Teatro
‘1936’: una herida abierta sobre el escenario

La nueva producción dirigida por Andrés Lima convierte la Guerra Civil en materia escénica, abriendo un espacio de reflexión crítica sobre sus huellas en el presente.
1936 teatro
Blanca Portillo, Antonio Durán ‘Morris’ y María Morales durante la obra ‘1936’.
5 abr 2025 05:30

Vista en el Teatro Rosalía de Castro de A Coruña el pasado 29 de marzo, la obra 1936 comienza con una disposición escénica envolvente: el público se dispone en su ubicación habitual y, además, unas tres filas de butacas ocupan los laterales del escenario. Esa proximidad física difumina la cuarta pared y convierte al espectador en testigo implicado. Estamos dentro. El proyecto es ambicioso: tras una investigación exhaustiva a base de archivo y bibliografía —citada en escena con nombres como Paul Preston, Manuel Chaves Nogales o Tania Balló—, el texto toma forma gracias al trabajo conjunto de cuatro dramaturgos: Albert Boronat, Juan Cavestany, Juan Mayorga y el propio Andrés Lima. Lo sostiene, también, un equipo artístico de primer nivel.

Los acontecimientos arrancan en el verano del 36 y se despliegan como un mural vivo de la Guerra Civil: fragmentario, coral, versátil, titánico. Cuarenta personajes desfilan por escena, interpretados por un elenco de nueve actores y actrices sin fisuras —con mención especial a Blanca Portillo y Antonio Durán ‘Morris’, deslumbrantes—, acompañados por un magnífico coro de jóvenes que actualiza el coro clásico aportando canto, danza y presencia simbólica, ocupando el espacio escénico sin saturarlo.

Transitan los grandes nombres (Franco, Pasionaria, Clara Campoamor, Queipo de Llano, Orwell…) y también el anonimato de las víctimas, los cuerpos fusilados, el hambre. A años luz de una épica vacía o de una pedagogía condescendiente, la propuesta combina afiladamente documentación rigurosa, intensidad dramática y mirada contemporánea.

Nada en 1936 es convencional: cuatro horas de función, múltiples capas de lectura y una puesta en escena que entrelaza narración, música en directo, discursos históricos, poesía o proyecciones audiovisuales. Una propuesta de enorme complejidad sostenida por una dramaturgia que no teme el riesgo y que es, asimismo, aclamada por el público. Se confirma así que el teatro documental constituye una poderosa herramienta de experimentación, capaz de incorporar distintos lenguajes y transformar lo real sin traicionarlo.

Algunas escenas dejan huella —la huida de Málaga, el Ebro, Gernika—, pero es la voz el plexo solar de la obra: la de Primo de Rivera y la de Azaña, la de una anciana republicana y anónima ante su propia fosa en el presente. Voces que, incluso cuando se acercan al expresionismo, no se impostan. Estremecen.

Mientras el relato dominante de la Guerra Civil oscila, generalmente, entre la repetición estéril, la dramatización banal y el negacionismo, 1936 coloca sobre las tablas un dispositivo de memoria activa. En un contexto estatal con menor institucionalización de la memoria democrática de lo que podría parecer, la obra asume una función social imprescindible: reinscribir en el espacio público la animalidad del exterminio franquista y su contrapunto de vidas segadas, poblaciones devastadas. Mientras se reclama una política cultural más ambiciosa —con espacios públicos de memoria como el Museu Nacional Resistência e Liberdade, en Lisboa, precedidos por la eliminación de toda simbología fascista y por la señalización de los lugares de represión; en ciudades como Vigo, aún pendiente—, esta propuesta escénica ocupa un vacío institucional y simbólico. Se convierte en un acto necesario de reparación.

Si, como advierte Enzo Traverso, la memoria es un campo de batalla y no una reliquia ni un santuario, entonces, la tarea está lejos de haberse completado. Cabe preguntarse por qué una obra como 1936 no forma parte de los circuitos teatrales existentes, desde grandes a pequeñas ciudades. Que sea el arte un martillo para dar forma a la realidad, como quiso Brecht.

En este sentido, 1936 no solo representa, sino que interviene en el relato con un objetivo claro: contribuir a consolidar una hegemonía cultural basada en los derechos humanos y en una transmisión crítica del pasado. Asumir este legado implica promover políticas culturales sólidas, no sometidas al calendario conmemorativo, sino orientadas a integrar el pensamiento histórico en el debate público contemporáneo. Frente a los discursos que, bajo apariencia de neutralidad o despolitización, banalizan el pasado y lo reducen a una narrativa superficial de consumo inmediato: 1936 señala el camino.

Arquivado en: Galicia Opinión Teatro

Teatro
‘1936’: unha ferida aberta sobre o escenario

A nova produción dirixida por Andrés Lima converte a Guerra Civil en materia escénica, abrindo un espazo de reflexión crítica sobre as súas pegadas no presente.
1936 teatro
Blanca Portillo, Antonio Durán ‘Morris’ y María Morales durante la obra ‘1936’.
5 abr 2025 11:52

Vista no Teatro Rosalía de Castro da Coruña o pasado 29 de marzo, a obra comeza cunha disposición escénica envolvente: o público colócase na súa disposición habitual e, ademais, unhas tres filas de cadeiras ocupan os laterais do propio escenario. Esa proximidade física esvae a cuarta parede e converte o espectador en testemuña implicada. Estamos dentro. O proxecto é cobizoso: tras dunha investigación exhaustiva baseada en arquivos e bibliografía —citada en escena con nomes coma Preston, Chaves Nogales ou Tania Balló—, o texto toma forma grazas ao traballo conxunto de catro dramaturgos: Albert Boronat, Juan Cavestany, Juan Mayorga e o propio Andrés Lima. Sosteno, outrosí, un equipo artístico de primeiro nivel.

Os acontecementos arrincan no verán do 36 e despréganse coma un mural vivo da Guerra Civil: fragmentario, coral, versátil, titánico. Corenta personaxes desfilan pola escena, interpretados por un elenco de nove actores e actrices sen fisuras -con mención especial para Blanca Portillo e Antonio Durán «Morris», abraiantes—, acompañados por un magnífico Coro de mozos e mozas que actualiza o coro clásico achegando canto, danza e presenza simbólica, e que ocupa o espazo escénico sen saturalo. Transitan os grandes nomes (Franco, La Pasionaria, Clara Campoamor, Queipo de Llano, Orwell…) e tamén o anonimato das vítimas, os corpos fusilados, a fame. A anos luz dunha épica baleira ou dunha pedagoxía condescendente, a proposta combina afiadamente documentación rigorosa, intensidade dramática e ollada contemporánea.

Nada en 1936 é convencional: catro horas de función, múltiples capas de lectura e unha posta en escena que entrelaza narración, música en directo, discursos históricos, poesía ou proxeccións audiovisuais. Unha proposta de enorme complexidade, sustentada por unha dramaturxia que non teme o risco e que, ademais, é aclamada polo público. Confírmase así que o teatro documental constitúe unha poderosa ferramenta de experimentación, capaz de incorporar distintas linguaxes e transformar o real sen traizoalo. Algunhas escenas deixan pegada -a fuxida de Málaga, o Ebro, Gernika-, porén, a voz é o plexo solar da obra: a de Primo de Rivera e a de Azaña, a dunha anciá republicana e anónima diante da súa propia fosa no presente. Voces que, mesmo cando se achegan ao expresionismo, non se impostan. Arreguizan.

Mentres o relato dominante da Guerra Civil oscila, polo xeral, entre a repetición estéril, a dramatización banal e o negacionismo, 1936 coloca sobre as táboas un dispositivo de memoria activa. Nun contexto estatal cunha institucionalización da memoria democrática menor do que pode semellar, a obra asume unha función social imprescindible: reinscribir no espazo público a animalidade do exterminio franquista e o seu contrapunto de vidas segadas, poboacións devastadas. Namentres se reclama unha política cultural máis ambiciosa -con espazos públicos de memoria como o Museu Nacional Resistência e Liberdade, en Lisboa, precedidos da eliminación plena da simboloxía fascista e da sinalización dos lugares de represión; en cidades coma Vigo, tarefa aínda pendente-, esta proposta escénica ocupa un baleiro institucional e simbólico. Convértese nun acto necesario de reparación.

Se, como advirte Enzo Traverso, a memoria é campo de batalla e non reliquia nin santuario, daquela, a tarefa está lonxe de se dar por rematada. Cómpre preguntarse por que unha obra coma 1936 non forma parte dos circuítos teatrais existentes, desde as grandes cidades ata as pequenas vilas. Que sexa a arte un martelo para dar forma á realidade, como quería Brecht. Nese sentido, 1936 non só representa, senón que intervén no relato cun obxectivo claro: contribuír a consolidar unha hexemonía cultural baseada nos dereitos humanos e na transmisión crítica do pasado. Asumir ese legado implica promover políticas culturais sólidas, non sometidas ao calendario conmemorativo, senón orientadas a integrar o pensamento histórico no debate público contemporáneo. Fronte aos discursos que, baixo aparencia de neutralidade ou despolitización, banalizan o pasado e o reducen a unha narrativa superficial de consumo inmediato: 1936 sinala o camiño.

Arquivado en: Opinión Culturas Teatro
Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra na túa conta.

Relacionadas

Opinión
Opinión “Tener correa” y la ridiculización del afecto
Existe una presión muy fuerte sobre los propios hombres para que no amen demasiado, no cuiden demasiado. El ideal de “libertad masculina” tradicionalmente se entiende como independencia, desapego, y muchas veces, desinterés.
Opinión
Opinión Las sáficas también somos trans, deseamos trans y amamos trans
Resulta irónico que a quienes tanto nos han cuestionado la identidad de “mujeres de verdad” en función de nuestra expresión de género o la vida que decidimos emprender no levantemos antorchas al ver el mismo odio operando con estrategias similares.
Opinión
Opinión IA: un proyecto tecnosupremacista
La pregunta que me hice hace algunos años fue: ¿Por qué existe un evidente interés en “crear la cuestión de la IA”, cuando las tecnologías y las lógicas que la componen están ya operativas desde hace años?
Laboral
Laboral Coidar sen dereitos: a loita das traballadoras nas residencias privadas de Galiza
Sen tempo nin medios para ofrecer uns coidados axeitados, alertan dunha situación insostible nos centros e denuncian a privatización dun servizo a costa do benestar das persoas maiores e dependentes.
Galicia
Galicia Vigo, A Coruña e Ourense mercaron material policial a Israel por medio millón de euros en só catro anos
O alcalde ourensán, Gonzalo P. Jácome, adxudicou un contrato por 70.000 euros días despois do sete de outubro. Abel Caballero asinou outro de máis de 200.000 euros e a alcaldesa da Coruña seguiu a estela cun contrato de 170.000 euros.
Galicia
Galicia Cuidar sin derechos: la lucha de las trabajadoras en las residencias privadas de Galicia salta a la huelga
Sin tiempo ni medios para ofrecer unos cuidados adecuados, alertan de una situación insostenible en los centros y denuncian la privatización de un servicio a costa del bienestar de las personas mayores y dependientes.
LGTBIAQ+
Juicio el 9 de mayo Lidia Falcón pide cinco años de cárcel a una mujer trans por un tuit de 2021 que no la menciona
La activista antiderechos Lidia Falcón denunció a Diana Juan Cano en 2021 por un tuit que apenas tuvo repercusión. La acusación pide una pena de cinco años de prisión y 50.000 euros de indemnización.
Francia
Francia Militantes e intelectuales exigen la absolución de Anasse Kazib, perseguido por su apoyo a Palestina
El Estado francés utiliza el tipo penal de “apología del terrorismo” para perseguir a personalidades y colectivos que han mostrado su apoyo a Palestina y su repulsa al genocidio cometido por Israel.
Medio ambiente
Medio ambiente Máis de 200 colectivos esixen transparencia sobre a mina Doade e piden a intervención do Parlamento Europeo
Organizacións de toda Europa, lideradas por SOS Suído-Seixo, esixen a Bruxelas acceso á documentación sobre a explotación prevista, denunciando opacidade, privilexios empresariais e risco ambiental en zonas protexidas de Galiza.

Últimas

Gobierno de coalición
Gobierno de coalición Sánchez piensa en un paréntesis legislativo para evitar roces con los socios tras una semana explosiva
El choque bronco por el caso de las compras de balas israelíes a cargo de Grande Marlaska puso sobre la mesa como nunca la ruptura de la coalición, aunque nunca fue una opción.
Opinión
Opinión “Tener correa” y la ridiculización del afecto
Existe una presión muy fuerte sobre los propios hombres para que no amen demasiado, no cuiden demasiado. El ideal de “libertad masculina” tradicionalmente se entiende como independencia, desapego, y muchas veces, desinterés.
València
València Convocan una huelga general contra Mazón el próximo 29 de mayo
CGT, CNT, COS e Intersindical llaman a la movilización por la gestión de la Dana, los recortes y la situación de acceso a la vivienda.
Gasto militar
Gasto militar ¿De dónde sacará Sánchez el dinero para financiar el incremento del gasto en defensa?
La promesa de aumentar las partidas presupuestarias militares necesita redirigir 10.471 millones de euros para alcanzar el 2% del PIB. Cumplirlo este año abre a su vez un grave problema para hacerlo en 2026.
Opinión
Opinión Las sáficas también somos trans, deseamos trans y amamos trans
Resulta irónico que a quienes tanto nos han cuestionado la identidad de “mujeres de verdad” en función de nuestra expresión de género o la vida que decidimos emprender no levantemos antorchas al ver el mismo odio operando con estrategias similares.
Opinión
Opinión IA: un proyecto tecnosupremacista
La pregunta que me hice hace algunos años fue: ¿Por qué existe un evidente interés en “crear la cuestión de la IA”, cuando las tecnologías y las lógicas que la componen están ya operativas desde hace años?
Salud
El precio justo La nueva ley del medicamento o estrategias para bajar el precio de los genéricos (que son caros)
En España pagamos de media un 10% más por los medicamentos genéricos que consumimos que en el resto de la UE. Al mismo tiempo, nuestro gasto farmacéutico ha aumentado un 33% en la última década.

Recomendadas

Guinea-Bissau
Internacional Guinea-Bissau arranca una ola de represión tras el sabotaje popular de una mina de arena en un parque natural
Una acción liderada por las mujeres del pueblo de Varela provocó un incendio en la bomba de extracción de la mina de arena pesada. El Gobierno ha llevado a cabo la detención de 16 personas, entre las que se encuentran líderes locales.
Turquía
Pinar Selek “Turquía sigue gobernada en base al miedo”
La profesora y socióloga turca, quien ha sufrido además de cárcel, un acoso judicial por 27 años, habla de la falta de independencia del poder judicial, del adoctrinamiento social y de la formación de la sociedad turca.
Medio ambiente
Medio ambiente Que papel xoga Abanca no proxecto da celulosa de Altri en Galiza?
A sociedade público-privada Impulsa Galica, que cimentou os primeiros plans da multinacional papeleira e Greenalia está participada fundamentalmente pola Xunta e polo banco que xurdiu da desastrosa fusión das caixas de aforro galegas.