Laboral
Mercadona en tempos da COVID, unha visión desde a Galiza

A chegada da COVID-19 está marcando un antes e un despois moi profundo dentro da sociedade. Os supermercados, logo da declaración do estado de alarma en marzo de 2020, tiveron que adaptar os cadros de persoal a novas maneiras de traballo para evitar contaxios. Mercadona, como o resto de grandes cadeas de supermercados, foi implementando unha serie de normas a medida que evolucionaba a pandemia. A empresa de Juan Roig foi creando e adaptando protocolos de seguridade tanto para persoas traballadoras como clientes. Aínda así, algunhas fontes sindicais apuntan falta de rigor desde a empresa cando alguén apunta a posibilidade de sintomatoloxía relacionada coa COVID. Segundo as fontes, a empresa elude a posibilidade de que unha persoa traballadora se contaxie, baséase en medidas de distancia ou temporais para reducir a capacidade de contaxio entre o cadro de persoal.

Medidas de seguridade

As medidas de protección entre empregados e empregadas de Mercadona recollen a instalación de mamparas, uso de lentes protectoras e outros medios de hixiene necesarios, así como manter distancias de seguridade de dous metros e non estar en contacto con outra persoa a menos de dous metros máis de 15 minutos. Ante a sospeita de ter sintomatoloxía relacionada coa COVID, acódese ao servizo médico de Mercadona.

“Polo que nos teñen contado, traballadores que acudiron ao servizo médico tiveron por resposta que non pode ser porque segundo o protocolo, os traballadores non poden estar menos de quince minutos a menos de dous metros” di María López, da CIG e en excedencia de Mercadona como liberada sindical. É dicir, a empresa é remisa a dar a baixa por COVID. “Sabemos que hai unha licenza retributiva para cubrir o 100% do salario en caso de baixa de curta duración”, sinala Juan Zas, cousa que se recolle no punto 27 do Convenio Laboral de Mercadona. “Todo isto controlado polo servizo médico da mesma empresa”.

“Ao comezo das medidas anti-COVID nos supermercados, o principal problema foi poder controlar o aforo, máis que nada as aperturas e os feches”, describe Juan Zas de CC.OO. A entrada atrapallada de clientes supoñía un problema ante o medo da poboación a quedar desabastecida. “Neste aspecto non se pode asegurar que haxa diferenzas entre Mercadona e outras cadeas de alimentación”. Ademais, a empresa hai tempo que comunicou que xa “gastou todos os recursos necesarios para formación do cadro de persoal en relación á COVID”, di López, no referente á protección do persoal da empresa fronte aos posibles contaxios.

Concentracións de clientes

A medida que pasaba o tempo, as normas internas para o control da pandemia dentro das tendas Mercadona foron variando. Así, establecíase que a responsabilidade de controlar o número de clientes correspondería á persoas responsable do establecemento ou da vixiancia de seguridade privada “designado por el”, pola persoa responsable da tenda.

“Noutras cadeas, o cadro de persoal coñece o número límite de clientes, en Mercadona só o coñece o responsable da tenda e non llo di ao personal”, apunta María López

“Noutras cadeas de alimentación o cadro de persoal coñece o número límite de clientes, en Mercadona é algo que só coñece o responsable da tenda e non llo di ao persoal”, apunta María López, quen tamén sinala que durante un período longo de tempo e dentro do estado de alarma, a empresa non cumpría coa obrigatoriedade da máscara para os clientes.

Consultando a web da empresa e concretamente a actualización número 6 sobre medidas de seguridade contra a COVID, non se concreta un número exacto ou unha porcentaxe determinada de clientes dentro das tendas. Si que establece unha distancia mínima “preventiva” dun mentro entre calquera persoa. Tamén que, cando se complete o número máximo permitido de persoas (non se especifica), non se permitirá a entrada a máis persoas, isto sucederá cando abandonen o establecemento outros clientes.

Dentro dos supermercados haberá carteis que indiquen as distancias, a separación, a recomendación do uso de máscaras, xel e luvas se fose necesario. Por outra parte, no mesmo documento especifícase que as dependencias serán desinfectadas “con servizos externos”.

Carga de traballo e primas

As medidas adoptadas polo Goberno central relativas a ERTEs e outras axudas, non foron acollidas por Mercadona segundo María López. O que si se fixo foi despedir persoal interino e temporal. Isto traduciuse nunha maior carga de traballo para o persoal fixo de empresa. López apunta que “retiraron apoios ao persoal cando as vendas aumentaron o dobre, polo menos na provincia da Coruña”. “Hai casos como Mercadona ou Froiz en Galicia, onde o cadro de persoal pode cumprir coas expectativas, mentres que noutros como Lidl, ás veces o cadro de persoal non é suficiente”, declara Juan Zas.

Os despidos de traballadores interinos e temporais traducíronse nunha maior carga de traballo para o persoal fixo da empresa

A cuestión é que o incremento de vendas e a redución de cadros trouxo unha situación de saturación por traballo. Isto ocorreu en todos os centros, segundo as fontes sindicais consultadas. En concreto a CIG declara que a tenda do Seixo na Coruña, foi investigada pola Inspección de Traballo ante a falta de persoal abondo logo do despedimento de tres persoas. “Esa foi a única das 23 tendas na provincia da Coruña que foi reforzada con máis persoal”, despois dunha inspección laboral.

Outra das consecuencias desta política de reaxuste para o persoal é a retribución. Existe unha política retributiva en Mercadona que consiste en incluír unha prima anual a partir do segundo ano como traballador. Para o mes de marzo, no segundo e terceiro ano na empresa inclúse unha prima por rendemento, por eficiencia e unha serie de parámetros que figuran no contrato que asina o traballador ou traballadora.

A partir do cuarto ano a prima dóbrase, así que ese mes de marzo entra unha cantidade de diñeiro extra nas nómimas. Mais a prima vén logo dunha “avaliación” que realiza o coordinador de área ou sección. “É unha avaliación completamente subxectiva porque é como se dixese “eu considero que es bo ou non”” apunta López. As primas non son algo exclusivo de Mercadona, como di Juan Zas. “En todas as empresas existen primas, tamén é certo que a maioría dependen da subxectividade de quen avalía, mais intentamos que sexan xustas dentro desa subxectividade”. Zas apunta un caso na provincia da Coruña en que a subxectividade das avaliacións “facía que algúns traballadores se sentisen infravalorados”.

As fontes sindicais apuntan a que Mercadona está seguindo unha tendencia a rebaixar as primas por produtividade

Coa diminución dos cadros de persoal, as fontes sindicais consultadas apuntan a que Mercadona está seguindo unha tendencia a rebaixar as primas por produtividade. A cerna deste comportamento está no xa mencionado aumento da carga de traballo para o persoal despois da eliminación de temporais e interinos. “Agora, antes da avaliación fan unha pre-avaliación, así avisan segundo a que xente, que non pasarán a avaliación de obxectivos, deste xeito a empresa aforra moitos cartos” explica María López.

En contacto con Mercadona, a empresa sinala que na súa Memoria Anual 2019, aparece todos os anos o salario das súas traballadoras e traballadores. “Do mesmo xeito que a cantidade de prima de beneficios compartida co seu persoal”. Sobre a prima engadida aos salarios, a empresa responde que “os seus soldos, sumando a prima, case duplican o salario mínimo interprofesional”.

Mercadona achega ademais unha táboa onde se pode ver que “o 99% do persoal recibe a prima e os criterios son obxectivos”. Por último engade que “somos pioneiros en transparencia retributiva e como verás todo é público”.

Tensión coa empresa

Ante a actual situación coa COVID e a inseguridade dos actuais protocolos para facerlle fronte, podería preguntarse se Mercadona ten unha estratexia ou protocolo máis elaborado en caso dun contaxio masivo dentro do persoal? “Non, non teñen, falan por exemplo da desinfencción polas noites, mais nós non o vemos, non sabemos se é así”, apunta López.

As directrices da empresa para unha baixa están catalogadas co seu tempo de duración, cadros onde se “estipula” o tempo que pode “durar” unha doenza. “Poden retirarche o complemento por I.T. (incapacidade temporal) aludindo que non cumpriches cos catro puntos que aparecen no convenio” aclara López. Estes puntos tamén aparecen no artigo 27 do convenio laboral:

“Tamén se establece un complemento sobre a prestación da Seguridade Social ata alcanzar (...) o 100% do Complemento de Posto de Traballo, sempre que a relación laboral non se extinguiu coa empresa e déanse todas e cada unha das seguintes circunstancias:
1. Que o índice de absentismo do traballador/a non supere o 2 % da súa xornada anual.
2. A I. T. non supere a duración prevista polo INSS para cada patoloxía.
3. Que non exista reiteración en I. T. e/ou recaídas do traballador/a en o último ano.
4. Colaboración do traballador/á que se realice por parte do SME o seguimento médico semanal.”

Sobre o primeiro punto, “é imposible non superar ese 2%, pois con tres días de baixa xa o superaches, e logo din, e isto está recollido en actas, que ese punto nunca se aplica para retirar a I.T.”. Neste senso, “descoñecemos cal é o procedemento interno de Mercadona con respecto ás baixas e o seu proceder”, sinala Juan Zas, quen destaca que “agora nas grandes empresas estanse facendo os test psicosociais, con preguntas pautadas e que a persoas traballadora responde de maneira completamente anónima”.

“De vinte e tres tendas Mercadona na provincia da Coruña, os últimos tests psicosociais alertaban que oito delas apuntaban risco intolerable”, suliña María López. “Entre os riscos apuntados estaban os de acoso sexual e acoso psicolóxico”. De momento, segundo as fontes sindicais consultadas por este medio, non se coñece que a empresa teña feito algún tipo de intervención para resolver esta situación.

A solución a todas estas cuestións son debatidas no marco de Intercentros. É a sección que, con sede en Madrid, acolle todas as reunións entre empresa e sindicatos. As centrais maioritarias son UGT e CC.OO, con quen Mercadona mantén maior contacto. Existen outras forzas sindicais que “están nesas reunións segundo a proporción da súa representatividade”, sinalan fontes sindicais.

Este último punto non é compartido por forzas sindicais consideradas pola empresa como “minoritarias”. Existe un abano de sindicatos, con menor representación, que alegan a un “entendemento” entre as grandes centrais sindicais e Mercadona para que non exista conflitividade laboral dentro da empresa. En tal caso, o modelo Mercadona está moi discutido entre os seus propios cadros de persoal.