Cárceles
Confinamento solitario: unha tortura (i)legal

Case un milleiro de presas viven baixo o réxime do confinamento solitario nos cárceres, unha medida considerada tortura polos defensores dos dereitos humanos.
Imagen de una campaña contra las torturas a personas prisioneras
Imaxe dunha campaña contra as torturas a persoas presas Paz con Dignidad
24 may 2021 09:45

“As penas privativas de liberdade e as medidas de seguridade estarán orientadas cara á reeducación e reinserción social”
Artículo 25.2 da Constitución Española


A pandemia da Covid-19 puxo na primeira páxina de moitos xornais as palabras confinamento e illamento. Un ano despois do primeiro estado de alarma, tamén fixo evidente os danos psicolóxicos que esta situación excepcional de peche e pouca ou nula socialización está provocando en moitas persoas por todo o mundo. Porén, para as presas e presos do Estado español o confinamento en soidade non é algo excepcional, un tema que denuncian varias asociacións sobre a prevención da tortura nos cárceres. Unha delas, o observatorio Esculca, leva meses cunha campaña pola abolición do confinamento solitario en prisión, unha realidade que, consideran, é “un cárcere dentro do cárcere” e que afecta case un milleiro de persoas presas na actualidade. Segundo a estatística actual de Instituciones Penitenciarias, 833 homes e 60 mulleres.

Que é o confinamento solitario?

“Dentro do noso réxime penitenciario, hai un réxime, que é o réxime pechado e que se asocia normalmente á clasificación primeiro grao”, explica Fernando Blanco, avogado e membro de Esculca. “E se xa de por si o réxime de vida nos cárceres é duro, este réxime aínda máis restritivo determina que os presos e presas estean 21 horas nunha cela, en solitario, podendo pasear só unhas 3 horas ao día—no caso de Galiza— nun patio pequeno e normalmente enreixado”.

Esculca explica na súa web o resto de características do “réxime de isolamento prisional”. Este implica “limitación dos contactos con outras persoas presas, inspeccións e revistas diarias, mudanzas continuas de cela, limitación dos obxectos permitidos na cela, comidas en solitario, restrición do contacto cos funcionarios, negación das licenzas de saída, restrición das comunicacións con persoas do exterior —limitación a dúas cartas semanais—, e recusa ou limitación de actividades culturais, deportivas e espirituais”.

Se a vida nos cárceres xa é dura, este réxime aínda máis restritivo determina que os presos e presas estean 21 horas nunha cela en solitario

Aquelas persoas clasificadas no primeiro grao, que son as susceptibles de sufrir o confinamento solitario, adoitan entra dentro da clasificación coñecida como FIES. O ficheiro FIES (Ficheiros de Internos de Especial Seguimento), é un tipo de control sobre as presas e presos “conflitivos e/ou inadaptados” que foi establecido pola Dirección General de Instituciones Penitenciarias no ano 1991, e que se ven aplicado desde o ano 1996. En marzo de 2009, foi anulado e considerado ilegal polo Tribunal Supremo —grazas á loita xudicial levada ao cabo por Madres contra la droga—, ao considerar que non correspondía á xurisdición das institucións penitenciarias o seu uso. Con todo, no ano 2011, reformouse o Reglamento de xeito que, segundo a publicación anarquista Todo por Hacer, volvía establecer á Administración Penitenciaria a “facultade de crear ficheiros de internos para garantizar a seguridade do centro”. Polo que os FIES seguen realizándose a día de hoxe. Ademais —continúan explicando desde Punto de Fuga— aínda que neste regulamento se recolle que estes ficheiros “non poden determinar un réxime de vida diferenciado” para os presos incluídos neles, a nova redacción do art. 65 “deixou a porta aberta á continuidade do maltrato sistemático que permitía a regulación anterior anulada polo Tribunal Supremo”.

“O fenómeno FIES supón que ti tes un perfil psicolóxico totalmente transparente para eles porque están escoitando as túas chamadas, lendo as túas cartas, gravando as túas visitas, estudando con quen camiñas no patio...”, explica Antom Santos, antigo preso político que sufriu o réxime do confinamento solitario durante diversos períodos de tempo. “En función do perfil que eles fagan de ti, apertan nun sentido ou noutro. Tamén lles interesa moitas veces establecer tratos diferentes entre presos dun mesmo colectivo para que se comparen e se xere división. A filosofía de fondo é sempre desgastarte para que te rendas, é cada un o intenta á súa maneira”, conta Santos.

Un réxime con moitas irregularidades

Precisamente, esta intención de desgastar, así como a falta de intimidade, xunto á dureza de pasar semanas, meses e en ocasións mesmo anos só nunha cela son algunhas das razóns que dan asociación como Esculca para denunciar e pedir que se remate con estas prácticas. O Estado español é, de facto, un dos países máis duros coa aplicación do réxime do confinamento solitario, algo que mesmo o Comité Europeo pola Prevención da Tortura (CPT) denunciou hai unha década, considerándoo tortura. Mais, o Estado español non deixou de levar a cabo este tipo de accións, incluso cando no 2015, coa aprobación das Reglas Nelson Mandela por parte da ONU, o CPT alegou que o período de ata 42 días que unha persoa pode pasar en confinamento solitario “é un castigo absolutamente excesivo” e que “ningún recluso” debería pasar polo “réxime de illamento durante máis de 14 días”.
Os organismos internacionais teñen determinado que os illamentos en soidade, alén de 15 días, poden ser considerados trato deshumano e degradante

“No réxime fechado, únense tres circunstancias moi graves”, explica Fernando Blanco. “A primeira ten que ver, precisamente, con que os organismos internacionais teñen determinado que os illamentos en soidade, alén de 15 días, poden ser considerados trato deshumano e degradante, e, porén, hai presos e presas que pasan en primeiro grao anos e mesmo lustros. E isto, loxicamente, ten un efecto na psique gravísimo. E fisicamente tamén”, di este avogado.

A segunda destas circunstancias é que “o illamento favorece a falta de control en relación á aplicación do que chaman en prisión os medios coercitivos. Isto determina que as denuncias que se producen por malos tratos, nunha porcentaxe moi elevada, veñen do illamento”, comenta o avogado. Blanco advirte que “é moito máis fácil que eu reciba unha malleira se estou nunha cela fechado, ou non vou pasar a un comedor ou unha zona común onde vexan as secuelas outros presos, se o único recoñecemento médico que se me fai moitas veces é a través do cangrexo, da reixa interior”. Precisamente, en relación aos “medios coercitivos” no dossier Campaña contra los malos tratos y la tortura en prisión —do ano 2011— recóllense moitas testemuñas de presos e presas que sufriron algún tipo de violencia no sistema penitenciario. Segundo elas, os castigos van desde “non permitir a entrada de calzado”, “rexistros continuados sen avisar”, “negar chamadas de urxencia” ou impedir “un vis a vis porque a familia chegou 5 minutos tarde”; ata “ataduras en pés e mans”, “inmobilizacións á cama” e “malleiras”.

Por último, Blanco fala dun terceiro factor, a dispersión e afastamento dos lugares onde as persoas presas normalmente teñen os seus vínculos familiares.  “É un factor degradante e non regulado, que para nós é moi importante. Os módulos de illamento van rotando en diversas prisións, e isto fai que, unido a que teñen menos actividade, a falta de contacto coa sociedade exterior facilite procesos de ‘prisonización’”, denuncia.

Quen pode rematar en confinamento solitario?

Outras das denuncias de asociacións como Esculca, é o feito de considerar que “hai subxectividade á hora de considerar que un preso ou presa non se adapta ao réxime ordinario” e acabe en primeiro grao. “Moitas veces nós dicimos, aínda que pareza un exceso verbal, que moitos presos están en primeiro grao —e polo tanto en réxime fechado— tanto pola motivación pola que cometeron o delito, como por se presos que non aceptan determinadas imposicións da institución penitenciaria non regulamentarias”, continúa Blanco. Un exemplo, explica o avogado de Esculca, pode ser “negarse a aceptar que no reconto hai que poñerse en pé”. “Ese concepto tan xenérico determina que poidas acabar en primeiro grao sen realmente ter participado en incidente de ningún tipo por esta suposta inadaptación”, explica Blanco.

“Hai subxectividade á hora de considerar que un preso ou presa non se adapta ao réxime ordinario e acabe en primeiro grao”, din desde Esculca

Antom Santos di que hai “unha frase comodín” para “cando poñen unha persoa a vivir baixo este réxime”. “Di algo así como que «manifesta unha permanente incapacidade para adaptarse á vida ordinaria do centro»”, comenta Santos. “E aí cabe practicamente todo. Pode querer dicir que hai problemas disciplinarios reais como que a persoa participa en pelexas ou trafica con drogas, ou que desobedece ordes, mais tamén pode ter que ver unha conduta política dun preso que se nega a facer determinados servizos á prisión ou por negarse a compartir cela”.

Antom 3
Fotografía Zoom

Santos denuncia que a cuestión é que “realmente non deixa de ser como unha especie de depósito de persoas”. Un depósito, onde segundo Santos “a xestión é moi cómoda porque son persoas que pasan aproximadamente 20 horas ao día na cela, que non supoñen ningún problema nin á hora de comer nin de cear —porque simplemente hai que meterlle unha bandexa por unha ranura para que tomen as súas racións— e que no patio xa te comentaba que non se xuntan con máis de 2 ou 3 persoas ao sumo. Entón claro, calquera efecto nese réxime de vida que vaia alén do puro castigo non existe. Quero dicir, non hai ningún tipo de pedagoxía rehabilitadora. E xa che digo que dentro dese comodín que eles utilizan para meter xente en illamento hai unha infinidade de casos e de perfís”.

Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra na túa conta.

Relacionadas

El Salto Radio
El Salto Radio #FreePabloGonzález: entrevista a Oihana Goirienea, compañera del periodista
Cuando se van a cumplir dos años del encarcelamiento sin juicio -ni siquiera acusación- del perdiodista Pablo González, entrevistamos a su compañera Oihana Goirienea
Islas Canarias
Migraciones Menores en prisión
Muchos niños que se desplazan solos, no solo no ven reconocida su condición de menores incluso contando con documentación de sus países que lo acredite, sino que acaban siendo encarcelados, acusados de pilotar los barcos que llegan a Canarias.
#90868
24/5/2021 15:56

Hay que abogar por el perdón y la recuperación social de la clase política que está perpetrando estas salvajadas en nombre de la "salud". Pero primero vista pública de sus crímenes y los de sus amos del poder fáctico militar, funcionarial y mercantil.

1
0
Economía
En primera persona Instrucciones por si encuentras muerta a tu suegra
Todo el que está en el mundillo sabe que el sector funerario vive casi un duopolio de facto y lo máximo que se está dispuesto a hacer es poner una multa de vez en cuando. Cuando alguien llama a una, ni se imagina al entramado que está llamando.
Educación pública
Iglesia Semana Santa: negocios, procesiones en colegios, inmatriculaciones y fervor
Más allá de la expresión cultural, la Semana Santa tiene una esfera económica que genera millones de euros y otra social que le sirve a la Iglesia Católica para legitimar sus privilegios dentro del Estado español.
Genocidio
Ayman Qwaider “A la gente se le pide una cantidad excesiva de dinero para poder salir de este campo de exterminio de Gaza”
Profesor especializado en educación en emergencia y educación inclusiva, Ayman Qwaider vive en Australia. Desde allí, intenta ayudar a su familia a salir de Gaza, mientras denuncia la ocupación israelí y la complicidad de la comunidad internacional.
Venga, circula
Venga, circula Un paso, luego otro
Llega un día en el que vemos con claridad algo que solíamos observar en los demás pero que nunca —prometíamos— nos sucedería a nosotros.
Sexualidad
Consultorio de sexualidad ¿Qué tengo si me diagnostican Síndrome de Ovario Poliquístico?
Afecta a entre un 7 y un 13% de las mujeres en edad reproductiva, y el 70% están sin diagnosticar. Pero, ¿qué es el SOP y como podemos apaciguar sus síntomas?
Palestina
Palestina Viaje al fondo del horror
El fotoperiodista Javier Bauluz cubrió la primera Intifada, la primera gran rebelión del pueblo palestino desde la creación del estado israelí.
Ocupación israelí
Opinión Las palestinas también existen
La morbilidad femenina, el conjunto de enfermedades, factores de riesgo y motivos de consulta recurrentes en las mujeres que merecen una atención específica, tiene múltiples ejes de discriminación: no es lo mismo en Suecia que en Palestina.

Últimas

Maternidad
Maternidades Reaprender la espera
El tiempo de gestación es largo y va a un ritmo distinto al que acostumbras: el ritmo natural al que desarrolla una playa, un monte, un océano. Y no estamos ya habituados a darle la mano a la pausa.
Momus Operandi
Momus operandi Todo es una narración
Nos dicen que las mentiras son la única realidad. Que aprendamos a mentirnos, que nos engañemos, que no nos importa la salud, ni los derechos laborales, ni las violencias estructurales.
Industria
Transición industrial Mecaner, un cierre injusto o cuatro alternativas con mirada ecosocial para mantener la fábrica de Urduliz
ESK y LAB han presentado el ‘Plan de Transición Ecosocial’ que ha elaborado la cooperativa Garúa como una herramienta para la búsqueda de soluciones al ERE propuesto por la multinacional Stellantis.
Más noticias
Sidecar
Sidecar Crisis intratable en la República Democrática del Congo
Una y otra vez los actores externos han fracasado a la hora de contener la escalada de violencia en la República Democrática del Congo.
América Latina
Caribe Haití: el fracaso neocolonial y el “eterno castigo de su dignidad”
La crisis de gobernabilidad que vive Haití después del alzamiento paramilitar que liberó a más de 3.600 presos y expulsó al primer ministro es un capítulo más de una historia colonialismo y dependencia.
El Salto Twitch
El Salto TV Economía y titulares de guerra
En el programa en directo de Economía Cabreada del 26 de marzo se hizo un análisis de la deriva bélica de la Unión Europea, sus gobiernos y de los grandes medios con Tica Font y Miquel Ramos.

Recomendadas

Investigación
Investigación O Goberno galego repartiu 4.000 millóns de euros en contratos a dedo en só seis anos
Desde 2018, a Xunta asinou 1.034.964 contratos sen sacalos a concurso: algo máis do 30% do diñeiro do que dispón para o exercicio de 2024. Ademais, 35.362 deses contratos teñen un importe entre 14.000 e 14.999 euros, o límite legal.
Memoria histórica
Marc Solanes “Mi bisabuela luchó en el frente y fue considerada una mala madre, pero lo hizo por sus hijas”
En ‘Las niñas de Elna’ (Pollen, 2024) el periodista reconstruye la historia de las mujeres de su familia resolviendo enigmas para resignificar la imagen de la mujer en la historia.
Argentina
Argentina Myriam Bregman: “El de Milei es un típico gobierno neoliberal con recetas ortodoxas clásicas”
Quien fuera candidata de la izquierda a la presidencia en las elecciones en las que Milei salió victorioso, evalúa las consecuencias del gobierno de La Libertad Avanza y las respuestas que están dando los distintos actores políticos.
Ríos
Radiografía fluvial de España La tierra que no amaba sus ríos
Los ríos ibéricos agonizan. Casi la mitad de las masas de agua está en mal estado. Presas, sobreexplotación, contaminación y crisis climática son sus principales amenazas, con la agroindustria como mayor agresora.