Cárceles
Confinamento solitario: unha tortura (i)legal

Case un milleiro de presas viven baixo o réxime do confinamento solitario nos cárceres, unha medida considerada tortura polos defensores dos dereitos humanos.
Imagen de una campaña contra las torturas a personas prisioneras
Imaxe dunha campaña contra as torturas a persoas presas Paz con Dignidad
24 may 2021 09:45

“As penas privativas de liberdade e as medidas de seguridade estarán orientadas cara á reeducación e reinserción social”
Artículo 25.2 da Constitución Española


A pandemia da Covid-19 puxo na primeira páxina de moitos xornais as palabras confinamento e illamento. Un ano despois do primeiro estado de alarma, tamén fixo evidente os danos psicolóxicos que esta situación excepcional de peche e pouca ou nula socialización está provocando en moitas persoas por todo o mundo. Porén, para as presas e presos do Estado español o confinamento en soidade non é algo excepcional, un tema que denuncian varias asociacións sobre a prevención da tortura nos cárceres. Unha delas, o observatorio Esculca, leva meses cunha campaña pola abolición do confinamento solitario en prisión, unha realidade que, consideran, é “un cárcere dentro do cárcere” e que afecta case un milleiro de persoas presas na actualidade. Segundo a estatística actual de Instituciones Penitenciarias, 833 homes e 60 mulleres.

Que é o confinamento solitario?

“Dentro do noso réxime penitenciario, hai un réxime, que é o réxime pechado e que se asocia normalmente á clasificación primeiro grao”, explica Fernando Blanco, avogado e membro de Esculca. “E se xa de por si o réxime de vida nos cárceres é duro, este réxime aínda máis restritivo determina que os presos e presas estean 21 horas nunha cela, en solitario, podendo pasear só unhas 3 horas ao día—no caso de Galiza— nun patio pequeno e normalmente enreixado”.

Esculca explica na súa web o resto de características do “réxime de isolamento prisional”. Este implica “limitación dos contactos con outras persoas presas, inspeccións e revistas diarias, mudanzas continuas de cela, limitación dos obxectos permitidos na cela, comidas en solitario, restrición do contacto cos funcionarios, negación das licenzas de saída, restrición das comunicacións con persoas do exterior —limitación a dúas cartas semanais—, e recusa ou limitación de actividades culturais, deportivas e espirituais”.

Se a vida nos cárceres xa é dura, este réxime aínda máis restritivo determina que os presos e presas estean 21 horas nunha cela en solitario

Aquelas persoas clasificadas no primeiro grao, que son as susceptibles de sufrir o confinamento solitario, adoitan entra dentro da clasificación coñecida como FIES. O ficheiro FIES (Ficheiros de Internos de Especial Seguimento), é un tipo de control sobre as presas e presos “conflitivos e/ou inadaptados” que foi establecido pola Dirección General de Instituciones Penitenciarias no ano 1991, e que se ven aplicado desde o ano 1996. En marzo de 2009, foi anulado e considerado ilegal polo Tribunal Supremo —grazas á loita xudicial levada ao cabo por Madres contra la droga—, ao considerar que non correspondía á xurisdición das institucións penitenciarias o seu uso. Con todo, no ano 2011, reformouse o Reglamento de xeito que, segundo a publicación anarquista Todo por Hacer, volvía establecer á Administración Penitenciaria a “facultade de crear ficheiros de internos para garantizar a seguridade do centro”. Polo que os FIES seguen realizándose a día de hoxe. Ademais —continúan explicando desde Punto de Fuga— aínda que neste regulamento se recolle que estes ficheiros “non poden determinar un réxime de vida diferenciado” para os presos incluídos neles, a nova redacción do art. 65 “deixou a porta aberta á continuidade do maltrato sistemático que permitía a regulación anterior anulada polo Tribunal Supremo”.

“O fenómeno FIES supón que ti tes un perfil psicolóxico totalmente transparente para eles porque están escoitando as túas chamadas, lendo as túas cartas, gravando as túas visitas, estudando con quen camiñas no patio...”, explica Antom Santos, antigo preso político que sufriu o réxime do confinamento solitario durante diversos períodos de tempo. “En función do perfil que eles fagan de ti, apertan nun sentido ou noutro. Tamén lles interesa moitas veces establecer tratos diferentes entre presos dun mesmo colectivo para que se comparen e se xere división. A filosofía de fondo é sempre desgastarte para que te rendas, é cada un o intenta á súa maneira”, conta Santos.

Un réxime con moitas irregularidades

Precisamente, esta intención de desgastar, así como a falta de intimidade, xunto á dureza de pasar semanas, meses e en ocasións mesmo anos só nunha cela son algunhas das razóns que dan asociación como Esculca para denunciar e pedir que se remate con estas prácticas. O Estado español é, de facto, un dos países máis duros coa aplicación do réxime do confinamento solitario, algo que mesmo o Comité Europeo pola Prevención da Tortura (CPT) denunciou hai unha década, considerándoo tortura. Mais, o Estado español non deixou de levar a cabo este tipo de accións, incluso cando no 2015, coa aprobación das Reglas Nelson Mandela por parte da ONU, o CPT alegou que o período de ata 42 días que unha persoa pode pasar en confinamento solitario “é un castigo absolutamente excesivo” e que “ningún recluso” debería pasar polo “réxime de illamento durante máis de 14 días”.
Os organismos internacionais teñen determinado que os illamentos en soidade, alén de 15 días, poden ser considerados trato deshumano e degradante

“No réxime fechado, únense tres circunstancias moi graves”, explica Fernando Blanco. “A primeira ten que ver, precisamente, con que os organismos internacionais teñen determinado que os illamentos en soidade, alén de 15 días, poden ser considerados trato deshumano e degradante, e, porén, hai presos e presas que pasan en primeiro grao anos e mesmo lustros. E isto, loxicamente, ten un efecto na psique gravísimo. E fisicamente tamén”, di este avogado.

A segunda destas circunstancias é que “o illamento favorece a falta de control en relación á aplicación do que chaman en prisión os medios coercitivos. Isto determina que as denuncias que se producen por malos tratos, nunha porcentaxe moi elevada, veñen do illamento”, comenta o avogado. Blanco advirte que “é moito máis fácil que eu reciba unha malleira se estou nunha cela fechado, ou non vou pasar a un comedor ou unha zona común onde vexan as secuelas outros presos, se o único recoñecemento médico que se me fai moitas veces é a través do cangrexo, da reixa interior”. Precisamente, en relación aos “medios coercitivos” no dossier Campaña contra los malos tratos y la tortura en prisión —do ano 2011— recóllense moitas testemuñas de presos e presas que sufriron algún tipo de violencia no sistema penitenciario. Segundo elas, os castigos van desde “non permitir a entrada de calzado”, “rexistros continuados sen avisar”, “negar chamadas de urxencia” ou impedir “un vis a vis porque a familia chegou 5 minutos tarde”; ata “ataduras en pés e mans”, “inmobilizacións á cama” e “malleiras”.

Por último, Blanco fala dun terceiro factor, a dispersión e afastamento dos lugares onde as persoas presas normalmente teñen os seus vínculos familiares.  “É un factor degradante e non regulado, que para nós é moi importante. Os módulos de illamento van rotando en diversas prisións, e isto fai que, unido a que teñen menos actividade, a falta de contacto coa sociedade exterior facilite procesos de ‘prisonización’”, denuncia.

Quen pode rematar en confinamento solitario?

Outras das denuncias de asociacións como Esculca, é o feito de considerar que “hai subxectividade á hora de considerar que un preso ou presa non se adapta ao réxime ordinario” e acabe en primeiro grao. “Moitas veces nós dicimos, aínda que pareza un exceso verbal, que moitos presos están en primeiro grao —e polo tanto en réxime fechado— tanto pola motivación pola que cometeron o delito, como por se presos que non aceptan determinadas imposicións da institución penitenciaria non regulamentarias”, continúa Blanco. Un exemplo, explica o avogado de Esculca, pode ser “negarse a aceptar que no reconto hai que poñerse en pé”. “Ese concepto tan xenérico determina que poidas acabar en primeiro grao sen realmente ter participado en incidente de ningún tipo por esta suposta inadaptación”, explica Blanco.

“Hai subxectividade á hora de considerar que un preso ou presa non se adapta ao réxime ordinario e acabe en primeiro grao”, din desde Esculca

Antom Santos di que hai “unha frase comodín” para “cando poñen unha persoa a vivir baixo este réxime”. “Di algo así como que «manifesta unha permanente incapacidade para adaptarse á vida ordinaria do centro»”, comenta Santos. “E aí cabe practicamente todo. Pode querer dicir que hai problemas disciplinarios reais como que a persoa participa en pelexas ou trafica con drogas, ou que desobedece ordes, mais tamén pode ter que ver unha conduta política dun preso que se nega a facer determinados servizos á prisión ou por negarse a compartir cela”.

Antom 3
Fotografía Zoom

Santos denuncia que a cuestión é que “realmente non deixa de ser como unha especie de depósito de persoas”. Un depósito, onde segundo Santos “a xestión é moi cómoda porque son persoas que pasan aproximadamente 20 horas ao día na cela, que non supoñen ningún problema nin á hora de comer nin de cear —porque simplemente hai que meterlle unha bandexa por unha ranura para que tomen as súas racións— e que no patio xa te comentaba que non se xuntan con máis de 2 ou 3 persoas ao sumo. Entón claro, calquera efecto nese réxime de vida que vaia alén do puro castigo non existe. Quero dicir, non hai ningún tipo de pedagoxía rehabilitadora. E xa che digo que dentro dese comodín que eles utilizan para meter xente en illamento hai unha infinidade de casos e de perfís”.

Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra na túa conta.

Relacionadas

Opinión
Opinión No habrá paz sin las presas
Mantener hoy silencio respecto a la necesaria inclusión de la liberación de los presos y las presas palestinas en las conversaciones del alto al fuego es una postura solamente excusable en un supremacismo blanco más interesado.
El Salto Radio
El Salto Radio Te llamo desde mi muro: recordando a Marcos Ana
Cuando volvamos la vista atrás, que sea siempre para iluminar el presente… Hoy encendemos esa luz a través de la vida de Marcos Ana, y os podemos asegurar que hay motivos.
Euskal Herria
Kortatu El “Sarri, Sarri” suena en la cárcel de Martutene y el Gobierno Vasco no volverá a permitirlo
Tras las críticas de Covite, PNV y PSE-EE apuestan por una postura unitaria que pasa porque el departamento de Justicia y Derechos Humanos endurezca los requisitos para los actos culturales dentro de las penitenciarías.
#90868
24/5/2021 15:56

Hay que abogar por el perdón y la recuperación social de la clase política que está perpetrando estas salvajadas en nombre de la "salud". Pero primero vista pública de sus crímenes y los de sus amos del poder fáctico militar, funcionarial y mercantil.

1
0
Crisis climática
Informe de la OMM El nivel del mar se disparó en un 2024 que contabilizó el mayor número de desplazados climáticos en 16 años
El balance climático de 2024 de la Organización Meteorológica Mundial resalta datos preocupantes en indicadores clave de la crisis climática y confirma que el pasado fue el año más cálido jamás registrado.
Activismos
Movementos sociais Guerra xeopolítica e loitas sociais: un ciclo de conferencias aborda en Vigo as raíces dun mundo en crise
Poñentes como Xosé Manuel Beiras, Miguel Urbán, Queralt Castillo ou Aurora Moreno abordarán algunhas das cuestións clave para analizar o presente e argallar ideas para o futuro nunhas xornadas organizadas polo grupo de activistas Ecoar.
Crisis climática
Informe España experimentó 28 días de temperaturas por encima de la media en invierno por el cambio climático
València experimentó el mayor número de días por encima de la media (33) y Barcelona vivió la mayor intensidad de la anomalía: 1,4ºC sobre el promedio. Casi 394 millones de personas por todo el mundo sufrieron 30 días o más inusualmente cálidos.

Últimas

Más noticias
Arte
Arte y memoria histórica Un artista renuncia a un premio de la Academia de Bellas Artes Canaria por su defensa del monumento a Franco
Acaymo S. Cuesta argumenta que la posición de la Academia con respecto al ‘Monumento al Caudillo’ de Juan de Ávalos es contraria a los principios democráticos que defiende y no recogerá el galardón.
Análisis
Análisis La hipérbole pasa factura a Vox y deja la mayoría absoluta en manos de Sumar y Podemos
La caída de dos puntos de Vox muestra cómo la izquierda y el PSOE podrían seguir teniendo una oportunidad de evitar un Ejecutivo del Partido Popular con la ultraderecha.
València
Racismo El Aita Mari se querella contra Vox Borriana y un diputado ultra por llamarles “barco negrero”
Un edil de Borriana y diputado autonómico ultra les acusó de ser “barco de negreros” y “cooperador necesario de las mafias de tráfico de personas”. El partido difundió estas declaraciones.

Recomendadas

Medio ambiente
Medio ambiente A Xunta desoe a oposición social e dá luz verde ambiental á celulosa de Altri e Greenalia
O informe da administración galega, gobernada polo PP de Alfonso Rueda, conclúe que a proposta é “ambientalmente viable” e pasa por alto as decenas de miles de alegacións presentadas, así como a contestación social.
Costas
Costa A ría de Arousa, ao bordo do colapso ecosistémico
A principal produtora de marisco de Galiza afronta unha crise sen precedentes; o impacto da contaminación actual e a de potenciais industrias como Altri ou a reapertura da mina de Touro poñen en perigo o sector do mar.
Medio ambiente
Medio ambiente Miles de persoas enchen as prazas galegas contra o ‘si’ ambiental da Xunta a Altri
A Plataforma Ulloa Viva logrou mobilizar decenas de concentracións nos concellos da conca do río Ulla e máis alá para protestar contra a Declaración de Impacto Ambiental aprobada polo Goberno de Alfonso Rueda para a celulosa.
Cine
Vicente Monroy “El capitalismo es un ejercicio de destrucción de la curiosidad”
En su nuevo ensayo, Vicente Monroy convierte la penumbra de las salas de cine en protagonista, tejiendo un relato fascinante que une sus dos grandes pasiones: el cine y la arquitectura.