Decrecimiento
'A Substancia': unha lectura decrecentista

'The Substance', de Coralie Fargeat, unha das películas merecidamente de moda, ten entre outras moitas unha lectura moi necesaria a prol da solidariedade interxeracional como única ferramenta para a supervivencia da nosa especie.
Remember you are one
Fotograma da película 'The Substance'

Membro do Consello Director do Instituto Resiliencia

30 oct 2024 05:30

A substancia, o marabilloso conto de terror que Coralie Fargeat acaba de estrear no cinema, ten varias interpretacións interesantes dende as reivindicacións igualitarias (feminismos e idadismo, mormente) mais tamén algunhas desde a supervivencia da nosa especie e o camiño do decrecemento.

Intentarei facer un breve resumen do argumento, destripando o menos posíbel a película (unha obra que recomendo ver só a aquelas persoas que teñan un estómago forte e unha certa resistencia ao noxo): Elisabeth, unha presentadora de éxito dun deses programas de porno suave disfrazados de ximnasia que botan nalgunhas televisións, é despedida do seu posto tras cumprir 50 anos, porque o seu corpo xa non atrae o público e non sirve o mercado. Sen traballo, sempre viviu de vender a súa imaxe normativa, e cunha vida baleira de sentido pretende recuperar o seu espazo grazas a un produto innovador (a substancia do título) que lle permitirá recuperar “a mellor versión dela propia” e volver ao reinado da televisión. Nace así Sue, a quintaesencia da mocidade de Elisabeth, que ocupa o oco que deixou a súa “matriz” nos desexos dos telespectadores. Pero a substancia, como todos os feitizos dos contos, ten as súas regras que non se poden quebrantar sen castigo. Trátase dun produto limitado: pode utilizarse unha soa vez. Cada unha das faces da protagonista só pode vivir 7 días seguidos, mentres a outra se alimenta e descansa para a seguinte quenda semanal, e cada minuto que calquera das versións supera ese prazo págao a outra face en saúde porque, outra das normas é clara: “Vos sodes unha”. Por suposto, a que incumpre é a moza Sue que apura, xoga e quebra os prazos para vivir na súa vida de éxito materialista á costa da saúde de Elisabeth que axiña comprende que a súa supervivencia vai ser imposíbel, aínda que entende que o seu sufrimento é un prezo que paga a pena para que Sue poida manter unha vida “epicúrea”.

A metáfora para o decrecentismo é clara: coma Elisabeth e Sue, todos os seres vivos “somos un” e os nosos recursos ao noso dispor son limitados polo que calquera abuso ou malversación dos materiais finitos pagarémolo (pagarano) os seres vivos do futuro. Os seres humanos do norte global do presente, as Sues, somos futurívoros: estamos a alimentar as nosas vidas excesivas cos bens precisos para a mera supervivencia das nosas fillas e de gran parte da vida futura do planeta.

Non podemos repetir máis dende este blog que os recursos do planeta son finitos. Xa en 1980, William Catton armou para describir a situación na que nos atopamos o concepto “extralimitación” e estabeleceu que os seres humanos somos unha especie que sobrepasou os límites que o ecosistema ten para nos albergar, o que está provocando que o planeta se degrade, co cal estamos a cavar a tumba da especie. Isto é, que se a civilización humana está consumindo recursos e producindo lixo coma se tivese 1,7 planetas, está a provocar que o único planeta que en realidade temos perda capacidade para nos albergar pasadomañá.

Os seres humanos do norte global do presente, as Sues, somos futurívoros pois estamos a alimentar as nosas vidas excesivas cos bens precisos para a mera supervivencia das nosas fillas e de gran parte da vida futura do planeta.

Polo tanto, de seguir co actual sistema económico devoto do dogma do crecemento sen fin estamos a condenar o noso futuro. A vida hedonista de Sue é a nosa vida: unha existencia de voos comerciais baratos, comida rápida, obsolescencia programada, moda de usar e tirar, dixitalizacións absurdas, etc. Nos nosos 7 días estamos zugando os recursos das nosas fillas e netas, as Elisabeths que han de vir.

As Sues malgastamos a enerxía e os materiais cunha vida rexida por un epicureísmo malentendido (unha procura do pracer materialista e consumista fomentado polo sistema socioeconómico hexemónico) pero Epicuro de Samos dicía cousas tan pouco aceptábeis polo statu quo como “[r]evento de satisfacción no meu pequeno corpo cando vivo de auga e pan, rexeito os praceres luxosos [...] Mándame queixo envasado para que, cando eu queira, poida darme un festín”. Ese hedonismo en sentido estrito pode ser o que precisamos para lograr a supervivencia das Elisabeths. Porque, coma n'A substancia, temos que lembrar que “somos unha” e é preciso ter en conta as xeracións do futuro: a frugalidade, a contención, a austeridade son as únicas saídas desta trampa que nos puxemos a nós mesmas.

En 1987, cando as Nacións Unidas formalizaron o concepto “desenvolvemento sustentábel” no chamado relatorio Brundtlant, definírono como “o desenvolvemento que satisfai as necesidades do presente sen comprometer a capacidade das xeracións futuras de satisfacer as súas propias necesidades”. En 2013, o secretario xeral da ONU presentou o seu informe A solidariedade interxeracional e as necesidades das xeracións futuras, no que lembra: “En todo o mundo e en todas as culturas observamos unha dedicación ás xeracións futuras. Trátase dun valor partillado de xeito universal por toda a humanidade. É un valor que se atopa na base de todas as constitucións e os tratados internacionais; é unha forza motriz da economía; e maniféstase nas crenzas relixiosas, nas tradicións e na cultura. Os membros vivos dunha comunidade benefícianse dos sacrificios e as inversións que as xeracións anteriores fixeron. Poucos cuestionarán a responsabilidade que o mundo ten para cos seus fillos e netos [...]”. Ban Ki-Moon defendía as ideas máis asentadas nas “sociedades tradicionais”, certamente esquecidas polos modos de vida creados polo industrialismo. Estas tradicións semella que son as que quixo recuperar o Cumio Mundial sobre o Desenvolvemento Social de 1995: no seu documento final os países comprometéronse a crear un marco de acción que lles permitira cumprir as súas obrigas coa xeración presente mais tamén coas futuras, garantindo a equidade entre xeracións e protexendo a integridade do medio ambiente e a posibilidade de usalo de xeito sustentábel. Ban Ki-Moon conclúe, en 2013, que, de acordo con estes principios, a humanidade toda “forma unha comunidade interxeracional na que todos os membros se respectan mutuamente e coidan os uns dos outros, para alcanzar o obxectivo da supervivencia da especie humana”. Unha filosofía moi real, necesaria pero que bate de fronte coas nosas sociedades, gobernadas por Sues.

En 1987, cando as Nacións Unidas formalizaron o concepto “desenvolvemento sustentábel” no chamado relatorio Brundtlant, o definiron como “o desenvolvemento que satisfai as necesidades do presente sen comprometer a capacidade das xeracións futuras de satisfacer as súas propias necesidades”.

Destes cumios e documentos xorden os tan cacarexados Obxectivos do Desenvolvemento Sustentábel (ODS) que a Asemblea Xeral da ONU aprobou no 2015 e que os Estados non rematan de asumir en serio apostando na práctica por políticas cosméticas (de “verdeo” dos sistemas socioeconómicos) que en moitas ocasións aceleran máis que frean o colapso.

Pero algúns países fixeron esforzos por levar estes principios aos seus ordenamentos xurídicos. Gales aprobou en 2015 unha Lei para o benestar das xeracións futuras que, seguindo as recomendacións das Nacións Unidas, crea a figura dunha Comisaria para as xeracións futuras con facultades para supervisar que as políticas públicas de Gales teñen en conta as súas consecuencias ao longo prazo e evitar o “curtopracismo electoralista” que sempre criticamos os nosos mandatarios. No Reino de España e grazas a unha iniciativa lexislativa popular, as Illes Balears aprobaron en 2023 a Lei para o benestar das xeracións presentes e futuras que crea unha Comisión dun máximo de 15 membros que serán os encargados de avaliar o impacto nas xeracións futuras da actividade normativa e as políticas públicas da administración autonómica. Polo momento a aplicación da lei mediterránea está paralizada aínda que as súas impulsoras seguen a loitar para que os seus tímidos logros (quizais os únicos que pode asumir o sistema) comecen a se aplicar.

As Sues, así o marca o guión, estamos a ser creativas e moi hipócritas e mentres proclamamos a nosa absoluta defensa das Elisabeths que virán, seguimos a incumprir as regras da substancia con unhas consecuencias que Fargeat vén de plasmar dun xeito nauseabundo e lúcido na súa última película.

Arquivado en: Decrecimiento
Sobre o blog
O Centro de Saberes para a Sustentabilidade (CSS) é un Regional Centre of Expertise on Education for Sustainable Development recoñecido oficialmente pola Universidade das Nacións Unidas. Ten como misión fundacional “informar, sensibilizar e implicar a comunidade educativa e a sociedade no seu conxunto na promoción da transformación social necesaria para o cumprimento dos Obxectivos de Desenvolvemento Sustentable a través de experiencias cos pés na terra que fomenten a conservación, a sustentabilidade, a protección ambiental e a resiliencia“. O goberno do CSS é horizontal e democrático a través dun Consello Reitor formado por representantes de todos os axentes participantes. Máis información: http://www.saberes.eu
Ver todas as entradas
Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra na túa conta.

Relacionadas

Decrecimiento
Decrecer para sobrevivir De la recesión inevitable al decrecimiento justo y solidario
Frente a los cantos de sirena de un crecimiento ilimitado, de “eco-capitalistas” y Green New Dealers, pasos radicales para salvar un planeta y a quienes lo poblamos.
Decrecimiento
Sustentabilidade Des-nomear o caos climático
O 19 de setembro celebrouse na sede da coruñesa agrupación Alexandre Bóveda un faladoiro que amosou as dificultades que mesmo as persoas concienciadas temos para asumir a magnitude do colapso e as súas posíbeis solucións.
Sobre o blog
O Centro de Saberes para a Sustentabilidade (CSS) é un Regional Centre of Expertise on Education for Sustainable Development recoñecido oficialmente pola Universidade das Nacións Unidas. Ten como misión fundacional “informar, sensibilizar e implicar a comunidade educativa e a sociedade no seu conxunto na promoción da transformación social necesaria para o cumprimento dos Obxectivos de Desenvolvemento Sustentable a través de experiencias cos pés na terra que fomenten a conservación, a sustentabilidade, a protección ambiental e a resiliencia“. O goberno do CSS é horizontal e democrático a través dun Consello Reitor formado por representantes de todos os axentes participantes. Máis información: http://www.saberes.eu
Ver todas as entradas
Medio ambiente
Medio ambiente Montes comunais en Galiza: á procura de relevo xeracional e dun novo paradigma
Máis de 30 persoas participan nunha xornada interxeracional no Ecolectivo de Vigo para abordar a construcción de comunidades máis inclusivas e adoptar unha visión máis rexenerativa dos montes.
O Teleclube
O teleclube 'O Teleclube' visita 'A Habitación do Lado' de Pedro Almodóvar
O director manchego traslada o seu estilo emblemático a Nova York con dúas grandes actrices para falar sobre a morte digna.
Valencia
València El impacto psicológico de la Dana: cómo recuperar la salud mental clínica y comunitariamente
Entre el 20 y 25% de la población de la zona cero destruida sufrirá diferentes formas de estrés postraumático. Un abordaje comunitario minimiza el impacto, al cubrir proactivamente las necesidades de cada persona afectada por la gota fría.
Partidos políticos
Partidos políticos El Gobierno de coalición, ante la misión (casi) imposible de sacar los presupuestos
El pacto del PSOE con Junts y PNV a espaldas de los socios de la izquierda por los impuestos a la banca y energéticas complica las negociaciones, con un clima marcado por la DANA y el caso Errejón.
Valencia
València Paiporta lanza barro al Rey y recibe a Carlos Mazón al grito de “¡asesino, asesino!”
También han interpelado a la reina consorte, Letizia Ortiz, al grito de “a ti no te falta agua”, y al presidente del Gobierno español, Pedro Sánchez, a quien llamaban “perro”.
Cómic
Cómic Cristóbal T. sigue durmiendo: el regreso de ‘El prolongado sueño del Sr. T.’, la obra clave de Max
La Cúpula reedita una novela gráfica anterior a que el término se pusiese de moda en España, el viaje onírico de un hombre reprimido y en coma que sirvió de bisagra a la obra de uno de los autores fundamentales del tebeo español contemporáneo, Max.

Últimas

Valencia
València La Generalitat prohíbe la entrada de voluntarios en doce municipios afectados por la Dana
La orden 5/2024 coincide con la visita de los reyes y el presidente de la Generalitat a los municipios afectados y solo afecta al 3 de noviembre, última jornada festiva del puente de noviembre.
Valencia
Caos climático ¿Qué hacer ante las próximas Danas?
Esta no será la última Dana. Mirar para otro lado solo servirá para incrementar los daños físicos, y sobre todo humanos, en el próximo evento.
Opinión
Opinión Por respeto a las víctimas: política
Insistir en la necesidad de “consenso” y de “evitar toda discusión política”, también es una manera hipócrita e interesada de politizar una tragedia e instrumentalizar a sus víctimas. Normalmente para proteger a quienes tienen demasiado que explicar.
Valencia
DANA Vecina de Benetússer: “Estamos en shock, pero sales a trabajar a la calle hasta que el cuerpo aguante”
Los efectivos de Emergencias siguen sin entrar en el barrio Grupos, el más pobre de Benetússer. En Paiporta pasaron dos días “completamente aislados; así que nos dijimos que primero el agua y los cadáveres, luego ya veremos qué tal están las casas”.
Laboral
DANA Derechos laborales tras la DANA: ¿tengo que ir a trabajar mañana?
El Ministerio de Trabajo y el sindicato CNT Valencia publican los derechos que tienen las personas trabajadoras tras el temporal y responden a las preguntas más frecuentes.
La vida y ya
La vida y ya Pan palestino
Les dice que estar bien ahora en Gaza no significa tener comida o casa, que estar bien significa que sigues viva, o vivo.

Recomendadas

Medio ambiente
Ecoloxismo Así gañou un pobo á expansión eólica: A Groba contra as multinacionais enerxéticas
Activistas do Instituto de Estudos Miñoráns e da asociación SOS Serra da Groba reflexionan sobre as súas recentes vitorias xudiciais fronte as empresas promotoras de parques eólicos na zona do Val Miñor (Pontevedra)
Feminismos
Política De Nevenka al caso Errejón: cuando el feminismo exige de derecha a izquierda
Denunciar en comisaría, anónimamente, individual o colectivamente genera la misma reacción: odio contra las mujeres, independientemente del signo político donde ocurre la violencia.
Fronteras
Fronteras Cientos de personas refugiadas, incluidas menores, duermen al raso en la isla griega de Rodas
Organizaciones humanitarias denuncian que unas 350 personas refugiadas, algunas de ellas procedentes de Líbano, están durmiendo a la intemperie sin comida, sin agua, sin baños y sufriendo la violencia de las fuerzas de seguridad en Rodas.