Salud mental
‘Mentes en evolución’ un documental feito por xente tola para xente tola

O venres 20 de setembro, organizado polo Grupo de Aprendizaxe Colectiva sobre Saúde Mental da Libraría Fiandón na Coruña, realizouse un vídeo-forum coa proxección do documental do ano 2002 Mentes en evolución: psicose e espiritualidade.

22 oct 2019 14:00

Boa parte dos temas que percorren o documental Mentes en evolución: psicose e espiritualidade son polémicos e levantan forte oposición, sobre todo por parte do stablishment profesional sanitario e —en menor medida pero fortemente condicionado polo anterior— o da intervención social. O que provoca estas reaccións pode resumirse en que se están a cuestionar as posicións de poder e autoridade debilitadas por décadas dunha forte corrupción por parte das farmacéuticas. O produto dese tempo foi o impulso de discursos bioloxicistas, até un dominio irreal e inflacionado, que aínda serve de sostén para violacións de dereitos humanos en nome da suposta ciencia psiquiátrica.

Psiquiatría
Os suicidios da xente tola non son distintos dos do resto da xente
O sistema de atención sanitario e social é un grande encoro que contén o produto da miseria e sufrimento sociais sen darlle saída nin solución.

A produción da película é responsabilidade de Melissa Gunasena, documentalista e, como explica ela mesma na pantalla, tola racializada e activista que pasou por experiencias psicóticas. O colectivo audiovisual que traballa con ela é o londinense Undercurrents. Os seus temas son tamén de tipo social e activista con acollida en festivais internacionais.

O Grupo de Aprendizaxe Colectiva sobre Saúde Mental residente na Libraría Fiandón leva funcionando escasos tres meses coa coordinación dun par de persoas autodefinidas como tolas. Trátase dun espazo de intercambio aberto a profesionais psicosociais, familiares e persoas psiquiatrizadas, con experiencias calificables como psicose e calquera persoa que se sinta aludida pola temática e obxectivos. Estes son, ademáis da autoaprendizaxe, o impulso de proxectos e ideas que sirvan para a creación e mellora do acompañamento e a atención na saúde mental.

Mentes en evolución constrúese en torno a cinco entrevistas con cinco persoas: un psicólogo tolo e activista que fai crítica do sistema de atención que él mesmo padeceu, un monxe budista británico que comeza sendo interrogado pola natureza da realidade, unha nutricionista especializada en saúde mental e intolerancias alimentarias, unha muller que atopou ferramentas para a xestión das súas experiencias no chamanismo e unha terapéuta que fala da necesidade e utilidade de validar as vivencias das persoas que pasan por estados mentais extremos. Todo está conducido por Melissa Gunasena cunha boa dose de humor con algunhas chiscadelas que só entenderá plenamente outra xente tola. Estas cinco entrevistas definen unha área onde se discute e traballa sobre o malestar, as súas causas, o coidado, o autocoidado e as suas ferramentas.

Comeza a ser complicado para moita xente nas cidades atopar espazos que teñan tempos máis lentos e naturais

O debate posterior no GAC da Libraría Fiandón foi un abrir de portas a varios dos temas que deixaron claro que o reducionismo non serve coa saúde mental. Moitas das perspectivas e vías de recuperación presentadas son impensables dentro da sociedade actual e no sistema de atención que semellan ir en dirección contraria e a toda velocidade. A continuación, unha mestura da información do documental xunto as conversas de despois da proxeción e algún apunte extra para clarificar aos que non estiveron alí.

O uso do mindfulness, descontextualizado e descafeinado nos eidos sociosanitarios, esnafra violentamente fronte a xestión económica e social dos ritmos e tempos actuais. O dobre vínculo é a “situación comunicativa na que unha persoa recibe mensaxes diferentes ou contradictorias”. O termo foi utilizado polo antropólogo Gregory Bateson tentando explicar os síntomas da esquizofrenia máis aló da explicación orgánica cerebral. É un esquema que se da de seguido no sistema de atención da saúde mental: desde o uso de contencións mecánicas para a salvagarda e seguridade da paciente, ou o consumo de psicofármacos con efectos de sedación e deterioro cognitivo a longo prazo, xunto a actividades de estimulación cognitiva, até escenas absurdas de actividades de “lecer” obrigatorias. Comeza a ser complicado para moita xente nas cidades atopar espazos que teñan tempos máis lentos e naturais coas implicacións que esto ten para a saúde en xeral, física e emocional.

Podemos unir o anterior coa exposición da nutricionista e os coñecementos actuais sobre alimentación. O concepto de alimentación alude a algo máis amplo que a inxesta e metabolismo da comida (nutrición), con factores como os hábitos sociais, o proceso de cociñar, a configuración do acto de alimentarse, as fontes, a obtención e o maior ou menor procesamento dos alimentos etc. Hai unha forte influencia do estilo de vida e a cultura sobre esta necesidade básica. Mesmo cando a entrevistada fala das intolerancias alimentarias como unha das causas posibles pero descoñecidas de trastornos psicóticos, hai unha mirada social deste problema. Na serie documental Cooked de Michael Pollan, afirmase que a existencia de intolerancias alimentarias pode ter unha relación máis que relevante co alto grao de procesamento industrial dos alimentos.

Evolving Minds
Cartel anunciando a proxección do documental 'Evolving Minds' na Coruña. Fonte: Grupo de Aprendizaxe Sobre Saúde Mental.
Outra parte do documental Mentes en evolución fala dos estados alterados de consciencia e a visión dende o chamanismo. A muller que expón esta perspectiva afirma que foi de axuda para superar o seu malestar psíquico. Contrariamente ao que se pode supoñer, as técnicas que se explican son bastante comprensibles pola psicoloxía cognitivo—conductual. Porén, con estas técnicas pode pasar o mesmo que co mindfulness e o budismo (ou calquer tradición que as use), hai unha descontextualización cultural que limita notablemente os posibles beneficios, a continuidade e a solidez da práctica. Ademáis, se xa coa meditación/mindfulness poden levantarse irritacións nos ambientes científicos máis escepticos (escepticóns), o chamanismo mellor nin mencionalo. Ao respecto deste tema, houbo unha tendencia na psiquiatría dos anos 50 e 60, que afirmaba que os estados alterados de conciencia causados por determinadas drogas tiña fortes similitudes cos estados alterados de conciencia da psicose. Ademáis dalgunhas terapias psicolóxicas da época que usaban drogas como o LSD ou a psilocibina, semella que con éxito, houbo quen defendía a experimentación coas mesmas para mellorar a comprensión dos estados psicóticos por parte de profesionais psi. Coa prohibición posterior, foi suspendido todo uso e investigación ao respecto. Só recentemente volta falarse deste tema e o microdosing do LSD pero (atención!!) dende a élite tecnolóxica de Silicon Valley. Unha perspectiva bastante oposta.

Houbo unha tendencia na psiquiatría dos anos 50 e 60, que afirmaba que os estados alterados de conciencia causados por determinadas drogas tiña fortes similitudes cos estados alterados de conciencia da psicose

A entrevista coa terapeuta ven a poñer algo de orde neste desfile de aparente pseudociencia. Os síntomas, por moi extraños que sexan ao pensamento social convencional, son a resposta natural e espontanea da mente das persoas ao sufrimento. A obsesión da psiquiatría convencional por eliminar os síntomas podería compararse a querer eliminar a febre cando esta é unha resposta do corpo para eliminar unha infección. A febre pode ser perigosa se é moi alta pero é unha resposta natural de defensa produto de millóns de anos de evolución biolóxica. As experiencias psicóticas son, por tanto, unha ferramenta para aproveitar, non para descartar sen máis. Quen debe ter a perspectiva científica sobre o benestar emocional da persoa é o profesional. Esa perspectiva é a que vai permitirlle apoiar o proceso no que está a persoa e procurar que se estabilice no seu novo esquema cognitivo e vital con independencia das suas opinións relixiosas ou filosóficas. Trataríase, por tanto, dun acompañamento no proceso, non dunha dirección. Respecto a esto, hai, por exemplo, unha confusión moi extendida que entende como síntoma o fenómeno de escoitar voces cando en realidade o síntoma é o contido e o diálogo de esas voces. Esta é unha diferencia fundamental entre os enfoques do bioloxicismo reducionista e o traballo dende as vivencias, experiencias, relacións e capacidades da persoa.

Por último, a parte da entrevista co psicólogo tolo, que ten o seu propio documental producido pola BBC Rufus May: ol doutor que escoita voces. Esta entrevista está máis centrada na defensa dos dereitos e na crítica ao sistema de saúde mental do Reino Unido. Porén, explica tamén unha interesante forma de intervir con persoas en crise sintéticamente en tres puntos: dar retroalimentación á conduta, ofrecerlle as opcións que ten ou pode ter para xestionar o seus estados emocionais e problemas e, por último, tomar seriamente as preocupacións da persoa.

Até aquí o contido do vídeo-forum. Como se pode intuir, o venres da proxección quedaron estas e máis cuestións abertas a explorar, debater e, de ser posible, concretar en proxectos. Pero o GAC non o percibe como un problema. O espazo está aberto igual que as cuestións mencioandas. Non hai presa porque queren ir lonxe.

Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra na túa conta.

Relacionadas

Altri
Altri Centos de persoas enchen o río Ulla nunha protesta histórica contra a celulosa de Altri e a mina de Touro
O río potencialmente máis afectado por ambos proxectos converteuse este domingo nunha vía de protesta e conciencia ambiental grazas á decida de decenas de embarcacións dirixidas por activistas de todo o país.
Galego
Manifestación Miles de persoas enchen Compostela cun berro único en defensa da lingua galega
A plataforma Queremos Galego conseguiu aglutinar voces diversas da Galiza social, política e cultural para “parar a emerxencia lingüística” que sofre a lingua propia e así esixir á Xunta “un cambio de actitude”.
Activismo
Activismo Os nove detidos na protesta en apoio a Palestina de Compostela esixen a retirada de tódolos seus cargos
O grupo de activistas, que participou nunha acción de boicot a un Burger King, chama a unha concentración o 19 de febreiro fronte aos xulgados da cidade onde farán a súa primeira declaración nun proceso xudicial que é probable que dure anos.
Investigación
Investigación Varios refuxiados denuncian á ONG Rescate Internacional por explotación laboral e agresión sexual
A Garda Civil investiga o centro de Mondariz-Balneario tras varias denuncias por parte de voluntarios migrantes que aseguran traballar sen contrato a cambio de 50 euros semanais. A ONG xestiona 1.700 prazas do programa estatal de acollida.
Comunidad de Madrid
Luis A. Ruiz Casero “Durante la transición la cárcel de Carabanchel albergó a más presos que en algunos años del franquismo”
De los presos franquistas que construyeron el penal, pasando por los que fueron fusilados, hasta los revolucionarios que pusieron patas arriba el centro penitenciario con iniciativas como la COPEL, Luis A. Ruiz Casero ofrece en 'Carabanchel. La estrella de la muerte del franquismo', un documentado homenaje a las luchas de las personas internas.
Industria armamentística
Genocidio Las relaciones armamentísticas de España e Israel han sido “más lucrativas que nunca” desde octubre de 2023
Un informe del Centre Delàs señala diferencias significativas en las armas que España dice que ha vendido a Israel y las que Israel registra. Las empresas israelíes han firmado 46 contratos con las administraciones por más de mil millones.

Últimas

O Teleclube
O Teleclube 'Os Pecadores' loitan contra montruos reais e mitolóxicos no novo episodio de 'O Teleclube'
O dúo do director Ryan Coogler e o actor Michael B. Jordan estrean unha película sobre a experiencia afroamericana cunha ameaza sobrenatural engadida.
Opinión
Opinión ¡A la mierda Europa!
Hay otra Europa que es víctima de la Europa neoliberal y belicista que apuesta por la industria de las armas a costa de los derechos sociales, es una Europa que se muere de vergüenza cada vez que ve imágenes de Gaza o Cisjordania.
Laboral
Laboral Al borde de la huelga en la educación pública vasca
Los cuatro sindicatos convocantes denuncian que el Departamento de Educación vasco no se han sentado a dialogar hasta este viernes pocos días antes de los paros
Laboral
Laboral Los sindicatos convocan huelga en Mediapro durante las últimas jornadas de la liga de fútbol
El final de la liga de fútbol podría no verse en televisión si la empresa HBS, nueva adjudicataria de la producción de La Liga, no garantiza la subrogación del personal. Los sindicatos han convocado huelga del 13 al 27 de mayo en el grupo Mediapro.
Palestina
Ocupación Isarelí Primera movilización unitaria contra el genocidio en Palestina y por el fin del comercio de armas con Israel
Este sábado 10 de mayo se espera en Madrid una asistencia multitudinaria de personas venidas desde cientos de municipios de todo el Estado español para concentrar la protesta de los ataques indiscriminados del Israel contra la población palestina.
Tribuna
Tribuna Para acabar de una vez con las nucleares: sobre el último intento de prolongar la vida de las centrales
Los voceros de la nuclear han encontrado la oportunidad ideal para difundir sus bulos con el apagón del 28 de abril. Quieren generar polémica para mantener operativa una infraestructura innecesaria, peligrosa y que genera residuos incontrolables.
Análisis
Análisis ¿Existe una identidad europea?
El 9 de mayo se celebra el “día de Europa”, que conmemora la paz y la unidad en el continente y que coincide con la declaración presentada en 1950 por Robert Schuman que sentó las bases de la cooperación europea. Pero, ¿qué es Europa realmente?
Estados Unidos
Libertad de expresión Canadá recomienda al profesorado LGTBQ+ o crítico con Trump no viajar a Estados Unidos
Una circular de la Asociación Canadiense de Profesores Universitarios (CAUT) recomienda “encarecidamente” que el personal académico viaje a los EEUU “solo si es esencial y necesario”.
El Salto Radio
El Salto Radio Malismo
Hacerse el “malote” aporta beneficios: entrevista con Mauro Entrialgo, autor de Malismo, un ensayo sobre los mecanismos de ostentación del mal

Recomendadas

Laboral
Laboral Coidar sen dereitos: a loita das traballadoras nas residencias privadas de Galiza
Sen tempo nin medios para ofrecer uns coidados axeitados, alertan dunha situación insostible nos centros e denuncian a privatización dun servizo a costa do benestar das persoas maiores e dependentes.
Pensamiento
Lola Olufemi “No me atraen las utopías lejanas, estoy más interesada en el ahora”
La escritora e investigadora británica Lola Olufemi trabaja desde la certeza de que el presente no es una jaula, desde la confianza en que viviremos cosas diferentes aunque no se sepa exactamente de qué tipo van a ser.
Catalunya
Acción directa Las Sublevaciones de la Tierra francesas llegan a Catalunya: “Necesitamos una forma nueva de luchar”
Una acampada de tres días y una acción simbólica han sido el pistoletazo de salida de Revoltes de la Terra. La organización ha sido capaz de unir a ecologistas de campo, de ciudad y campesinado en una dinámica de lucha “nueva”.