Teatro
Xustiza poética diante da impunidade

“Aquí nunca pasa nada”, a obra de teatro inspirada na rede de proxenetismo que se investigou na operación Carioca, chegou aos escenarios de Lugo a pesar do insuficiente apoio institucional
Aquí nunca pasa nada en Lugo 1
Director e actrices da obra "Aquí nunca pasa nada" ao rematar a función en Lugo. Cedida por Ana Torrón.
3 jun 2024 10:00

Son as 18.30 horas do último domingo de maio. No Auditorio Municipal Gustavo Freire de Lugo apuran a venda de entradas para ver en escena a última obra de Teatro sin Papeles, unha compañía madrileña dirixida por Moisés Mato e formada por persoas migrantes e racializadas que desenvolve proxectos de teatro social e político. A trama, con todo, non é allea á cidade e aos seus habitantes: a historia de “Aquí nunca pasa nada” está inspirada no mediático caso Carioca. Tampouco pode deixar a ninguén indiferente o momento da representación: ten lugar uns días antes de que teña previsto comezar na Audiencia Provincial de Lugo a vista oral do xuízo da peza central do caso contra o cabo Armando e os responsables de tres prostíbulos.

As luces do patio de butacas apáganse con atraso. Hai expectación, pero entrar na escuridade da memoria non é fácil. Entre o público, decenas de persoas abrazan cartolinas amarelas con mensaxes da sociedade civil recollidas pola Plataforma contra a impunidade do caso Carioca: “Esiximos xustiza para as vítimas”, “A inación é tamén violencia”, “Basta de complicidade e acordos da vergoña”, “Esiximos á Fiscalía que pida perdón”, “Inxustiza nunca máis”,... Comeza a función. Escuridade, silencio e tormenta. A chuvia como metáfora. Unha muller ataviada con toga toma a palabra. “Esta instrutora, a que lles está a falar a vostedes neste intre, vese obrigada a acordar o sobresemento provisional das actuacións porque así o solicita o Ministerio fiscal”. Un segundo foco ilumina a outra muller, cunha bolsa de papel que oculta o seu rostro e asfixia a súa existencia.

Non se mencionan nomes de persoas nin de lugares, pero o público sabe que esa muller con toga representa á xuíza Pilar de Lara, instrutora do caso Carioca contra o proxenetismo e a corrupción policial no Xulgado de Instrución Nº 1 de Lugo ata que foi cesada en xaneiro de 2020 por unha sanción do Consello Xeral do Poder Xudicial. Tamén intúen os nomes e apelidos daqueles membros das Forzas e Corpos de Seguridade do Estado que se investigaron, en relación coas prácticas de explotación sexual de mulleres en diferentes prostíbulos da provincia. “Entre os membros que cometeron eses actos corruptos atoparíanse gardas civís integrantes do Equipo de Persoas da Comandancia da Garda Civil”, “membros da Brigada de Estranxeiría da Comisaría do Corpo Nacional de Policía” e “policías locais e altos funcionarios administrativos pertencentes á Subdelegación do Goberno”. A primeira escena é puro teatro documental que reproduce case literalmente o inusual e cuestionado auto de arquivo da peza do club Liverpool de O Corgo (Lugo) que ditou a xuíza De Lara en novembro de 2018, despois da solicitude expresa da Fiscalía.

A primeira escena é puro teatro documental que reproduce case literalmente o auto de arquivo da peza do club Liverpool de O Corgo (Lugo) que ditou a xuíza De Lara en novembro de 2018

Durante case hora e media de representación, dúas actrices entran na pel da xuíza, dunha muller migrante e prostituída e dunha muller cómplice que mira cara a outro lado. Porén, son personaxes sen nome, personaxes con vocación coral que interpelan ao público. Moisés Mato, o director da obra, afirma que este “foi o guión máis duro” da súa vida: todas as palabras están medidas para evitar que unha denuncia os deixe fóra das táboas. Boa parte do texto ten base real e detrás do guión hai moita investigación e compromiso. “Para nós era fundamental que a xuíza (De Lara) estivese de acordo, que as vítimas estivesen de acordo e que o mundo xudicial estivese ben representado”, explica Mato. O director afirma que ten recibido os parabéns de avogados e xuíces –incluídos os da xuíza De Lara–, e que iso “é un alivio”.

Cunha posta en escena minimalista que transmite pobreza de medios e fraxilidade, a historia avanza a ritmo de thriller buscando a complicidade do público e propoñendo un diálogo. Xógase constantemente cos paralelismos asimétricos entre xuíza e muller prostituída e entre muller que recibe servizo e muller que dá servizo doméstico. As palabras flúen entre os diferentes contextos e por momentos parece que todas falan coa mesma voz nesta arquitectura narrativa de espellos na que o público, especialmente o lucense, tamén é protagonista. O título da obra, “Aquí nunca pasa nada”, lembra que diante do ruxerruxe e mesmo da investigación a sociedade estivo negando os feitos durante moito tempo.

Catarse colectiva e beneplácito do activismo

O terceiro e derradeiro acto –“Poderán pechar o caso, pero non poderán negar os feitos”– conclúe coas recorrentes metáforas da tormenta e dos paraugas que protexen e non protexen ás persoas das inclemencias da vida. A xuíza e a muller prostituída fan as maletas. “É unha despedida estraña” –di a vítima de trata. “Si, agardabamos outro final” –responde a xuíza. A obra parte da impotencia e da indignación, pero acaba deixando certo pouso de dignidade. “Talvez nós non teñamos nada máis que dicir” – declaran ao final do texto as vítimas da impunidade, apelando claramente á sociedade.

Aquí nunca pasa nada en Lugo 2
Público de Lugo levantando cartolinas amarelas contra a impunidade. Cedida por Ana Torrón.

Cando se acenden as luces, o director e as dúas actrices protagonistas toman a palabra para chamar a un berro colectivo contra a impunidade e propoñer unha conversa co público que custa arrancar. O choque emocional foi máis forte do esperado. Olga Compte, a actriz que alterna os papeis de xuíza e muller cómplice que prefire non saber nada, sinala que a experiencia da prostitución separa ás mulleres en dous mundos que só os homes transitan e que o máis complicado da súa preparación da personaxe foi precisamente adentrarse nese outro mundo de mulleres prostituídas. Luisa Anaya, pola súa banda, reivindica a humanización e dignificación das vítimas migrantes do proceso de representación teatral.

Xa fóra de focos, numerosas persoas achéganse ao director para darlle os parabéns. Satisfeitas co resultado de “Aquí nunca pasa nada” tamén están as activistas da Plataforma contra a impunidade do caso Carioca, organizadas desde 2018, cando xa se anticipaba que o criterio da Fiscalía ía obrigar á xuíza De Lara a arquivar a peza do club Liverpool despois dunha investigación que involucraba ata a catro gardas civís. Foi naquel momento cando as activistas entraron en contacto co Teatro da Escoita do dramaturgo Moisés Mato, e viceversa: en decembro de 2018 organizaron un obradoiro de teatro que finalizou cunha acción na rúa para esixirlles á Xunta de Galicia e ao Concello de Lugo que se presentasen como acusación popular, algo que non chegou a ocorrer.

Satisfeitas co resultado de “Aquí nunca pasa nada” tamén están as activistas da Plataforma contra a impunidade do caso Carioca, organizadas desde 2018

“Para nós, (esta obra) supón dar voz a todas esas mulleres valentes que estiveron no caso Carioca, desde a xuíza ata as mulleres que foron prostituídas” –comenta Mónica González, portavoz da Plataforma. “Nun caso no que a Xustiza non deu a resposta que debería, parécenos fundamental polo menos que haxa un recoñecemento social”. Moitas persoas, aínda coñecendo o caso, saíron do auditorio municipal revoltas. “Non podemos ser cómplices nin cegas ante esta realidade”, engade esta activista contra a impunidade, salientando a importancia de ferramentas como o teatro para promover “a reparación e a xustiza das mulleres que puxeron o seu corpo e as súas voces nesta historia”.

Un camiño de pedras para chegar a Lugo

“Aquí nunca pasa nada” foi estreada a finais de outubro de 2023 na Sala Metáforas de Madrid, despois de ano e medio de preprodución e unha recadación de fondos a través de Goteo.org. A compañía non tiña planificado estrear a obra en Lugo, pero esta cidade estaba na súa axenda. “Queriamos actuar primeiro diante dun público máis neutral” –comenta Mato–, “pero o proceso para programar a obra en Lugo foi complicado”. A intención da compañía era actuar en abril, mais custou acordar unha data cos responsables do Concello de Lugo. “Chegamos a considerar a opción de alugar un espazo e vir a Lugo cos nosos propios medios”, afirma o director. Malia asistiren ao redor de 400 persoas nunha xornada marcada pola multitudinaria manifestación contra a fábrica de Altri en Palas de Rei (Lugo), a compañía teatral e a Plataforma contra a impunidade do caso Carioca amosáronse insatisfeitas coa xestión e comunicación municipal: apenas se lle deu promoción ao evento cultural e tampouco houbo representación do Goberno lucense no patio de butacas.

“Chegamos a considerar a opción de alugar un espazo e vir a Lugo cos nosos propios medios”, afirma o director

Nos últimos meses, a obra foi representada en localidades de toda España, incluíndo o Teatro Principal de Santiago de Compostela a principios de febreiro “con media corporación municipal no patio de butacas”, segundo conta Mato. Diante do público máis neutral, non tan familiarizado coa operación Carioca, sorprendeu a catarse colectiva que tamén provocou a obra. Para o director, a xente séntese igualmente interpelada porque en todas as cidades hai tramas de trata de mulleres con finalidade de explotación sexual que non saen á luz pública. “Alá onde imos temos un gran apoio nas bases, por parte de organizacións abolicionistas que axudan ás vítimas de trata, pero certo rexeitamento nas institucións”, sinala.

Esta historia de true crime pode ser fonte de inspiración para produtoras como Netflix e a compañía parece ter recibido xa mostras de interese desta plataforma global de contidos audiovisuais. Polo momento, continúan a súa xira e agardan volver a Lugo e visitar outras cidades galegas como Vigo e A Coruña en outono. “Das grandes, a única que falta por agora é Ourense”, destaca Mato. Despois, o obxectivo de Teatro sin Papeles é cruzar o océano e representar a obra nas táboas latinoamericanas, naqueles países de orixe das vítimas de trata. 

Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra na túa conta.

Relacionadas

Galicia
Corrupción en Galicia El caso Carioca a través de una migrante explotada sexualmente: indemnización mínima y complot policial
El guardia civil Armando se aliaba con proxenetas y abusaba sexualmente de mujeres prostituidas haciendo uso de su capacidad para regularizar su situación.
Caso Carioca
Caso Carioca O caso Carioca a través dunha migrante explotada sexualmente: indemnización mínima e complot policial
O garda civil Armando aliábase con proxenetas e abusaba sexualmente de mulleres prostituídas facendo uso da súa capacidade para regularizar a súa situación.
Caso Carioca
Caso Carioca Unha violación, cinco abusos a prostitutas e dez delitos dun garda civil rebáixanse a catro anos de cárcere
Un axente e tres proxenetas benefícianse, na peza principal do caso Carioca, de chegar coa Fiscalía a acordos de conformidade encubertos formalmente baixo a celebración dun xuízo completo que non se produciu.
Medio ambiente
Medio ambiente Que papel xoga Abanca no proxecto da celulosa de Altri en Galiza?
A sociedade público-privada Impulsa Galica, que cimentou os primeiros plans da multinacional papeleira e Greenalia está participada fundamentalmente pola Xunta e polo banco que xurdiu da desastrosa fusión das caixas de aforro galegas.
Medio ambiente
Crise climática Sarria, cun dos peores índices de calidade do aire de Galiza, á espera dunha nova planta contaminante
Sarria convive dende hai décadas coa contaminación provocada pola cementeira do Oural. Agora, Votorantim Cimientos proxecta a instalación dunha nova planta para a produción de combustible a partir da coincineración de residuos.
Religión
Religión Muere el papa Francisco, el primer pontífice latinoamericano
Jorge Mario Bergoglio ha muerto este lunes 21 de abril en su residencia en la Casa de Santa Marta, en Roma, según ha informado el Vaticano. Tenía 88 años.
Ocupación israelí
Ocupación Israelí Tel Aviv encubre en un informe “lleno de mentiras” el asesinato de 15 trabajadores humanitarios
Una investigación interna admite la masacre realizada el pasado 23 de marzo, pero oculta información, es contradictoria y llena de falsedades, según denuncia la Media Luna Roja y la organización israelí Breaking The Silence.
Líbano
Líbano Cinco décadas sin paz ni justicia en Líbano
El país mediterráneo conmemora el 50 aniversario desde el inicio de la guerra civil, un conflicto cuyos crímenes no se han juzgado y cuyos desaparecidos no se han encontrado

Últimas

El Salto Radio
El Salto Radio Balas de Goma
Carles Guillot y Ester Quintana perdieron un ojo tras recibir el disparo de una bala de goma disparada por un policía. En su carrera por identificar a los responsables, ambas encontraron el empuje necesario en sus compañeras y familiares.
Crisis climática
Crisis climática La UE se entrega al ardor guerrero mientras descuida la crisis social y la emergencia climática
Varios países de la UE ya están recortando drásticamente en servicios públicos y estado del bienestar para poder costear el aumento del presupuesto militar.
Opinión
Opinión Poliamor de derechas, poliamor de izquierdas
La no-monogamia no puede ser simplemente una etiqueta identitaria o una preferencia personal, sino una práctica material que cuestiona la propiedad privada, la privatización de los cuidados y la reproducción de los roles de género
Más noticias
La vida y ya
La vida y ya Días de vacaciones
No somos conscientes de que la lluvia depende, en un porcentaje altísimo, de ellas. Sin plantas hay menos lluvia. Sin lluvia las semillas no germinan. Así funciona.
València
València “‘El vol de Guillem’ ha supuesto la liberación de todos estos años de lucha”
Ricard Tàpera, autor del cuento, y Betlem Agulló, hermana de Guillem Agulló, que ha puesto voz a la historia, nos explican cómo ha sido el proceso de creación de esta obra coral, ilustrada por Helga Ambak.
Opinión
Space X Los viajes al espacio y el efecto Katy Perry
El 2024 fue el año más caliente desde que hay registros, mientras que Katy Perry y un puñado de millonarias nos deleitaron con su viaje espacial cortesía de Jeff Bezos.
Ayuntamiento de Madrid
Residuos La “motosierra de Almeida” no frena la oposición social al cantón de la limpieza en Montecarmelo
Los vecinos no entienden por qué el Ayuntamiento madrileño no accede a construir el cantón en una parcela técnicamente viable y que no afectaría a miles de niños y la única zona verde del barrio.

Recomendadas

Economía social y solidaria
Tecnología Inteligencia Artificial y economía solidaria: ¿posibles aliadas?
¿Cómo debe relacionarse la economía solidaria con una tecnología que vulnera derechos humanos y ambientales constantemente? Cooperativas e investigadoras tecnológicas animan al movimiento a perderle el miedo y a utilizarla de manera crítica.
Multinacionales
Multinacionales Maersk y las rutas de complicidad con el genocidio israelí en Gaza
Crece la presión internacional contra la naviera danesa que está aprovisionando a Israel de armas para cometer el genocidio de Gaza en contra de las medidas cautelares tomadas por la Corte Internacional de Justicia.
Historia
Historia Cuando la solidaridad antifascista reunió a musulmanes, judíos y cristianos en la España republicana
Marc Almodóvar y Andreu Rosés rescatan a los combatientes árabes de la Brigadas Internacionales en el libro ‘Moros contra Franco. El antifascismo y la Guerra Civil española en el mundo árabe’.
Minería
Minaría Bruxelas cava fondo: litio galego para o novo militarismo europeo
No medio do rearme ordenado pola UE, Galiza entra no ámbito xeopolítico como potencial provedor de litio para a industria de defensa. Un enclave de alto valor ecolóxico en Doade (Ourense) converterase en canteira de baterías militares.