Cine
Os 6.000 presos de San Simón levan o masacre galego da Guerra Civil ao Festival de San Sebastián

É inxusto e, sobre todo, inexacto para coa historia afirmar que en Galicia existiu a Guerra Civil. Houbo masacre, represión, asasinatos preventivos, vexacións, extorsión. O inmenso historiador Paul Preston documentouno e resumiuno claramente na súa obra magna sobre o levantamento militar: “Foi o lugar onde as verdadeiras intencións dos rebeldes se manifestaron con toda a súa transparencia”. O que ocorreu na illa de San Simón, un pequeno cacho de terra de 250 metros de ancho e 84 de longo aflorado no fondo da ría de Vigo, foi un exemplo paradigmático do que Franco tiña preparado para sindicalistas, políticos de esquerda, funcionarios, masóns ou mestres de escola que non simpatizasen co golpe de Estado na súa terra.

Este xoves 25 de setembro, San Simón, a película de Miguel Ángel Delgado sobre o campo de concentración franquista da illa homónima aterra no Festival de San Sebastián para tratar de seguir dignificando a memoria dos máis de 6.000 presos que pasaron alí varios anos, nalgúns casos; noutros, os seus últimos días antes de seren fusilados e botados en calquera cuneta. “Hai que sementar o terror”, dicía o infame xeral sublevado Emilio Mola, “hai que deixar a sensación de dominio eliminando sen escrúpulos nin vacilación a todos os que non pensen como nós”, soflamaba. En San Simón cumpríronse boa parte dos seus obxectivos.

O filme de Delgado relata a esencia dos peores anos do antigo lazareto. Fai baixo a visión dun dos presos —un solemne Flako Estévez— dedicado baixo condicións de escravitude —como todos— a labores de secretaría case que mortuoria na illa. Entérase antes que ninguén dos asasinatos, dos traslados, dos ingresos. Quizais por iso, por saber escribir e xestionar documentos, salva a vida para ver os últimos días de decenas que pasan por alí. Algúns, para xa só saír cos pés por diante nunha caixa de madeira húmida e barata.

Morrían enfermos, de vellos ou explotados baixo traballos forzados. Matabanos se os cazaban ao chegar a terra tras fuxir nadando cara á praia de Cesantes e fusilábanos cando os xuízos sumarísimos así o sentenciaban. Vivían humillados, apiñados en salas sobre colchóns insalubres suplicando para si non ser eles os seguintes en ser esperados de madrugada para seren conducidos ao seu último paseo.

Saír vivo de alí era unha esperanza militante que se desfixo coa lectura da última parte de guerra asinada por Franco o 1 de abril de 1939: “No día de hoxe, cativo e desarmado o Exército Vermello...”. A guerra terminara e as súas esperanzas truncáronse completamente. Non sairían de alí —os que quedasen vivos ou non trasladados— ata marzo de 1943, cando Franco decidiu pechar aquela gaiola.

Estrea en salas tras a premiere de Donostia

A película de Miguel Ángel Delgado estreouse este xoves 25 de setembro no Festival de San Sebastián e tamén haberá un pase o venres, ambos con entradas esgotadas desde hai días. A Donostia asisten varios membros do equipo técnico e artístico e o estreo —un dos poucos da súa sección e a única película en galego do festival— conta con presentación e coloquio de Miguel A. Delgado, Flako Estévez, Andrea Vázquez, Guille del Moral e Alexandro Bouzó.

Ademais, antes da súa estrea comercial que terá lugar o próximo 24 de outubro, San Simón tamén poderá verse na sección Panorama Galicia do Festival de Cine Internacional de Ourense o próximo dous de outubro.

Un elenco que une actores profesionais e familiares de represaliados

O reparto de San Simón mestura actores e actrices profesionais con actores e actrices sen experiencia previa. Entre eles están Flako Estévez, Alexandro Bouzó, Guillermo Queiro, Ana Fontenla, Mª del Carmen Jorge, Manuel F. Landeiro, Lucía Amarelle, Javier Varela, Tatán, Darío Fernández ou Andrés Giráldez. Entre os membros do equipo artístico e técnico destaca, ademais, a participación de fillos e netos dos presos de San Simón.