Violencia sexual
Agresións sexuais na noite

Os déficits nos protocolos de atención ás vítimas e a inexistencia de estatísticas reais preocupa as expertas.
24 jul 2022 08:00

Unha noite deste verán, Uxía estaba nun festival coas súas amigas cando un rapaz se lles achegou e comezou a incomodar a unha delas. Chovía e había unha gran multitude de persoas no concerto. Cando se mostraron abertamente molestas e se opuxeron á súa actitude, viron como se dirixía a outro grupo de rapazas facer o mesmo. “Non había maneira de avisar a ninguén porque estabamos no medio do festival, era imposible facer absolutamente nada”, relata. Segundo datos recadados pola fundación ANAR -que se dedica á promoción e defensa dos dereitos de nenos, nenas e adolescentes en situación de risco- a raíz do seu traballo, en 2021  atenderon 1.287 casos de agresións sexuais en festas en comparación cos 717 de 2020. Agora, alertan do risco do incremento de agresións sexuais durante o período estival trala pandemia.

Este San Xoán, o Punto Lila da Coruña atendeu tres casos de agresións sexuais, dous deles do mesmo agresor a rapazas menores de idade. Iria Docampo é psicóloga sanitaria e traballa en Puntos Lila. Conta que a noite do 23 de xuño acudiron ao lugar dúas mozas que, a pesar de coñecerse, non sabían que foran vítimas do mesmo agresor. “Contaron que estaban sentadas, vendo un concerto, e que un rapaz que estaba alí empezou a tocalas, a meterlles a man por dentro da camisa e do pantalón… Cando unha delas se ergueu, foi molestar a outra. Eran todos da mesma clase, do mesmo instituto. Neste caso foi fácil identificar o agresor por ser unha persoa coñecida para ambas”, explica. 

O protocolo está montado para que  a vítima nos conte todo a nós e sexamos nós, como psicólogas, as que llo contemos á policía para non revictimizar.

Segundo Iria, esas rapazas tiñan sorte de saber da existencia do Punto Lila, ao contrario de moita outra xente. No San Xoán da Coruña, estes espazos atopábanse no paseo marítimo, cando a meirande parte das persoas estaban na praia. Por exemplo, en festas como as do Apóstolo en Santiago de Compostela haberá un na Alameda e outro no Campus Sur. “No caso da Coruña, o punto lila estivo aberto ata as catro da mañá. En Santiago será dende as oito da tarde e ata a unha; a festa segue despois”, conta Iria. 

Tal e como explica Iria, o funcionamento dos Puntos Lila dependen de cada concello e da empresa que estes contraten: “Pode haber protocolos máis centrados na prevención e outros máis dirixidos á intervención en caso de que aconteza algo”. No San Xoán coruñés traballouse cun protocolo de intervención. Se algunha vítima de agresión machista se achegaba ao Punto Lila, a psicóloga acompañábaa á policía ou a urxencias, de ser preciso. “O protocolo está montado para que  a víctima nos conte todo a nós e sexamos nós, como psicólogas, as que llo contemos á policía para non revitimizar”, explica Iria. O problema, segundo ela, é que a policía ten o seu propio protocolo e, no caso específico da Coruña, as rapazas agredidas tiveron que volver a contarlle todo o sucedido. “Trala agresión acontecida durante o San Xoán, a policía fíxolle exactamente as mesmas cuestións ca nós e non no ton máis recomendable, senón, literalmente, formulando preguntas como: Estás segura de que esta persoa che meteu os dedos?”, relata Iria. 

Un de cada cinco adolescentes e rapaces novos negan a existencia da violencia de xénero.

Ana López-Suevos é maxistrada titular do Xulgado de Instrución número 1 de Santiago de Compostela. Ante a súa preocupación polo aumento de casos de agresións sexuais, elaborou un protocolo que pretende coordinar a todos os actores que traballan coas vítimas dende o principio. “Eu estaba constatando que ás vítimas non se lles trataba adecuadamente nin no proceso xudicial nin policial e que as investigacións non estaban sendo eficaces”, conta Ana. Un dos puntos que salienta deste protocolo que, por non ser unha norma xurídica é tan só orientativo, é a importancia da non revitimización. “No sistema español, para poder denunciar precísase a declaración da denunciante. Precisamente o protocolo o que pretende é que ese relato que se lle conta, por exemplo, a psicóloga do Punto lila, non se teña que volver a repetir en comisaría, no xulgado de instrución, no xuízo… A principal finalidade é eliminar que teñan que contar todo tantas veces, pero tal e como funciona o sistema, eu penso que se segue a facer así”, asegura. 

Segundo un estudo realizado pola Fundación Fad, un de cada cinco adolescentes e rapaces novos negan a existencia da violencia de xénero. Nas mozas, a percepción de que a violencia de xénero é un problema moi grave pasou do 72,4% en 2019 ao 74,25% en 2021, mentres que nos homes se reduciu dun 54,2% a un 50,4%. Ana López-Suevos fai fincapé no aumento dos casos de agresións sexuais que ven percibindo dende 2017: “Cando digo casos non me refiro só a denuncias, porque hai un sector de profesionais ou políticos que di que o aumento é do numero de denuncias, e eu entendo que o que aumentaron foron os casos. Nós temos coñecemento de casos de agresións sexuais non só por denuncias e atestados da policía e da garda civil, que son as únicas que se computan nas estatísticas oficiais, senón tamén a través dos partes médicos dos hospitais, dos forenses, das oficinas de atención a vítimas, dos centros de ensino… Hai moitas comunicacións de delitos que non se denuncian, entón todos eses supostos non están nas estatísticas”. 

Ana tamén salienta o incremento das agresións sexuais por submisión química: “Isto aumentou moitísimo nos últimos anos porque a xente pode acceder a estas substancias moito máis facilmente a través de internet”. Nestes casos, explica esta experta, o que se fai é acudir a un hospital e realizar analíticas para ver se se atopan restos desa substancia e, despois, “como non hai relato, porque non hai memoria, hai que intentar reconstruír os seus últimos pasos, intentar ver o seu último recordo consciente e revisar cámaras de seguridade para reconstruír o seu percorrido, pero é moi difícil e require unha investigación moi rápida”.

Cando hai moita xente xunta pode que non se saiba moi ben quen inicia unha certa conducta, quen ten a responsabilidade de que algo aconteza, porque cunha masa de xente prodúcese un efecto de disuasión de responsabilidade.

Segundo a experiencia de Iria, nos puntos lila, ás veces, escoita os “típicos discursos que xustifican as violacións en manada”. Segundo ela, si existe “unha involución ou normalización de certos discursos”. Esta psicóloga, achaca o aumento das agresións sexuais durante a noite a varios factores. Por unha banda, ao consumo de alcol e outras substancias: “O efecto máis rápido do alcol é que, cando chega a corteza prefrontral, anula a súa función, que é a de inhibirnos. Isto non quere dicir que estas conductas se xustifiquen co consumo; xa estaban aí de antes”. Por outra banda, tamén considera que é importante ter en conta o factor das masas: “Cando hai moita xente xunta pode que non se saiba moi ben quen inicia unha certa conducta, quen ten a responsabilidade de que algo aconteza, porque cunha masa de xente prodúcese un efecto de disuasión de responsabilidade”. Ana salienta a influencia do consumo temperá de pornografía no aumento das agresións sexuais: “Os nenos non teñen a capacidade de diferenciar o que é ficción e o que non, e isto inflúe na súa visión da sexualidade”. Segundo o informe de Save the Children (Des)información sexual: pornografía e adolescencia, os e as adolescentes ven pornografía por primeira vez aos 12 anos e case 7 de cada 10 consumen estes contidos sexuais de forma frecuente. “Hai unha carencia de educación afectivo sexual”, explica Ana. 

Noutras festas, dende os puntos lila trabállase máis en cuestións relacionadas coa prevención, realizando actividades e dinámicas que involucren as persoas que camiñan polo lugar para xerar consciencia do que supoñen as violencias machistas. “Cando realizamos este tipo de dinámicas, percibo unha moi baixa concienciación tanto de rapaces como de homes adultos. Hai grupos que veñen xuntos e din cousas como ‘se a rapaza que me gusta é lesbiana, eu sei que con insistencia podo conseguir que se líe comigo’ ou ‘a ver se cun par de copas cae’”, explica Iria. 

Moitas das actividades que se deseñan para os puntos lila céntranse nas agresións lgtbfóbicas e, a raíz delas, a xente conta  as súas experiencias persoais.

Todas estas cuestións inflúen nas posibilidades de diversión sen preocupacións de moitas mulleres. “Se saio nun ambiente LGTBI estou máis tranquila, pero se saio de festa onde hai grupos de homes síntome máis a defensiva, máis atenta, máis vixilante… ás veces é difícil divertirse cando estás todo o tempo atenta ao que che pode pasar”, conta Uxía. Segundo ela, tamén é importante falar das agresións que sofren as mulleres lesbianas e bisexuais que se relacionan con outras mulleres en ambientes festivos. “Tenme pasado varias veces de estar cunha rapaza e que veñan homes berrarnos, insultarnos, insistirnos ou simplemente quedarse mirando ata que nos incomodan tanto que temos que marchar”, relata Uxía. Iria asegura que, nos puntos lila nos que traballou, tamén ten escoitado historias de persoas do colectivo que sufriron agresións: “Moitas das actividades que se deseñan para os puntos lila céntranse nas agresións lgtbfóbicas e, a raíz delas, a xente conta as súas experiencias persoais”.

Non obstante, é preciso falar dos obxectivos reais que teñen os Puntos Lila. “Se o que se pretende é concienciar, a caseta está moi ben, porque eu creo que a promoción de certos valores fai que se constrúa unha sociedade máis igualitaria. Porén, vese que en todas as festas están pasando cousas e non se está facendo nada, entón igual habería que reestablecer os obxectivos”, explica Iria. 

Uxía reivindica que se poida acceder a asistencia especializada de xeito máis fácil en eventos masificados: “Precisamos unha seguridade que sexa máis efectiva, que haxa, por exemplo, bandeiras violetas polo medio da festa, que sexan visibles;  un punto ao que acudir facilmente”. Segundo Iria, as deficiencias dos Puntos Lila veñen dadas, por unha banda, da insuficiencia de recursos, e pola outra, do xeito no que se invisten: “Falta analizar o que está acontecendo e buscar formas de chegar a eses casos”.

Hai que contabilizar os delitos, non só as denuncias.

 “Os Puntos Lila convertéronse máis nunha medida para lavarse as mans ca nun recurso realmente eficaz. Fanse para que se hai algún tipo de agresión, ninguén poida dicir que non había nada”, critica Uxía. No exemplo específico das festas do Apóstolo de Santiago, Iria reflexiona sobre o lugar no que se sitúa o punto lila: “Estar na Alameda é moi vistoso, e queda moi ben incluso que veña un turista e faga fotos, pero claro ese é o lugar onde están as atraccións, onde están as familias con nenos… Sería interesante, quizais, que nas zonas onde está a xente de festa houbera, por exemplo, persoas co chaleco violeta á que poder acudir se pasa algo”. 

No Estado Español non existen estatísticas reais sobre os casos de agresións sexuais. “Hai que contabilizar os delitos, non só as denuncias”, explica Ana. Segundo ela, moitas vítimas non denuncian por vergoña, por medo ao propio procedemento xudicial e tamén por medo a exposición dos seus datos nos medios de comunicación: “Precisamos estudos serios sobre o que está pasando”. 

Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra na túa conta.

Relacionadas

Violencia machista
Teresa Peramato “Tenemos que reflexionar sobre si el mutuo acuerdo garantiza la integridad de niños y madres”
La fiscal de Sala de la Fiscalía de Violencia sobre la Mujer insiste siempre en que sin protección para las madres no hay protección para los hijos, y al revés. Peramato reflexiona sobre el asesinato de dos niñas por su padre en Almería.
Violencia machista
Concentración frente a Génova Anuncian querella contra Javier Negre y Vito Quiles por denigrar a una mujer con diversidad funcional
Desde Libres y Combativas tomarán acciones contra estos dos integrantes del medio ultraderechista Estado de Alarma por “intentar ridiculizar” a una mujer durante la concentración frente a Génova.
Violencia machista
Violencia machista La Audiencia Nacional prima el derecho a la información al olvido que reclamaba el asesino de Nagore Laffage
“El mundo tiene que saber que fue por un no”, resalta Asun Casasola, madre de Nagore Laffage. El psiquiatra José Diego Yllanes Vizcay la mató de una paliza en los Sanfermines de 2008 tras intentar violarla.
Economía
En primera persona Instrucciones por si encuentras muerta a tu suegra
Todo el que está en el mundillo sabe que el sector funerario vive casi un duopolio de facto y lo máximo que se está dispuesto a hacer es poner una multa de vez en cuando. Cuando alguien llama a una, ni se imagina al entramado que está llamando.
Educación pública
Iglesia Semana Santa: negocios, procesiones en colegios, inmatriculaciones y fervor
Más allá de la expresión cultural, la Semana Santa tiene una esfera económica que genera millones de euros y otra social que le sirve a la Iglesia Católica para legitimar sus privilegios dentro del Estado español.
Genocidio
Ayman Qwaider “A la gente se le pide una cantidad excesiva de dinero para poder salir de este campo de exterminio de Gaza”
Profesor especializado en educación en emergencia y educación inclusiva, Ayman Qwaider vive en Australia. Desde allí, intenta ayudar a su familia a salir de Gaza, mientras denuncia la ocupación israelí y la complicidad de la comunidad internacional.
Venga, circula
Venga, circula Un paso, luego otro
Llega un día en el que vemos con claridad algo que solíamos observar en los demás pero que nunca —prometíamos— nos sucedería a nosotros.
Sexualidad
Consultorio de sexualidad ¿Qué tengo si me diagnostican Síndrome de Ovario Poliquístico?
Afecta a entre un 7 y un 13% de las mujeres en edad reproductiva, y el 70% están sin diagnosticar. Pero, ¿qué es el SOP y como podemos apaciguar sus síntomas?
Palestina
Palestina Viaje al fondo del horror
El fotoperiodista Javier Bauluz cubrió la primera Intifada, la primera gran rebelión del pueblo palestino desde la creación del estado israelí.
Ocupación israelí
Opinión Las palestinas también existen
La morbilidad femenina, el conjunto de enfermedades, factores de riesgo y motivos de consulta recurrentes en las mujeres que merecen una atención específica, tiene múltiples ejes de discriminación: no es lo mismo en Suecia que en Palestina.

Últimas

Maternidad
Maternidades Reaprender la espera
El tiempo de gestación es largo y va a un ritmo distinto al que acostumbras: el ritmo natural al que desarrolla una playa, un monte, un océano. Y no estamos ya habituados a darle la mano a la pausa.
Momus Operandi
Momus operandi Todo es una narración
Nos dicen que las mentiras son la única realidad. Que aprendamos a mentirnos, que nos engañemos, que no nos importa la salud, ni los derechos laborales, ni las violencias estructurales.
Urbanismo
Urbanismo La nueva Ley del Suelo va al Congreso bajo la acusación de fomentar pelotazos urbanísticos
Sumar y Podemos no garantizan el apoyo a la ley, que limita las posibilidades de declarar nulos los planes urbanísticos, así como la acción ciudadana contra las irregularidades urbanísticas.
Más noticias
Industria
Transición industrial Mecaner, un cierre injusto o cuatro alternativas con mirada ecosocial para mantener la fábrica de Urduliz
ESK y LAB han presentado el ‘Plan de Transición Ecosocial’ que ha elaborado la cooperativa Garúa como una herramienta para la búsqueda de soluciones al ERE propuesto por la multinacional Stellantis.
Sidecar
Sidecar Crisis intratable en la República Democrática del Congo
Una y otra vez los actores externos han fracasado a la hora de contener la escalada de violencia en la República Democrática del Congo.
América Latina
Caribe Haití: el fracaso neocolonial y el “eterno castigo de su dignidad”
La crisis de gobernabilidad que vive Haití después del alzamiento paramilitar que liberó a más de 3.600 presos y expulsó al primer ministro es un capítulo más de una historia colonialismo y dependencia.
El Salto Twitch
El Salto TV Economía y titulares de guerra
En el programa en directo de Economía Cabreada del 26 de marzo se hizo un análisis de la deriva bélica de la Unión Europea, sus gobiernos y de los grandes medios con Tica Font y Miquel Ramos.

Recomendadas

Investigación
Investigación O Goberno galego repartiu 4.000 millóns de euros en contratos a dedo en só seis anos
Desde 2018, a Xunta asinou 1.034.964 contratos sen sacalos a concurso: algo máis do 30% do diñeiro do que dispón para o exercicio de 2024. Ademais, 35.362 deses contratos teñen un importe entre 14.000 e 14.999 euros, o límite legal.
Memoria histórica
Marc Solanes “Mi bisabuela luchó en el frente y fue considerada una mala madre, pero lo hizo por sus hijas”
En ‘Las niñas de Elna’ (Pollen, 2024) el periodista reconstruye la historia de las mujeres de su familia resolviendo enigmas para resignificar la imagen de la mujer en la historia.
Argentina
Argentina Myriam Bregman: “El de Milei es un típico gobierno neoliberal con recetas ortodoxas clásicas”
Quien fuera candidata de la izquierda a la presidencia en las elecciones en las que Milei salió victorioso, evalúa las consecuencias del gobierno de La Libertad Avanza y las respuestas que están dando los distintos actores políticos.
Ríos
Radiografía fluvial de España La tierra que no amaba sus ríos
Los ríos ibéricos agonizan. Casi la mitad de las masas de agua está en mal estado. Presas, sobreexplotación, contaminación y crisis climática son sus principales amenazas, con la agroindustria como mayor agresora.