Culturas
Galiza en zines

O país conta con tres festivais de autoedición consolidados e os fanzines son cada vez máis visibles nas librarías.

Mercadiño de fanzines e autoedición de No Tengo Mamá
Mercadiño de fanzines e autoedición de No Tengo Mamá. Sandra MG
6 ago 2019 07:00

Nos 80 dous barrios de Vigo tiñan o seu propio fanzine: O Coiote, en Coia, e Castrelis, pola banda de Castrelos. Esta década fixo eco dunha onda expansiva da autoedición en todo o Estado. Xa nacera Xofre, o primeiro fanzine de banda deseñada galego, no 1979. A continuación viron a luz El patito Feo, en Ferrol; Atlántico Exprés, en Lugo; ou A Ameixa Cacofónica, en Carballo. O torrente fanzineiro continuou nos 90, co Frente Comixario de Ourensena vangarda. A Coruña foi especialmente fértil neses anos: saíron á rúa Lixo, La Carallada, El bolchevique vespertino ou Xabarín.

A explosión dos anos dez

A xornalista viguesa Alexandra Padín debullou o percorrido da autoedición galega en Comunicando por grapas: el fanzine en Galicia como medio de comunicación alternativo. No seu traballo explica como cos 2000, coa xeneralización dos ordenadores e internet, a febre da autoedición diminuíu. Foi nos anos anos dez cando volveu subir da man da asociación Liceo Mutante de Pontevedra. As actividades do colectivo promoven dende o 2011 a cultura autoxestionada, e puxeron o seu punto de mira na autoedición. As xornadas Grapa Grapa, no 2012, foron o primeiro escaparate de fanzines e outras publicacións autoeditadas por persoas ligadas ás Facultades de Belas Artes e Comunicación Audiovisual da cidade.

Outras cidades e vilas galegas seguiron a estela do Liceo Mutante. No 2014 xurdiron o Autobán en A Coruña, o No Tengo Mamá en Vigo e o Au/Ou en Ourense. No 2015 tivo lugar a primeira e única edición da Xornada de Autoedición Salsa Letal en Cangas, da man do propio Concello e coincidindo coas festas do Cristo na vila. Santiago de Compostela viu nacer o seu festival de autoedición no 2015: o Fun Fun Fun.

“Hai citas que desapareceron, non hai a mesma efervescencia que cando comezamos

Padín é unha das fundadoras do No Tengo Mamá, amparado polo colectivo de edición de fanzines e casettes Seara Records: “Nestes últimos anos hai citas que desapareceron, non hai a mesma efervescencia que cando comezamos. Entón houbo unha explosión, parecía que cada localidade tiña que ter a súa feira de autoedición”. As xornadas do Liceo Mutante desenvolvéronse de xeito intermitente e As Au/Ou deixaron de celebrarse. Con todo, eventos como a Xornada de Feminismo e Autoedición, organizada en Lugo no 2018, e os obradoiros e charlas en torno á autoedición, amosan que o seu retorno non ten volta atrás.

As citas co zine

“Hai citas consolidadas, Galiza está comezando a estar situada no mapa de autoedición de España”, sinala Padín. Na actualidade as que continuaron o seu percorrido son o Autobán, o No Tengo Mamá e o Fun Fun Fun. Os festivais naceron coa vontade común de visualizar e colocar no mapa as creacións artísticas que non atopaban oco nos mercados habituais. Tamén para dar espazo a propostas pouco convencionais. O Autobán, por exemplo, celébrase nas mesmas datas que o festival de banda deseñada Viñetas desde o Atlántico. Para Bernal Prieto, un dos organizadores, “o Viñetas é moi potente, pero viamos que as publicacións de pequena entidade, o fanzine ou a banda deseñada de autor, non tiñan un oco”.

Combate de debuxantes do Autobán
A Nave 1839 de A Coruña acolle as actividades do Autobán Sara Roca

As dúas edicións anuais do Autobán teñen lugar no inverno, na Nave 1839, e no verán en locais do centro da cidade. Cada edición conta cun mercadiño, presentacións de autoras e autores, un combate de debuxantes, unha liga de brilé ou obradoiros. No festival presentouse o fanzine Altar Mutante, finalista en dúas ocasións na categoría Mellor Fanzine do Salón Internacional do Cómic de Barcelona. No 2019 naceu a asociación cultural homónima. “Queremos que poda entrar xente nova e que o Autobán vaia evolucionando”, explica Prieto.

“A autoedición é unha forma de empoderar ao pobo

Pola súa banda, tanto o Fun Fun Fun coma o No Tengo Mamá acollen fanzines ligados ás artes gráficas e a banda deseñada, pero tamén outros exemplos de autoedición: roupa, música ou incluso curtametraxes. Todos os eventos comparten a filosofía do do it yourself. Para Manu Barreiro, un dos organizadores do Fun Fun Fun, a autoedición “é unha forma de empoderar ao pobo, hai moito talento no mundo e hoxe en día, practicamente todas podemos aproveitar as ferramentas que trouxo internet e os avances das tecnoloxías de impresión, de filmación, etc. Dun xeito accesible”.

Coa consolidación chegou tamén unha profesionalización cada vez maior. Existe un interese crecente por parte de librarías ou editoriais, como Fosfatina en Vigo ou o colectivo Leite Edicións. Afra Torrado, unha das impulsoras do fanzine Infumable e de Leite Edicións, explica que esta naceu precisamente para “unir proxectos de autoedición”. A maiores, autores e autoras promociónanse a través de redes sociais ou das súas propias tendas en liña: Nuria Figueirido, o colectivo El Cosmonauta Tropical ou Camila Viéitez son algúns exemplos. Segundo Alexandra Padín: “Non hai tanta escena punki e de grapas, senón que cada vez a arte alternativa pode chegar a outros espazos máis ‘formais’ ou ‘profesionais’. E isto é positivo, aínda que queda moito por facer”.

Fanzines e activismo

Moitas publicacións están ligadas ás artes gráficas, mais existen outros exemplos que beben de tradicións diferentes. Nos 60 xurdiron no estado fanzines e panfletos de corte antifranquista. Nour Al-Hussen Villa publicou o fanzine Más allá de todo como homenaxe a unha resistencia moito máis actual: a do pobo de Raqqa, na súa Siria natal, contra a ameaza de Daesh. Villa, hoxe afincada na Galiza, reúne catro relatos construídos a partir de testemuñas reais. A autora destinará parte das vendas á ONG siria Women Now For Development.

“Pensamos nun formato que nos dera liberdade á hora de crear

Outras publicacións nacen no marco do activismo feminista ou LGTBIQ. É o caso do Galiza Nación Cuir, editado no centro social ourensán A Galleira. Ximena González é unha das súas impulsoras: “Pensamos nun formato que nos dera liberdade á hora de crear e pensamos nos fanzines, anárquicos e libres ao mesmo tempo. Partimos do noso activismo LGTBIQ, independentista e socialista. Ademais cada un analiza unha figura do ámbito cultural, algunha figura chave na nación, como Blanco Amor e desmontámola dende o humor”. En novembro verá a luz o número catro.

González explica que no seu momento non atoparan referentes similares ao seu traballo. “Logo si vimos algún, coma o feminista CONA, ou os que publicaron dende Avante LGTB”. Aña, Fanzine de (des)identidades femininas de Bueu engrosou esta lista. A publicación recolle as homenaxes ás bueuesas máis senlleiras que cada 8 de marzo organiza a Asociación Club-Golfiños. O primeiro veu a luz en marzo e entrevista á actriz e drag-king galega Susi Ons-Nico Elsker. Dende Bueu lanzan aviso: “Moitos outros virán”. Logo da efervescencia dos anos dez, a onda expansiva fanzineira segue a sumar títulos.

Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra na túa conta.

Relacionadas

Opinión
Opinión ¿Y si el cómic salvara nuestra atención?
La lectura del cómic es una herramienta radical para aprender el lenguaje en el que nos movemos a diario: el lenguaje de la imagen. ‘Alimentar a los fantasmas’, de Tessa Hulls, es un ejemplo de ello.
Cómic
Cómic ‘El Eternauta’, una parábola que anticipa las tragedias de su autor, Héctor Germán Oesterheld, y de Argentina
El creador del cómic que dio origen a la serie del cineasta Bruno Stagnaro protagonizada por Ricardo Darín fue secuestrado y desaparecido junto a sus cuatro hijas por la última dictadura argentina.
Salud mental
Novela gráfica Occimorons moviliza la empatía y abraza la vulnerabilidad en salud mental
Pablo R. Coca presenta ‘Las vidas que construimos cuando todo se derrumba’, su tercera novela gráfica, en una ‘Occigira’ por nuestro país. Una guía sobre salud mental que explora los desafíos de construir nuestro propio proyecto de vida
Xunta de Galicia
Política A Xunta recibe ao embaixador de Israel en funcións mentres Gaza agoniza ao bordo da fame
O Goberno de Alfonso Rueda escenifica a súa boa sintonía coa Administración de Benjamín Netanyahu apenas unhas horas despois de que Israel bombardease unha escola que servía de refuxio e ordenase unha evacuación masiva en Gaza.
Palestina
Genocidio La ONG anti-UNRWA lanzada por exespías y marines de EEUU siembra el caos en el reparto de alimentos en Gaza
La Fundación Humanitaria de Gaza (GHF) creada a comienzos de este año y vinculada a agentes del ejército y la inteligencia estadounidense ha sido acusada de desaparecer a una persona y disparar a quienes estaban esperando ayuda.
Alemania
Litigio climático Un tribunal alemán abre la puerta a que grandes emisores puedan ser responsabilizados de daños climáticos
El jurado descarta la demanda del agricultor peruano Saúl Luciano Lliuya por entender que el riesgo a su propiedad es demasiado bajo, pero esta misma argumentación podría llevar a condenas en otros casos.
Madrid
Derecho a la vivienda Victoria contra la Sareb: 16 familias consiguen firmar contratos después de años de lucha
Un bloque en lucha de Casarrubuelos (Comunidad de Madrid) consigue formalizar contratos con el banco malo, al que acusan de actuar “como un fondo buitre”. En Catalunya, diez ayuntamientos apoyan los reclamos de 62 hogares en huelga contra La Caixa.

Últimas

Universidad
Genocidio Las universidades españolas han firmado 44 proyectos con Israel desde septiembre de 2024
Los acuerdos dentro del programa Horizon Europe se han sucedido a pesar de las declaraciones de decenas de universidades de suspensión de relaciones con Israel.

Recomendadas

Culturas
Erika Lust y Sara Torres “El deseo tiene una potencia inagotable para transformar la realidad si lo liberamos de las normas”
Sexo, deseo o ética del placer son algunos de los temas que hilan la escritora Sara Torres y la productora de cine porno Erika Lust en ‘La abundancia del deseo’.