Opinión
Pola presunción de culpabilidade

Podémonos conformar co pasto verdegaio que abriga os outeiros mollados. Marabillarnos co costumismo dun pobo de mans afeitas ó duro labor da terra. Perdernos entre as rebuldainas que falan de rumores e mitos, de verbenas e defuntos. É o país que vive illado tralos Ancares, o dos mil camiños cercados por vellos muros de mofo que levan a ningures. Que levan ó noso fogar.

Estamos afeitos a vivir nun tempo distinto ó da nosa época. E non é que vaiamos nós amodo, non. Imos ó ritmo dos que levan as rendas do carro galego, aínda que agora hai un esforzo por manter unha aparencia coidada de modernidade. Xa non é cousa de carros e coches, sachos e oficinas ou caciques e presidentes. Neste novo novísimo tempo, a vangarda mídese en termos de escrupulosidade política. A opinión pública esixe Xustiza alén da xustiza nun clamor que agora resoa nos hemiciclos anovados. É o momento de pedir as explicacións agochadas nas gabetas dos despachos. É tempo de non conformarse co que estamos acostumados.

Como era de agardar, os señores de sempre quedaron abraiados cos discursos de rexeneración. Dimitir? Que palabra é esa? Responsabilidade política? Si, señores. Non abonda con non cometer delitos, cousa que a moitos cargos políticos parece custarlles; senón que agora deben vostedes amosar unha transparencia e unha dilixencia incuestionable no seu labor como traballadores do público.

As regras de xogo son claras: se hai suposición, hai presunción de culpabilidade

O novo marco fálanos dunha achega da xente á política (e da política á xente), en definitiva, aspírase a humanizar e normalizar o quefacer político entre a cidadanía. A indignación social ergueuse con forza e puxo contra a parede a representantes e funcionarios que viviron coa tranquilidade da parsimonia e o esquecemento colectivo. Xa non é así, e agora mesmo aqueles que naceron como adaís da esixencia son devorados tamén pola sospeita incesante da imperfección. Quen lle ía dicir a Irene Montero e Pablo Iglesias que a marea crítica que eles forneceran de indignación chegarían a devoralos por mercar un chalé de 600.000 euros?

As novas regras de xogo son claras: se hai suposición, hai presunción de culpabilidade. Nos xuízos da opinión pública non caben dúbidas nin esclarecementos posteriores. E se nos cinguimos á máxima de limpeza das institucións e a aspiración de ter uns representantes que sexan cidadáns modélicos, esta presión sobre o poder político faise comprensible e necesaria. Non é o máis xusto, mais agora chegamos a un punto de non retorno. Co novo executivo presionado pola esquerda e pola dereita, o ácido da corrupción ameaza permanentemente con erosionar un goberno que naceu con afán rexeneracionista enmarcado en políticas de xestos. Non será sorpresa que roden (e sigan a rodar) cabezas nos vindeiros meses.

Así e todo, non sempre son necesarias as responsabilidades políticas, porque iso implicaría unha banalización da gravidade que leva consigo a corrupción e o mal obrar, sobre todo cando se pode albiscar mala fe. Nese senso a recente actualidade estivo marcada por ese último plano e as responsabilidades políticas vencelladas. Aínda que non se asumiran.

Non, non falamos da ministra Montón, que vén de dimitir. Tampouco de Sánchez, quen dará conta do seu en breve. Fagamos memoria e volvamos poñer a vista no país. Falemos do caso xa esquecido de Margarita Otero, a valedora do Pobo, quen foi acusada nunha sentenza do Tribunal Superior de Galicia de enchufar a irmá do voceiro do grupo parlamentar popular, Pedro Puy, nun posto de xefa.

O fallo, se ben recorrible no Supremo cun recurso de casación, exprésase con dureza e rotundidade. Hai moita irregularidade no procedemento que deixa entrever un interese por parte da valedora en colocar a esta señora (filla, por certo, do seu mentor e sobriña de Fraga) nun posto suculento case feito a medida en termos de requirimentos para a candidata.

Non houbo roubo, nin extorsión. E que? Non abonda con que a valedora dos dereitos fundamentais das galegas e galegos sexa acusada de enchufar alguén? Non hai gravidade abondo para entender que neste caso si cómpre dimitir? Unha sentenza non é a opinión dun xuíz, como expresou a señora Otero nunha entrevista en La Voz de Galicia, e dá vergoña que unha persoa que foi decana da Facultade de Dereito poida chegar a dicir semellante barbaridade.

Ata que unha masa anoxada llo pida a berros, non vai marchar; e mesmo así o fracaso da indignación está case garantido pola propia estrutura de poder

Despois da sentenza, a oposición non tardou en pedir a dimisión. A Valedora refuxiouse en que non é firme, que cabe recurso. O PP, se ben ó comezo semellaba disposto a deixar caer a Milagros Otero, finalmente volveu pechar filas. Agarrouse a un anaco de madeira que flota no mar, un salvavidas temporal que só consegue adiar o agónico e ridículo fin dunha carreira condenada ao estigma. Cando o Tribunal Supremo desestime o recurso... que vai facer Feijóo? Vai cesar a Valedora ou vai facer como que non pasou nada? Chegado o momento, a hemeroteca vai poñer contra a parede ao executivo galego e mesmo a señora Otero.

Ou poida que nos trabuquemos. O tempo pasa e a axenda muda a unha velocidade incesante, os temas nacen, brillan e murchan nas páxinas e na memoria da cidadanía dun día para outro. Xa sabemos todas e todos que o poder vive para e polo poder en si mesmo. O “poder sobre” nace do “poder de”, e é por iso que a capacidade de nos facer esquecer ou simplemente calar é a forza que mantén ergueita o andamio construído para que se poidan manter aló arriba sen que os molesten. O seu taboleiro, as súas regras, os seus negocios. Ata que unha masa anoxada llo pida a berros, non vai marchar; e mesmo así o fracaso da indignación está case garantido pola propia estrutura de poder.

Pasar páxina sae demasiado barato para uns e moi caro para outros

É por iso que os medios comprometidos teñen que manter o foco nestes asuntos anestesiados polo cambio constante de foco da opinión pública. Gran paradoxo imposible sería pensar nun cargo político ou administrativo que asuma responsabilidades políticas sen público que o esixa. Pasar páxina sae demasiado barato para uns e moi caro para outros. Non podemos deixar que se nos escape, que os medios fuxan detrás da actualidade efervescente máis frívola sen resolver os problemas do pasado recente. Estes sedimentan, crean unha bagaxe que xustifica dunha forma inexplicable o mal facer do poder político.

Convéncennos de que avanzamos moito en calidade democrática, mais os vergoñentos casos que saen a esgalla nas televisións amosan que as nosas institucións son vítimas de parasitas. Están convencidos de que son deles, e cando a democracia ou a xustiza queren botalos, protestan e falan de ilexitimidade. E todo iso cando o poder de condicionar o foco e a memoria colectiva non é abondo para conter a cidadanía indignada que esixe canto antes responsabilidades políticas.

Até que o “cuarto poder” non cumpra co labor de adaíl do pobo, seguiremos a escoitar historias de ladróns e caciques entretecidas co rumor da praza, coma contos de verbenas e defuntos que se van esquecendo co crepitar do lume na lareira.