Salud mental
‘Mentes en evolución’ un documental feito por xente tola para xente tola

O venres 20 de setembro, organizado polo Grupo de Aprendizaxe Colectiva sobre Saúde Mental da Libraría Fiandón na Coruña, realizouse un vídeo-forum coa proxección do documental do ano 2002 Mentes en evolución: psicose e espiritualidade.

22 oct 2019 14:00

Boa parte dos temas que percorren o documental Mentes en evolución: psicose e espiritualidade son polémicos e levantan forte oposición, sobre todo por parte do stablishment profesional sanitario e —en menor medida pero fortemente condicionado polo anterior— o da intervención social. O que provoca estas reaccións pode resumirse en que se están a cuestionar as posicións de poder e autoridade debilitadas por décadas dunha forte corrupción por parte das farmacéuticas. O produto dese tempo foi o impulso de discursos bioloxicistas, até un dominio irreal e inflacionado, que aínda serve de sostén para violacións de dereitos humanos en nome da suposta ciencia psiquiátrica.

Psiquiatría
Os suicidios da xente tola non son distintos dos do resto da xente
O sistema de atención sanitario e social é un grande encoro que contén o produto da miseria e sufrimento sociais sen darlle saída nin solución.

A produción da película é responsabilidade de Melissa Gunasena, documentalista e, como explica ela mesma na pantalla, tola racializada e activista que pasou por experiencias psicóticas. O colectivo audiovisual que traballa con ela é o londinense Undercurrents. Os seus temas son tamén de tipo social e activista con acollida en festivais internacionais.

O Grupo de Aprendizaxe Colectiva sobre Saúde Mental residente na Libraría Fiandón leva funcionando escasos tres meses coa coordinación dun par de persoas autodefinidas como tolas. Trátase dun espazo de intercambio aberto a profesionais psicosociais, familiares e persoas psiquiatrizadas, con experiencias calificables como psicose e calquera persoa que se sinta aludida pola temática e obxectivos. Estes son, ademáis da autoaprendizaxe, o impulso de proxectos e ideas que sirvan para a creación e mellora do acompañamento e a atención na saúde mental.

Mentes en evolución constrúese en torno a cinco entrevistas con cinco persoas: un psicólogo tolo e activista que fai crítica do sistema de atención que él mesmo padeceu, un monxe budista británico que comeza sendo interrogado pola natureza da realidade, unha nutricionista especializada en saúde mental e intolerancias alimentarias, unha muller que atopou ferramentas para a xestión das súas experiencias no chamanismo e unha terapéuta que fala da necesidade e utilidade de validar as vivencias das persoas que pasan por estados mentais extremos. Todo está conducido por Melissa Gunasena cunha boa dose de humor con algunhas chiscadelas que só entenderá plenamente outra xente tola. Estas cinco entrevistas definen unha área onde se discute e traballa sobre o malestar, as súas causas, o coidado, o autocoidado e as suas ferramentas.

Comeza a ser complicado para moita xente nas cidades atopar espazos que teñan tempos máis lentos e naturais

O debate posterior no GAC da Libraría Fiandón foi un abrir de portas a varios dos temas que deixaron claro que o reducionismo non serve coa saúde mental. Moitas das perspectivas e vías de recuperación presentadas son impensables dentro da sociedade actual e no sistema de atención que semellan ir en dirección contraria e a toda velocidade. A continuación, unha mestura da información do documental xunto as conversas de despois da proxeción e algún apunte extra para clarificar aos que non estiveron alí.

O uso do mindfulness, descontextualizado e descafeinado nos eidos sociosanitarios, esnafra violentamente fronte a xestión económica e social dos ritmos e tempos actuais. O dobre vínculo é a “situación comunicativa na que unha persoa recibe mensaxes diferentes ou contradictorias”. O termo foi utilizado polo antropólogo Gregory Bateson tentando explicar os síntomas da esquizofrenia máis aló da explicación orgánica cerebral. É un esquema que se da de seguido no sistema de atención da saúde mental: desde o uso de contencións mecánicas para a salvagarda e seguridade da paciente, ou o consumo de psicofármacos con efectos de sedación e deterioro cognitivo a longo prazo, xunto a actividades de estimulación cognitiva, até escenas absurdas de actividades de “lecer” obrigatorias. Comeza a ser complicado para moita xente nas cidades atopar espazos que teñan tempos máis lentos e naturais coas implicacións que esto ten para a saúde en xeral, física e emocional.

Podemos unir o anterior coa exposición da nutricionista e os coñecementos actuais sobre alimentación. O concepto de alimentación alude a algo máis amplo que a inxesta e metabolismo da comida (nutrición), con factores como os hábitos sociais, o proceso de cociñar, a configuración do acto de alimentarse, as fontes, a obtención e o maior ou menor procesamento dos alimentos etc. Hai unha forte influencia do estilo de vida e a cultura sobre esta necesidade básica. Mesmo cando a entrevistada fala das intolerancias alimentarias como unha das causas posibles pero descoñecidas de trastornos psicóticos, hai unha mirada social deste problema. Na serie documental Cooked de Michael Pollan, afirmase que a existencia de intolerancias alimentarias pode ter unha relación máis que relevante co alto grao de procesamento industrial dos alimentos.

Evolving Minds
Cartel anunciando a proxección do documental 'Evolving Minds' na Coruña. Fonte: Grupo de Aprendizaxe Sobre Saúde Mental.
Outra parte do documental Mentes en evolución fala dos estados alterados de consciencia e a visión dende o chamanismo. A muller que expón esta perspectiva afirma que foi de axuda para superar o seu malestar psíquico. Contrariamente ao que se pode supoñer, as técnicas que se explican son bastante comprensibles pola psicoloxía cognitivo—conductual. Porén, con estas técnicas pode pasar o mesmo que co mindfulness e o budismo (ou calquer tradición que as use), hai unha descontextualización cultural que limita notablemente os posibles beneficios, a continuidade e a solidez da práctica. Ademáis, se xa coa meditación/mindfulness poden levantarse irritacións nos ambientes científicos máis escepticos (escepticóns), o chamanismo mellor nin mencionalo. Ao respecto deste tema, houbo unha tendencia na psiquiatría dos anos 50 e 60, que afirmaba que os estados alterados de conciencia causados por determinadas drogas tiña fortes similitudes cos estados alterados de conciencia da psicose. Ademáis dalgunhas terapias psicolóxicas da época que usaban drogas como o LSD ou a psilocibina, semella que con éxito, houbo quen defendía a experimentación coas mesmas para mellorar a comprensión dos estados psicóticos por parte de profesionais psi. Coa prohibición posterior, foi suspendido todo uso e investigación ao respecto. Só recentemente volta falarse deste tema e o microdosing do LSD pero (atención!!) dende a élite tecnolóxica de Silicon Valley. Unha perspectiva bastante oposta.

Houbo unha tendencia na psiquiatría dos anos 50 e 60, que afirmaba que os estados alterados de conciencia causados por determinadas drogas tiña fortes similitudes cos estados alterados de conciencia da psicose

A entrevista coa terapeuta ven a poñer algo de orde neste desfile de aparente pseudociencia. Os síntomas, por moi extraños que sexan ao pensamento social convencional, son a resposta natural e espontanea da mente das persoas ao sufrimento. A obsesión da psiquiatría convencional por eliminar os síntomas podería compararse a querer eliminar a febre cando esta é unha resposta do corpo para eliminar unha infección. A febre pode ser perigosa se é moi alta pero é unha resposta natural de defensa produto de millóns de anos de evolución biolóxica. As experiencias psicóticas son, por tanto, unha ferramenta para aproveitar, non para descartar sen máis. Quen debe ter a perspectiva científica sobre o benestar emocional da persoa é o profesional. Esa perspectiva é a que vai permitirlle apoiar o proceso no que está a persoa e procurar que se estabilice no seu novo esquema cognitivo e vital con independencia das suas opinións relixiosas ou filosóficas. Trataríase, por tanto, dun acompañamento no proceso, non dunha dirección. Respecto a esto, hai, por exemplo, unha confusión moi extendida que entende como síntoma o fenómeno de escoitar voces cando en realidade o síntoma é o contido e o diálogo de esas voces. Esta é unha diferencia fundamental entre os enfoques do bioloxicismo reducionista e o traballo dende as vivencias, experiencias, relacións e capacidades da persoa.

Por último, a parte da entrevista co psicólogo tolo, que ten o seu propio documental producido pola BBC Rufus May: ol doutor que escoita voces. Esta entrevista está máis centrada na defensa dos dereitos e na crítica ao sistema de saúde mental do Reino Unido. Porén, explica tamén unha interesante forma de intervir con persoas en crise sintéticamente en tres puntos: dar retroalimentación á conduta, ofrecerlle as opcións que ten ou pode ter para xestionar o seus estados emocionais e problemas e, por último, tomar seriamente as preocupacións da persoa.

Até aquí o contido do vídeo-forum. Como se pode intuir, o venres da proxección quedaron estas e máis cuestións abertas a explorar, debater e, de ser posible, concretar en proxectos. Pero o GAC non o percibe como un problema. O espazo está aberto igual que as cuestións mencioandas. Non hai presa porque queren ir lonxe.

Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra na túa conta.

Relacionadas

Activismo
Activismo Os nove detidos na protesta en apoio a Palestina de Compostela esixen a retirada de tódolos seus cargos
O grupo de activistas, que participou nunha acción de boicot a un Burger King, chama a unha concentración o 19 de febreiro fronte aos xulgados da cidade onde farán a súa primeira declaración nun proceso xudicial que é probable que dure anos.
Galicia
Galicia Los nueve detenidos en la protesta en apoyo a Palestina de Santiago exigen la retirada de todos sus cargos
El grupo de activistas, que participó en una acción de boicot a un Burger King, llama a una concentración el 19 de febrero frente a los juzgados de la ciudad donde harán su primera declaración en un proceso judicial que es probable que dure años.
Activismo
Activismo El activismo animalista ante el acoso de los taurinos: “Hacer sangrar al toro es parte de la tradición”
Voluntarios de todo el país que recogen firmas para derogar la ley que protege la tauromaquia como patrimonio cultural sufren agresiones verbales y físicas por todo el Estado español.
Ourense
Entroido A costureira do Entroido de Maceda: así traballan as mans que crean os felos
A Mercedes López Pascual aprendeulle a vestir os felos súa mai, costureira, quen comezou a tecer estes traxes a base de observar os que vía na súa comarca. O traxe non é un disfrace e para portalo hai que sentir o que significa ser un felo.
Glovo
Falsos autónomos Dos ‘riders’ de Glovo se personan como acusación popular en el juicio a CEO de la plataforma
Uno de los integrantes de la acusación popular asegura que, desde el anuncio del CEO de la compañía de regularizar a la plantilla, han surgido subcontratas que emplean como asalariados a 'riders', pero que no son capaces de contratar a todos los falsos autónomos.
Política
CIS PP y PSOE, en situación de empate técnico mientras Vox crece al calor de Trump
Durante el último mes, la llegada de Trump a la Casa Blanca, en el plano internacional, y la caída del Real Decreto-ley ómnibus del Gobierno, en el plano nacional, han acabado con la estabilidad que dominaba la situación política en España.
Periodismo
Maruja Torres “En la izquierda tenemos afición por automutilarnos”
A sus 81 años, Maruja Torres sigue siendo referencia indiscutible en el periodismo por su mirada aguda e independiente. Autora de varios libros, se declara políticamente “socialdemócrata radical” y es muy activa en redes sociales.

Últimas

A Catapulta
A Catapulta Á dignidade polo camiño da excelencia
Yolanda Castaño visita A Catapulta para conversar sobre a súa profesión: a poesía
Activismo
Activismo Os nove detidos na protesta en apoio a Palestina de Compostela esixen a retirada de tódolos seus cargos
O grupo de activistas, que participou nunha acción de boicot a un Burger King, chama a unha concentración o 19 de febreiro fronte aos xulgados da cidade onde farán a súa primeira declaración nun proceso xudicial que é probable que dure anos.
Galicia
Galicia La ‘costureira’ de Maceda: así trabajan las manos que tejen el Entroido
A Mercedes López Pascual le enseñó a vestir a los ‘felos’ su madre, ‘costureira’, que comenzó a tejer estos trajes a base de observar los que veía en su comarca. El traje no es un disfraz y para vestirlo hay que sentir lo que significa ser un ‘felo’.
Palestina
Alto el fuego Hamás libera a tres prisioneros en el sexto intercambio con Israel
Las autoridades de la Franja de Gaza han elevado este sábado a más de 48.250 los palestinos muertos a causa de la ofensiva militar de Israel desde el 7 de octubre de 2023.
Carro de combate
Carro de combate Un mundo adicto al plástico
Cada año se producen unas 430 millones de toneladas de plástico, buena parte de ellas destinadas a productos de un solo uso que alimentan el sistema de ‘usar y tirar’ provocando enormes impactos medioambientales.
Más noticias
Que no te lo cuenten
Que No Te Lo Cuenten De trabajo doméstico y recuperación de costas
VV.AA.
Abrimos el noticiero de esta quincena hablando de los derechos laborales de uno de los gremios más vulnerados, el de las empleadas del hogar
Fronteras
Fronteras ‘Desert dumps’: cuando Europa paga el abandono de migrantes en el desierto
La UE lleva décadas financiando a estados como Senegal, Mauritania o Túnez para que contengan el tránsito migratorio a través de todo tipo de prácticas atroces e ilegales.
La vida y ya
La vida y ya Superpoderes
Para Kimmerer el lenguaje marca cómo nos relacionamos con la naturaleza. Cuando decimos que un árbol no es un quién sino un qué, convertimos al árbol en un objeto y abrimos las puertas al abuso.
Unión Europea
Unión Europea Trump fuerza la máquina con su anuncio de aranceles recíprocos a la Unión Europea
El sector alimentario y los automóviles serán los más afectados por las medidas anunciadas por Trump, que no entrarán en vigor antes de abril.
Comunidad de Madrid
Huelga indefinida Trabajadoras del SAD y familiares de residencias confluyen en una protesta por la precariedad en los cuidados
Las trabajadoras de atención a domicilio llevan en huelga más de un mes, y esperan materializar cuanto antes un preacuerdo alcanzado para su subida salarial. Familiares de Residencias denuncian la mercantilización que precariza los cuidados.

Recomendadas

Sanidad pública
Sanidad La exclusividad para trabajar en la pública: bulos y verdades del nuevo Estatuto Marco
Los profesionales sanitarios llevan 20 años con la misma regulación marco. Mientras el Ministerio de Sanidad reanuda las conversaciones para crear un nuevo estatuto, médicos exigen una norma propia.
Huertos urbanos
José Luis Casadevante ‘Kois’ “En un huerto urbano plantas tomates, pero cosechas relaciones sociales”
El experto en ecología social y soberanía alimentaria José Luis Casadevante ‘Kois’, histórico militante del movimiento agroecológico, publica 'Huertopías', un libro en el que expone las virtudes del ecourbanismo frente a la ciudad del asfalto.
Policía
Fabien Jobard “La abolición de la policía no es ninguna utopía”
Este politólogo ha dedicado gran parte de sus estudios a investigar cómo funcionan las organizaciones policiales de Francia y Alemania. Ahora presenta algunas de sus conclusiones en forma de cómic.
Argentina
Argentina Carpincho Indumentaria: la marca creada por cooperativas que resiste al ajuste de Milei
En medio de la crisis económica que golpea al país sudamericano, trabajadores y trabajadoras organizadas en la Federación de Costureros generan puestos de trabajo, garantizan salarios dignos y venden a precios justos.