Cárceles
Confinamento solitario: unha tortura (i)legal

Case un milleiro de presas viven baixo o réxime do confinamento solitario nos cárceres, unha medida considerada tortura polos defensores dos dereitos humanos.
Imagen de una campaña contra las torturas a personas prisioneras
Imaxe dunha campaña contra as torturas a persoas presas Paz con Dignidad
24 may 2021 09:45

“As penas privativas de liberdade e as medidas de seguridade estarán orientadas cara á reeducación e reinserción social”
Artículo 25.2 da Constitución Española


A pandemia da Covid-19 puxo na primeira páxina de moitos xornais as palabras confinamento e illamento. Un ano despois do primeiro estado de alarma, tamén fixo evidente os danos psicolóxicos que esta situación excepcional de peche e pouca ou nula socialización está provocando en moitas persoas por todo o mundo. Porén, para as presas e presos do Estado español o confinamento en soidade non é algo excepcional, un tema que denuncian varias asociacións sobre a prevención da tortura nos cárceres. Unha delas, o observatorio Esculca, leva meses cunha campaña pola abolición do confinamento solitario en prisión, unha realidade que, consideran, é “un cárcere dentro do cárcere” e que afecta case un milleiro de persoas presas na actualidade. Segundo a estatística actual de Instituciones Penitenciarias, 833 homes e 60 mulleres.

Que é o confinamento solitario?

“Dentro do noso réxime penitenciario, hai un réxime, que é o réxime pechado e que se asocia normalmente á clasificación primeiro grao”, explica Fernando Blanco, avogado e membro de Esculca. “E se xa de por si o réxime de vida nos cárceres é duro, este réxime aínda máis restritivo determina que os presos e presas estean 21 horas nunha cela, en solitario, podendo pasear só unhas 3 horas ao día—no caso de Galiza— nun patio pequeno e normalmente enreixado”.

Esculca explica na súa web o resto de características do “réxime de isolamento prisional”. Este implica “limitación dos contactos con outras persoas presas, inspeccións e revistas diarias, mudanzas continuas de cela, limitación dos obxectos permitidos na cela, comidas en solitario, restrición do contacto cos funcionarios, negación das licenzas de saída, restrición das comunicacións con persoas do exterior —limitación a dúas cartas semanais—, e recusa ou limitación de actividades culturais, deportivas e espirituais”.

Se a vida nos cárceres xa é dura, este réxime aínda máis restritivo determina que os presos e presas estean 21 horas nunha cela en solitario

Aquelas persoas clasificadas no primeiro grao, que son as susceptibles de sufrir o confinamento solitario, adoitan entra dentro da clasificación coñecida como FIES. O ficheiro FIES (Ficheiros de Internos de Especial Seguimento), é un tipo de control sobre as presas e presos “conflitivos e/ou inadaptados” que foi establecido pola Dirección General de Instituciones Penitenciarias no ano 1991, e que se ven aplicado desde o ano 1996. En marzo de 2009, foi anulado e considerado ilegal polo Tribunal Supremo —grazas á loita xudicial levada ao cabo por Madres contra la droga—, ao considerar que non correspondía á xurisdición das institucións penitenciarias o seu uso. Con todo, no ano 2011, reformouse o Reglamento de xeito que, segundo a publicación anarquista Todo por Hacer, volvía establecer á Administración Penitenciaria a “facultade de crear ficheiros de internos para garantizar a seguridade do centro”. Polo que os FIES seguen realizándose a día de hoxe. Ademais —continúan explicando desde Punto de Fuga— aínda que neste regulamento se recolle que estes ficheiros “non poden determinar un réxime de vida diferenciado” para os presos incluídos neles, a nova redacción do art. 65 “deixou a porta aberta á continuidade do maltrato sistemático que permitía a regulación anterior anulada polo Tribunal Supremo”.

“O fenómeno FIES supón que ti tes un perfil psicolóxico totalmente transparente para eles porque están escoitando as túas chamadas, lendo as túas cartas, gravando as túas visitas, estudando con quen camiñas no patio...”, explica Antom Santos, antigo preso político que sufriu o réxime do confinamento solitario durante diversos períodos de tempo. “En función do perfil que eles fagan de ti, apertan nun sentido ou noutro. Tamén lles interesa moitas veces establecer tratos diferentes entre presos dun mesmo colectivo para que se comparen e se xere división. A filosofía de fondo é sempre desgastarte para que te rendas, é cada un o intenta á súa maneira”, conta Santos.

Un réxime con moitas irregularidades

Precisamente, esta intención de desgastar, así como a falta de intimidade, xunto á dureza de pasar semanas, meses e en ocasións mesmo anos só nunha cela son algunhas das razóns que dan asociación como Esculca para denunciar e pedir que se remate con estas prácticas. O Estado español é, de facto, un dos países máis duros coa aplicación do réxime do confinamento solitario, algo que mesmo o Comité Europeo pola Prevención da Tortura (CPT) denunciou hai unha década, considerándoo tortura. Mais, o Estado español non deixou de levar a cabo este tipo de accións, incluso cando no 2015, coa aprobación das Reglas Nelson Mandela por parte da ONU, o CPT alegou que o período de ata 42 días que unha persoa pode pasar en confinamento solitario “é un castigo absolutamente excesivo” e que “ningún recluso” debería pasar polo “réxime de illamento durante máis de 14 días”.
Os organismos internacionais teñen determinado que os illamentos en soidade, alén de 15 días, poden ser considerados trato deshumano e degradante

“No réxime fechado, únense tres circunstancias moi graves”, explica Fernando Blanco. “A primeira ten que ver, precisamente, con que os organismos internacionais teñen determinado que os illamentos en soidade, alén de 15 días, poden ser considerados trato deshumano e degradante, e, porén, hai presos e presas que pasan en primeiro grao anos e mesmo lustros. E isto, loxicamente, ten un efecto na psique gravísimo. E fisicamente tamén”, di este avogado.

A segunda destas circunstancias é que “o illamento favorece a falta de control en relación á aplicación do que chaman en prisión os medios coercitivos. Isto determina que as denuncias que se producen por malos tratos, nunha porcentaxe moi elevada, veñen do illamento”, comenta o avogado. Blanco advirte que “é moito máis fácil que eu reciba unha malleira se estou nunha cela fechado, ou non vou pasar a un comedor ou unha zona común onde vexan as secuelas outros presos, se o único recoñecemento médico que se me fai moitas veces é a través do cangrexo, da reixa interior”. Precisamente, en relación aos “medios coercitivos” no dossier Campaña contra los malos tratos y la tortura en prisión —do ano 2011— recóllense moitas testemuñas de presos e presas que sufriron algún tipo de violencia no sistema penitenciario. Segundo elas, os castigos van desde “non permitir a entrada de calzado”, “rexistros continuados sen avisar”, “negar chamadas de urxencia” ou impedir “un vis a vis porque a familia chegou 5 minutos tarde”; ata “ataduras en pés e mans”, “inmobilizacións á cama” e “malleiras”.

Por último, Blanco fala dun terceiro factor, a dispersión e afastamento dos lugares onde as persoas presas normalmente teñen os seus vínculos familiares.  “É un factor degradante e non regulado, que para nós é moi importante. Os módulos de illamento van rotando en diversas prisións, e isto fai que, unido a que teñen menos actividade, a falta de contacto coa sociedade exterior facilite procesos de ‘prisonización’”, denuncia.

Quen pode rematar en confinamento solitario?

Outras das denuncias de asociacións como Esculca, é o feito de considerar que “hai subxectividade á hora de considerar que un preso ou presa non se adapta ao réxime ordinario” e acabe en primeiro grao. “Moitas veces nós dicimos, aínda que pareza un exceso verbal, que moitos presos están en primeiro grao —e polo tanto en réxime fechado— tanto pola motivación pola que cometeron o delito, como por se presos que non aceptan determinadas imposicións da institución penitenciaria non regulamentarias”, continúa Blanco. Un exemplo, explica o avogado de Esculca, pode ser “negarse a aceptar que no reconto hai que poñerse en pé”. “Ese concepto tan xenérico determina que poidas acabar en primeiro grao sen realmente ter participado en incidente de ningún tipo por esta suposta inadaptación”, explica Blanco.

“Hai subxectividade á hora de considerar que un preso ou presa non se adapta ao réxime ordinario e acabe en primeiro grao”, din desde Esculca

Antom Santos di que hai “unha frase comodín” para “cando poñen unha persoa a vivir baixo este réxime”. “Di algo así como que «manifesta unha permanente incapacidade para adaptarse á vida ordinaria do centro»”, comenta Santos. “E aí cabe practicamente todo. Pode querer dicir que hai problemas disciplinarios reais como que a persoa participa en pelexas ou trafica con drogas, ou que desobedece ordes, mais tamén pode ter que ver unha conduta política dun preso que se nega a facer determinados servizos á prisión ou por negarse a compartir cela”.

Antom 3
Fotografía Zoom

Santos denuncia que a cuestión é que “realmente non deixa de ser como unha especie de depósito de persoas”. Un depósito, onde segundo Santos “a xestión é moi cómoda porque son persoas que pasan aproximadamente 20 horas ao día na cela, que non supoñen ningún problema nin á hora de comer nin de cear —porque simplemente hai que meterlle unha bandexa por unha ranura para que tomen as súas racións— e que no patio xa te comentaba que non se xuntan con máis de 2 ou 3 persoas ao sumo. Entón claro, calquera efecto nese réxime de vida que vaia alén do puro castigo non existe. Quero dicir, non hai ningún tipo de pedagoxía rehabilitadora. E xa che digo que dentro dese comodín que eles utilizan para meter xente en illamento hai unha infinidade de casos e de perfís”.

Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra na túa conta.

Relacionadas

Opinión
Opinión No habrá paz sin las presas
Mantener hoy silencio respecto a la necesaria inclusión de la liberación de los presos y las presas palestinas en las conversaciones del alto al fuego es una postura solamente excusable en un supremacismo blanco más interesado.
El Salto Radio
El Salto Radio Te llamo desde mi muro: recordando a Marcos Ana
Cuando volvamos la vista atrás, que sea siempre para iluminar el presente… Hoy encendemos esa luz a través de la vida de Marcos Ana, y os podemos asegurar que hay motivos.
Euskal Herria
Kortatu El “Sarri, Sarri” suena en la cárcel de Martutene y el Gobierno Vasco no volverá a permitirlo
Tras las críticas de Covite, PNV y PSE-EE apuestan por una postura unitaria que pasa porque el departamento de Justicia y Derechos Humanos endurezca los requisitos para los actos culturales dentro de las penitenciarías.
#90868
24/5/2021 15:56

Hay que abogar por el perdón y la recuperación social de la clase política que está perpetrando estas salvajadas en nombre de la "salud". Pero primero vista pública de sus crímenes y los de sus amos del poder fáctico militar, funcionarial y mercantil.

1
0
Galicia
Galicia A Xunta aprobou a celulosa de Altri argumentando que a súa cheminea de 75 metros sería “icónica”
O Informe de Patrimonio Cultural, favorable á multinacional, emitiuse con base en dúas encargas externas, contratadas e pagadas pola empresa ao ex presidente e ao actual tesoureiro de Icomos-España.
Industria armamentística
Genocidio Las relaciones armamentísticas de España e Israel han sido “más lucrativas que nunca” desde octubre de 2023
Un informe del Centre Delàs señala diferencias significativas en las armas que España dice que ha vendido a Israel y las que Israel registra. Las empresas israelíes han firmado 46 contratos con las administraciones por más de mil millones.
Comunidad de Madrid
Luis A. Ruiz Casero “Durante la transición la cárcel de Carabanchel albergó a más presos que en algunos años del franquismo”
De los presos franquistas que construyeron el penal, pasando por los que fueron fusilados, hasta los revolucionarios que pusieron patas arriba el centro penitenciario con iniciativas como la COPEL, Luis A. Ruiz Casero ofrece en 'Carabanchel. La estrella de la muerte del franquismo', un documentado homenaje a las luchas de las personas internas.

Últimas

Tribuna
Tribuna Para acabar de una vez con las nucleares: sobre el último intento de prolongar la vida de las centrales
Los voceros de la nuclear han encontrado la oportunidad ideal para difundir sus bulos con el apagón del 28 de abril. Quieren generar polémica para mantener operativa una infraestructura innecesaria, peligrosa y que genera residuos incontrolables.
Análisis
Análisis ¿Existe una identidad europea?
El 9 de mayo se celebra el “día de Europa”, que conmemora la paz y la unidad en el continente y que coincide con la declaración presentada en 1950 por Robert Schuman que sentó las bases de la cooperación europea. Pero, ¿qué es Europa realmente?
Estados Unidos
Libertad de expresión Canadá recomienda al profesorado LGTBQ+ o crítico con Trump no viajar a Estados Unidos
Una circular de la Asociación Canadiense de Profesores Universitarios (CAUT) recomienda “encarecidamente” que el personal académico viaje a los EEUU “solo si es esencial y necesario”.
Más noticias
El Salto Radio
El Salto Radio Malismo
Hacerse el “malote” aporta beneficios: entrevista con Mauro Entrialgo, autor de Malismo, un ensayo sobre los mecanismos de ostentación del mal
Madrid
Madrid El grito de ‘Altri Non!’ llega al Congreso de los Diputados
La Plataforma Ulloa Viva y organizaciones ecologistas exigen directamente al Gobierno español que rechace subvencionar el proyecto de la macrofábrica de celulosa y que respete la voluntad del pueblo gallego.
Sanidad
GENOCIDIO EN GAZA 200 trabajadoras del Hospital de Cruces piden vetar los fármacos de Teva Pharm
Las profesionales sanitarias registraron el pasado 2 de mayo una petición ante la Dirección de Osakidetza para exigir la retirada inmediata de todos los productos de la farmacéutica israelí.
Libertad de expresión
Libertad de expresión La Justicia da la razón al humorista Héctor de Miguel, Quequé, frente a la denuncia de Abogados Cristianos
La Audiencia Provincial de Madrid estima el recurso de apelación presentado por Héctor de Miguel, imputado por unas declaraciones tras una denuncia de Abogados Cristianos.

Recomendadas

Laboral
Laboral Coidar sen dereitos: a loita das traballadoras nas residencias privadas de Galiza
Sen tempo nin medios para ofrecer uns coidados axeitados, alertan dunha situación insostible nos centros e denuncian a privatización dun servizo a costa do benestar das persoas maiores e dependentes.
Pensamiento
Lola Olufemi “No me atraen las utopías lejanas, estoy más interesada en el ahora”
La escritora e investigadora británica Lola Olufemi trabaja desde la certeza de que el presente no es una jaula, desde la confianza en que viviremos cosas diferentes aunque no se sepa exactamente de qué tipo van a ser.
Catalunya
Acción directa Las Sublevaciones de la Tierra francesas llegan a Catalunya: “Necesitamos una forma nueva de luchar”
Una acampada de tres días y una acción simbólica han sido el pistoletazo de salida de Revoltes de la Terra. La organización ha sido capaz de unir a ecologistas de campo, de ciudad y campesinado en una dinámica de lucha “nueva”.