Salud mental
‘Mentes en evolución’ un documental feito por xente tola para xente tola

O venres 20 de setembro, organizado polo Grupo de Aprendizaxe Colectiva sobre Saúde Mental da Libraría Fiandón na Coruña, realizouse un vídeo-forum coa proxección do documental do ano 2002 Mentes en evolución: psicose e espiritualidade.

22 oct 2019 14:00

Boa parte dos temas que percorren o documental Mentes en evolución: psicose e espiritualidade son polémicos e levantan forte oposición, sobre todo por parte do stablishment profesional sanitario e —en menor medida pero fortemente condicionado polo anterior— o da intervención social. O que provoca estas reaccións pode resumirse en que se están a cuestionar as posicións de poder e autoridade debilitadas por décadas dunha forte corrupción por parte das farmacéuticas. O produto dese tempo foi o impulso de discursos bioloxicistas, até un dominio irreal e inflacionado, que aínda serve de sostén para violacións de dereitos humanos en nome da suposta ciencia psiquiátrica.

Psiquiatría
Os suicidios da xente tola non son distintos dos do resto da xente
O sistema de atención sanitario e social é un grande encoro que contén o produto da miseria e sufrimento sociais sen darlle saída nin solución.

A produción da película é responsabilidade de Melissa Gunasena, documentalista e, como explica ela mesma na pantalla, tola racializada e activista que pasou por experiencias psicóticas. O colectivo audiovisual que traballa con ela é o londinense Undercurrents. Os seus temas son tamén de tipo social e activista con acollida en festivais internacionais.

O Grupo de Aprendizaxe Colectiva sobre Saúde Mental residente na Libraría Fiandón leva funcionando escasos tres meses coa coordinación dun par de persoas autodefinidas como tolas. Trátase dun espazo de intercambio aberto a profesionais psicosociais, familiares e persoas psiquiatrizadas, con experiencias calificables como psicose e calquera persoa que se sinta aludida pola temática e obxectivos. Estes son, ademáis da autoaprendizaxe, o impulso de proxectos e ideas que sirvan para a creación e mellora do acompañamento e a atención na saúde mental.

Mentes en evolución constrúese en torno a cinco entrevistas con cinco persoas: un psicólogo tolo e activista que fai crítica do sistema de atención que él mesmo padeceu, un monxe budista británico que comeza sendo interrogado pola natureza da realidade, unha nutricionista especializada en saúde mental e intolerancias alimentarias, unha muller que atopou ferramentas para a xestión das súas experiencias no chamanismo e unha terapéuta que fala da necesidade e utilidade de validar as vivencias das persoas que pasan por estados mentais extremos. Todo está conducido por Melissa Gunasena cunha boa dose de humor con algunhas chiscadelas que só entenderá plenamente outra xente tola. Estas cinco entrevistas definen unha área onde se discute e traballa sobre o malestar, as súas causas, o coidado, o autocoidado e as suas ferramentas.

Comeza a ser complicado para moita xente nas cidades atopar espazos que teñan tempos máis lentos e naturais

O debate posterior no GAC da Libraría Fiandón foi un abrir de portas a varios dos temas que deixaron claro que o reducionismo non serve coa saúde mental. Moitas das perspectivas e vías de recuperación presentadas son impensables dentro da sociedade actual e no sistema de atención que semellan ir en dirección contraria e a toda velocidade. A continuación, unha mestura da información do documental xunto as conversas de despois da proxeción e algún apunte extra para clarificar aos que non estiveron alí.

O uso do mindfulness, descontextualizado e descafeinado nos eidos sociosanitarios, esnafra violentamente fronte a xestión económica e social dos ritmos e tempos actuais. O dobre vínculo é a “situación comunicativa na que unha persoa recibe mensaxes diferentes ou contradictorias”. O termo foi utilizado polo antropólogo Gregory Bateson tentando explicar os síntomas da esquizofrenia máis aló da explicación orgánica cerebral. É un esquema que se da de seguido no sistema de atención da saúde mental: desde o uso de contencións mecánicas para a salvagarda e seguridade da paciente, ou o consumo de psicofármacos con efectos de sedación e deterioro cognitivo a longo prazo, xunto a actividades de estimulación cognitiva, até escenas absurdas de actividades de “lecer” obrigatorias. Comeza a ser complicado para moita xente nas cidades atopar espazos que teñan tempos máis lentos e naturais coas implicacións que esto ten para a saúde en xeral, física e emocional.

Podemos unir o anterior coa exposición da nutricionista e os coñecementos actuais sobre alimentación. O concepto de alimentación alude a algo máis amplo que a inxesta e metabolismo da comida (nutrición), con factores como os hábitos sociais, o proceso de cociñar, a configuración do acto de alimentarse, as fontes, a obtención e o maior ou menor procesamento dos alimentos etc. Hai unha forte influencia do estilo de vida e a cultura sobre esta necesidade básica. Mesmo cando a entrevistada fala das intolerancias alimentarias como unha das causas posibles pero descoñecidas de trastornos psicóticos, hai unha mirada social deste problema. Na serie documental Cooked de Michael Pollan, afirmase que a existencia de intolerancias alimentarias pode ter unha relación máis que relevante co alto grao de procesamento industrial dos alimentos.

Evolving Minds
Cartel anunciando a proxección do documental 'Evolving Minds' na Coruña. Fonte: Grupo de Aprendizaxe Sobre Saúde Mental.
Outra parte do documental Mentes en evolución fala dos estados alterados de consciencia e a visión dende o chamanismo. A muller que expón esta perspectiva afirma que foi de axuda para superar o seu malestar psíquico. Contrariamente ao que se pode supoñer, as técnicas que se explican son bastante comprensibles pola psicoloxía cognitivo—conductual. Porén, con estas técnicas pode pasar o mesmo que co mindfulness e o budismo (ou calquer tradición que as use), hai unha descontextualización cultural que limita notablemente os posibles beneficios, a continuidade e a solidez da práctica. Ademáis, se xa coa meditación/mindfulness poden levantarse irritacións nos ambientes científicos máis escepticos (escepticóns), o chamanismo mellor nin mencionalo. Ao respecto deste tema, houbo unha tendencia na psiquiatría dos anos 50 e 60, que afirmaba que os estados alterados de conciencia causados por determinadas drogas tiña fortes similitudes cos estados alterados de conciencia da psicose. Ademáis dalgunhas terapias psicolóxicas da época que usaban drogas como o LSD ou a psilocibina, semella que con éxito, houbo quen defendía a experimentación coas mesmas para mellorar a comprensión dos estados psicóticos por parte de profesionais psi. Coa prohibición posterior, foi suspendido todo uso e investigación ao respecto. Só recentemente volta falarse deste tema e o microdosing do LSD pero (atención!!) dende a élite tecnolóxica de Silicon Valley. Unha perspectiva bastante oposta.

Houbo unha tendencia na psiquiatría dos anos 50 e 60, que afirmaba que os estados alterados de conciencia causados por determinadas drogas tiña fortes similitudes cos estados alterados de conciencia da psicose

A entrevista coa terapeuta ven a poñer algo de orde neste desfile de aparente pseudociencia. Os síntomas, por moi extraños que sexan ao pensamento social convencional, son a resposta natural e espontanea da mente das persoas ao sufrimento. A obsesión da psiquiatría convencional por eliminar os síntomas podería compararse a querer eliminar a febre cando esta é unha resposta do corpo para eliminar unha infección. A febre pode ser perigosa se é moi alta pero é unha resposta natural de defensa produto de millóns de anos de evolución biolóxica. As experiencias psicóticas son, por tanto, unha ferramenta para aproveitar, non para descartar sen máis. Quen debe ter a perspectiva científica sobre o benestar emocional da persoa é o profesional. Esa perspectiva é a que vai permitirlle apoiar o proceso no que está a persoa e procurar que se estabilice no seu novo esquema cognitivo e vital con independencia das suas opinións relixiosas ou filosóficas. Trataríase, por tanto, dun acompañamento no proceso, non dunha dirección. Respecto a esto, hai, por exemplo, unha confusión moi extendida que entende como síntoma o fenómeno de escoitar voces cando en realidade o síntoma é o contido e o diálogo de esas voces. Esta é unha diferencia fundamental entre os enfoques do bioloxicismo reducionista e o traballo dende as vivencias, experiencias, relacións e capacidades da persoa.

Por último, a parte da entrevista co psicólogo tolo, que ten o seu propio documental producido pola BBC Rufus May: ol doutor que escoita voces. Esta entrevista está máis centrada na defensa dos dereitos e na crítica ao sistema de saúde mental do Reino Unido. Porén, explica tamén unha interesante forma de intervir con persoas en crise sintéticamente en tres puntos: dar retroalimentación á conduta, ofrecerlle as opcións que ten ou pode ter para xestionar o seus estados emocionais e problemas e, por último, tomar seriamente as preocupacións da persoa.

Até aquí o contido do vídeo-forum. Como se pode intuir, o venres da proxección quedaron estas e máis cuestións abertas a explorar, debater e, de ser posible, concretar en proxectos. Pero o GAC non o percibe como un problema. O espazo está aberto igual que as cuestións mencioandas. Non hai presa porque queren ir lonxe.

Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra na túa conta.

Relacionadas

Activismo
Movementos sociais A Comunidade de Montes de Tameiga vence ao Celta de Vigo e frea a construción dun centro comercial e un estadio
Os comuneiros e comuneiras desta parroquia de Mos (Pontevedra) conseguen torcerlle o brazo á empresa de Marián Mouriño que accede a renunciar ao 99% do terreo que tentaba ocupar cunha cidade deportiva que o pobo rexeitou con grandes mobilizacións.
València
dana Activistas protestan en València contra la inacción climática y la gestión de la dana
Extinction Rebellion, AE-AGRÓ, Rebelión Científica y personas afines han desplegado una pancarta con el lema: “El capitalismo y su inacción climática matan”, en la fuente del Tribunal de las Aguas.
Psicoactivos
Salud mental Drogas psicodélicas, una revolución científica del laboratorio al diván
Sustancias psicodélicas extraídas de los hongos o la ayahuasca, o drogas recreativas como la MDMA o el LSD están siendo investigadas para tratar la salud mental o las adicciones.
Psicoactivos
Salud mental PsychedeliCare, una campaña ciudadana para regular las terapias psicodélicas en Europa
Pretenden recoger un millón de firmas para llevar el debate sobre los tratamientos de salud mental con estas sustancias a las instituciones europeas.
Argentina
Argentina Una enorme manifestación antifascista llena de diversidad Buenos Aires contra el discurso de odio de Milei
Los movimientos sociales argentinos dan un golpe en la mesa llenando las calles de varias ciudades tras las declaraciones del presidente en el foro de Davos, donde vinculó explícitamente al movimiento LGBTIQ+ con el abuso infantil.
Turismo
Turismo Free tours: la atracción turística de la precariedad
La popularidad del 'free tour' para visitar las ciudades ha aumentado de manera vertiginosa, especialmente con la proliferación de plataformas intermediarias que se encargan de su comercialización.

Últimas

Alemania
Alemania La izquierda alemana, esperanza al borde del precipicio
Die Linke deberá conseguir que quienes lideran su candidatura sean un poco menos desconocidos para el gran público cuando llegue el día de las elecciones. Las encuestas no le acercan al 5%, pero la formación sigue confiando en ganar tres distritos.
Desahucios
Escudo social Sanitarios y sanitarias de atención primaria se unen contra los desahucios, “un problema de salud pública”
Depresión, ansiedad, empeoramiento de enfermedades crónicas o surgimiento de nuevas afecciones acompañan a los problemas habitacionales. Lo denuncian médicos de Vallecas (Madrid) y lo refrendan los estudios.
La vida y ya
La vida y ya Boletos de la suerte
Le gustaba escuchar a los chicos del barrio cuando comían unos caramelos de azúcar que vendían en el mismo quiosco en el que ella compraba el boleto para el sorteo.
Galicia
Galicia La Xunta filtra a su prensa afín un informe decisivo sobre Altri mientras se lo niega a las partes afectadas
Los grupos ecologistas señalan que la actuación es un “desprecio a la ciudadanía” y a los trámites medioambientales. En el diario que la publica, ‘La Voz de Galicia’, fue vicepresidente uno de los altos cargos de Greenalia.
Que no te lo cuenten
Que no te lo cuenten De salario y abandonos
VV.AA.
Destacamos el incremento del SMI en 50 euros al mes y la situación de desprotección de los bomberos de Madrid
Más noticias
Análisis
Análisis Making Europe Competitive Again: Ursula von der Leyen quema su propio Pacto Verde
La Comisión Europea antepone la desregulación a la descarbonización con el Partido Popular Europeo compitiendo con la extrema derecha en romper, diluir e impedir leyes de protección socioambiental.
Argentina
Argentina “Existen solo dos géneros: fascistas y antifascistas”: las luchas LGTBIQ+ aglutinan el rechazo a Milei
Una gran movilización recorrerá centenares de localidades en Argentina y en grandes ciudades del mundo este 1 de febrero en respuesta al discurso de odio del líder ultra.
Estados Unidos
Extrema derecha Trump anuncia un campo de concentración para 30.000 migrantes en Guantánamo en el 80 aniversario de Auschwitz
La estrategia de llevar la detención de migrantes a territorios lejanos, opacos y sin garantías de derechos también ha sido la opción elegida por la Unión Europea en el último año.
Periodismo
Premio libertad de expresión Las periodistas de El Salto Aurora Báez y Susana Sarrión, premiadas por su trabajo sobre violencia sexual
La investigación que recoge la denuncia de nueve alumnas contra el director de una escuela de teatro por violencia sexual ha merecido el reconocimiento en los Premios de Periodismo de la Asociación de Periodistas de Granada.
Palencia
Agresión El Sindicato de Estudiantes denuncia una agresión fascista en Palencia: “Rojo de mierda”
Los hechos ocurrieron delante del profesor del aula, que no actuó para evitarlos. El estudiante ya ha denunciado lo sucedido ante la Policía y exige la expulsión inmediata de los agresores y una investigación a la directora del centro y al docente.

Recomendadas

Laboral
Laboral Investigada unha rede empresarial que explotaba a 82 migrantes nunha granxa de Lugo
Polo de agora, tres persoas responsables da granxa de Begonte centran as investigacións da Garda Civil. As 82 persoas explotadas vivían nun hotel de Ordes (A Coruña) que non tiña sequera licencia de hostalaría.
Asturias
Asturias Cuando Cascos se comió a FAC
Aunque Francisco Álvarez Cascos figura en los “Papeles de Bárcenas” puede que su avaricia con sus ex compañeros de Foro Asturias Ciudadano termine costándole más cara: la Fiscalía pide para él tres años y medio de cárcel.
Siria
Kurdistán Entre las bombas turcas y las negociaciones con el Gobierno: Rojava ante la construcción de la nueva Siria
La Administración Autónoma del Norte y Este de Siria presiona al nuevo Gobierno para crear un Estado que respete los derechos de las mujeres, descentralizado, tolerante y multiétnico.