Represión
As Nais contra a impunidade, absoltas de inxurias á Garda Civil

O proceso para a clarificación das circunstancias da morte de Diego non se vai reabrir, pero a sentenza do pasado martes devolve a situación ao punto inicial. “Nin hoxe nin entón sabemos o que pasou realmente”. Para Fran del Buey, avogado do colectivo Nais contra a impunidade, a sentenza absolutiva é “claramente condenatoria” contra o corpo da Garda Civil, pois admite como xustificación a inconsistencia da versión oficial dos feitos.

Cronoloxía do caso de Diego Viña

Denuncia falsa e detención ilegal: na noite do 21 de setembro de 2004 Diego Viña é denunciado ante a Garda Civil por seu pai. Cun parte de lesións na man que non indicaba lesión alguna, pero si acreditaba síntomas de embriaguez, o pai de Diego —ex Garda Civil— acusa a seu fillo de mal trato, e os axentes acordan a súa detención no cuartel da localidade coruñesa de Arteixo. Logo dunha denuncia falsa, con probas inconsistentes, existindo indicadores de que a detención fora pactada entre pai e axentes, Diego ingresa en prisión contra as 2,50h do 22 de setembro e nunca foi posto en liberdade.

Neglixencia e omisión: esa noite, coñecedores da situación psiquiátrica do detido e do seu tratamento farmacolóxico, os axentes non subministran a medicación a Diego, que levaba a receita entre as súas pertenzas. Pola mañá estaba en situación desesperada, só, angustiado e sen medicación, berrando e baixo un estado de excitación que lle impedía o control sobre si mesmo. Despois de escoitar berros e golpes durante horas, cando se fai o silencio, entón e non antes, os axentes baixan a comprobar o estado do detido. Son as 16,50 horas do 22 de setembro e Diego xa non vive.

Desaparecen probas: as cámaras de videovixiancia non gravan e a prenda de vestir para autoproducirse a morte non aparece. Por todo isto, sumado ao anterior, a nai de Diego, Carmen Castro, xunto con familiares, persoas achegadas e simpatizantes esixen responsabilidades penais pola morte baixo custodia do rapaz e nace Nais contra a impunidade, que recolle o testemuño de PreSOS e traballa pola defensa dos dereitos fundamentais das persoas privadas de liberdade. En 2005 comezan as protestas, que non deixan de repetirse cada ano o 12 de outubro, día da patroa da Garda Civil, ata 2013.

E precisamente nun deses actos comeza esta parte da historia. Ao grito de “a Garda Civil tortura e asasina”, o 12 de outubro de 2010 as Nais contra a impunidade protestan na porta da igrexa onde a Garda Civil festexa a súa patroa.

A condena baseábase na vulneración do dereito ao honor da Garda Civil por envorcar acusacións inxuriosas sobre o corpo armado

O corpo armado interpón unha denuncia por inxurias contra a nai e a irmá de Diego, e trece persoas máis que puideron identificar entón. A querela prospera, e en 2016 as quince de Arteixo son condenadas por vulnerar o honor dunha institución armada. O equipo legal de Nais contra a impunidade recorre a sentenza, que finalmente rematou o pasado martes na absolución de todas as persoas condenadas hai un ano.

Segundo o auto da absolución, “non toda lesión do dereito ao honor, por si soa, é constitutiva de delito”. A condena contra as quince de Arteixo por inxurias ás autoridades do Estado baseábase na vulneración do dereito ao honor da Garda Civil por envorcar acusacións inxuriosas sobre o corpo armado.

Porén, o tribunal que as absolveu considerou que berrar “a Garda Civil tortura e asasina” neste caso non constitúe unha inxuria. Fran del Buey destaca que “a Garda Civil quixo dar escarmento á xente que os chamaba asasinos e nós aquela mañá estabamos facendo algo lícito. Esta absolución lexitímanos para volver berrar o mesmo outro doce de outubro”.

“Esta sentenza será citada de agora en diante”

Para o avogado de Nais contra a impunidade, a sentenza absolutoria é “claramente condenatoria” contra o corpo da Garda Civil, pois admite como xustificación a inconsistencia da versión oficial dos feitos. A absolución lexitima o significado das expresións “non foi suicidado, foi asasinado” e “a Garda Civil tortura e asasina”.

Segundo o auto, “a consigna que os acusados berraron non pode xulgarse sen ter en conta a situación na que se atopaban familiares, amigos e veciños do rapaz”. O tribunal considerou relevante o contexto no que se dixeron esas consignas, no marco dunha protesta pola clarificación das causas da morte de Diego, e outras circunstancias que xustificaban a actitude das persoas manifestantes, como a demora na resolución, o ocultamento de probas ou a desconexión das cámaras de seguridade do calabozo.

Sancións contra as vítimas

A denuncia que rematara en condena en 2016 non era a primeira que enfrontaban. Entre os anos 2005 e 2013, o colectivo manifestouse todos os 12 de outubro, día da patroa da Garda Civil, nun acto de loito e de reivindicación contra a impunidade coa que actúan as institucións policiais e penitenciarias.

“En 2005 concentrámonos na rotonda de entrada a Arteixo, e xa nos abriron un procedemento sancionador por ‘alarma social’ e constituír un perigo contra a estabilidade dunha estrutura viaria”. Despois pasaron a concentrarse diante da parroquia local, e “en 2008 tamén abriran dilixencias contra nós por un suposto delito contra a liberdade de culto”, lembra Fran.

Tortuoso proceso legal

As Nais contra a impunidade levan doce anos na procura dunha explicación das circunstancias da morte de Diego baixo custodia. “Non todas as asociación de familiares de persoas presas teñen a oportunidade de contar cunha estrutura legal”, reflexiona o avogado.

No caso de Diego Viña, Nais contra a impunidade apelou todos os estamentos xudiciais, desde Xulgados de Instrución, Penal, Contencioso Administrativo, Audiencia Provincial, Tribunal Supremo, Tribunal Constitucional e Tribunal Europeo de Dereitos Humanos chamando ao clarificación das circunstancias desta morte baixo custodia.

Nais contra a impunidade pretendeu elevar o umbral de demanda ao que pode aspirar unha asociación sinxela, e chegaron ao Alto Tribunal de Dereitos Humanos de Estrasburgo. Segundo Fran del Buey, chegar ata alí “é inasumible para outras organizacións ou particulares, no plano humano e no económico. O sumario de todo o caso pesa 45 quilos, e percorremos 7,000 quilómetros polo estado español na loita pola liberdade e contra a impunidade e a represión”.

“Tiñamos dereito ao enfado”

Segundo o comunicado emitido polo colectivo Nais contra a impunidade, o recoñecemento deslexitima a hipótese oficial sobre o falecemento de Diego, restitúe o honor do falecido, pon fin á criminalización que por máis de dez anos sufriron a familia e os movementos sociais que a apoiaron, e significa por fin a exoneración de responsabilidades penais graves polos feitos de 2010.