser humano. Ofrecemos artículos, reportajes e imágenes de calidad sobre la explotación animal con el objetivo de crear un debate en la sociedad que ponga fin a la discriminación arbitraria contra los animales no humanos.
Ver listado completo

CRTVG - Corporación Radio y Televisión de Galicia
A Xunta do PP remata o seu plan de control sobre a CRTVG tras escoller á súa nova directora en solitario
A xornalista Concepción Pombo substituirá, co único aval do Partido Popular, a Alfonso Sánchez Izquierdo. O Goberno de Alfonso Rueda modificou a lei de medios para que os votos do seu partido fosen suficientes para elixila.
Altri
A Plataforma Ulloa Viva cambia a súa directiva para os vindeiros anos de loita contra Altri
A veciñanza da comarca máis afectada escolleu entre dúas listas logo de non chegar a un consenso. A gañadora tratará de ampliar a súa base de socias e socios por toda Galiza e abrirá máis as portas ás grandes organizacións do país, como a CIG.
El Salto n.79
A celulosa ou a vida: xornalismo situado e loita social para frear un ecocidio
O xoves 17 de xullo esperámosvos no CS 'A Nubeira' de Vigo para presentar o último número da revista El Salto xunto a algunhas das súas principais protagonistas: as que loitan contra o macroproxecto de celulosa liderado por Altri e avalado pola Xunta.
AGANTRO
O desprazamento forzoso en Chiapas: metáfora da vida núa
Conversamos coa investigadora América Navarro sobre o desprazamento forzoso en Chiapas.
Altri
Galiza elixe o rumbo da loita contra Altri nas eleccións á directiva da plataforma Ulloa Viva
A veciñanza da comarca máis afectada presenta dúas listas separadas logo de non chegar a unha proposta de consenso. Por unha banda, concorre unha candidatura continuísta e, pola outra, unha alternativa que se achega máis o nacionalismo institucional.

Últimas

O Salto medra contigo
O Salto Galiza abre un crowdfunding para empapelar Altri
Queremos investigar os responsables políticos e empresarias do que podería ser o maior atentado ambiental da historia recente de Galiza.
Orgullo
O Orgullo Crítico enche de diversidade e de humanismo Galiza: “Transfeministas con Palestina”
Crónica visual de como unha enorme multitude encheu de diversidade o centro da cidade de Vigo.
O Teleclube
'O Teleclube' alucina no deserto con Óliver Laxe e 'Sirat'
Laxe leva o seu cuarto premio de Cannes, esta vez en competitición, polo seu novo filme que explosiona na gran pantalla.
A Catapulta
O tempo, o espazo e a poesía de Estíbaliz Espinosa
A poeta visita A Catapulta para conversar sobre o seu traballo e a súa traxectoria literaria
O Teleclube
'O Teleclube' pecha a temporada cos supervivintes de '28 anos despois'
Danny Boyle e Alex Garland volven ao mundo dos infectados que inspirou o renacemento dos 'zombis'.

Recomendadas

Medio rural
A esperanza da xestión colectiva fronte ao espolio: os comuneiros de Tameiga contra o Celta
Mentres varios proxectos industriais tentan privatizar e destruír os ecosistemas galegos, algúns grupos de veciños e veciñas organizadas fan oposición social construíndo alternativas comunitarias. Ás veces, tamén gañan ao xigante.
Feminismos
Dous anos sen reparación tras sufrir lesbofobia nun Rexistro Civil de Pontevedra cando ían inscribir a seu fillo
Un funcionario negouse a inscribir ao fillo de Antía e a súa parella. Un erro de redacción na lei trans está detrás dos argumentos que o funcionario esgrime para defender a súa actuación.
Migración
A veciñanza mobilízase para acoller migrantes tras o peche de centros de Rescate Internacional en Galiza
Tras o progresivo desmantelamento de varios dispositivos de acollida, moitos refuxiados foron trasladados a outros puntos do Estado sen aviso previo. Outros son simplemente desaloxados trala denegación da súa solicitude de asilo.
Ourense
Ourense organízase para loitar contra patrullas de extrema dereita nos barrios máis empobrecidos da cidade
A veciñanza e os movementos sociais responden ao discurso do medo promovido por Frente Obrero e sinalan a súa estratexia de criminalizar a pobreza e sementar odio en contextos de exclusión e abandono institucional.
Comentarios

Para comentar en este artículo tienes que estar registrado. Si ya tienes una cuenta, inicia sesión. Si todavía no la tienes, puedes crear una aquí en dos minutos sin coste ni números de cuenta.

Si eres socio/a puedes comentar sin moderación previa y valorar comentarios. El resto de comentarios son moderados y aprobados por la Redacción de El Salto. Para comentar sin moderación, ¡suscríbete!

Cargando comentarios...