Elecciones
Lugo e a agropolítica: o progreso máis alá da metrópole

En Lugo o progreso non só dá nome ao xornal local, senón que camiña silandeiro, paradoxal e moitas veces incomprendido á marxe dos devires da historia. Pode que aquí as cousas vaian amodo, pero avanzan acorde cos ditados da nosa idiosincrasia. Esa que nos impele a non molestar moito. Non obstante, ao contrario do que se pode pensar dende o Eixo Atlántico, xa sexa dende a capital como dende o extenso e variado rural lucense, ben pode tomarse aquí o pulso da política galega. Iso si, primeiro hai que entender a nosa particular linguaxe.

Lugo non é ningunha metrópole, pero é un bo exemplo diso que o xeólogo e escritor asturiano Jaime Izquierdo chama “cidade agropolitana”. En Lugo xurdiron as primeiras cooperativas de consumo local e ecolóxico de Galiza, as primeiras bosque-escolas e outras iniciativas alternativas e pioneiras que aínda tardaron moito en chegar a cidades máis grandes. Na provincia de Lugo está, ademais, o que Anxo Lugilde nomeou como a “montaña roja”: concellos dos Ancares, O Courel e máis A Fonsagrada que resistiron con gobernos socialistas incluso nos anos de gloria do sistema caciquil do fraguismo. A Montaña lucense concentrou, no ano 2000, unha boa porcentaxe dos concellos galegos que se lle escaparon ao PP como lista máis votada naquelas eleccións xerais. E duns anos para acó, pouco a pouco, a tintura vermella da montaña foi baixando cara a costa. Pero imos por partes.

A saída dos concellos lucenses da súa longa noite de pedra

Mentres varias das principais cidades galegas amencían, hai oito anos, coa innovadora revolta democrática das mareas cidadás, algúns concellos da Mariña lucense vivían a chegada do cambio político por primeira vez dende o franquismo. Ourol, Alfoz, Trabada e Lourenzá estrearon en 2015 alcaldes e alcaldesas do PSOE, derrotando a ese PP que encarnaba a continuidade no poder das familias que gobernaran toda a vida. Un suceso serodio e dotado de certa argucia que colleu co pé cambiado a algún alcalde ao que tiña a veciñanza moi enganado sobre a eternidade do seu cargo. A alternancia democrática aínda demorou catro anos máis en chegar a outros feudos históricos do PP, como Vilalba, capital da Terra Chá e berce de Manuel Fraga, onde o PP encadeaba vitorias dende 1979 (cando o partido aínda se chamaba Alianza Popular). Así sucedeu tamén en Barreiros, un dos tres concellos lucenses nos que hoxe goberna o BNG. A maioría destas xestas de cambio, por certo, foron lideradas por mulleres.

A lenta caída do voo do PP no rural artellouse, curiosamente, dende o mesmo instrumento caciquil do que se valeron toda a vida: a Deputación

A lenta caída do voo do PP no rural artellouse, curiosamente, dende o mesmo instrumento caciquil do que se valeron toda a vida: a Deputación. A conquista do Pazo de San Marcos polo bipartito (BNG e PSOE) en 2007 foi determinante para acadar posteriormente o goberno en concellos máis pequenos. Pero, en realidade, o fin da etapa do histórico barón da boina lucense —o falecido Francisco Cacharro Pardo— xa comezou en 2003. Ese ano, o socialista José López Orozco revalida a Alcaldía na capital con maioría absoluta, e Regina Polín dá a sorpresa ao gañar Guitiriz. Iníciase a baixada do PP provincial, que pasa de 469 a 428 concelleiros, o que non lle impide manter o goberno provincial ata 2007. Ese ano, o PP suma xa a perda de catro deputados e precipítase a saída da Deputación de Cacharro Pardo, logo de case un cuarto de século de poder omnipresente (do 1983 ao 2007). E, así, dá inicio unha nova etapa encabezada polo socialista José Ramón Gómez Besteiro.

A Deputación: terreo de batalla entre os propios socialistas

Besteiro exerceu con acerto e boas doses de marketing a política provincial como plataforma para a construción do seu perfil político, moldeado ao estilo sanchista. Tivo boas ideas e conformou un equipo que soubo dar pulo ao seu liderado. Ía embalado ata que a xuíza Pilar de Lara lle fixo derrapar coas imputacións no caso Garañón e a Operación Pulpo, forzándoo a apartarse da política.

O PSOE mantivo a Deputación, pero viviu anos de balbordo. O nomeamento do alcalde máis votado porcentualmente da provincia, o pontenovés Darío Campos, en 2015, rebotou a quen cría ser merecedor da Presidencia do ente provincial: Manuel Martínez. O alcalde de Becerreá deu moitos desgustos e dores de cabeza ao PSOE provincial ata a súa expulsión do partido. Quedan para a historia as portadas da prensa local dando conta da liorta, nas que Campos chegou a declarar: “Teño a cabeza coma un bombo”, polo conflito desatado. Cun perfil moi lonxano ao de Besteiro, Campos acabou caído nas guerras internas do partido de 2019. O entón secretario xeral, Gonzalo Caballero, apartouno sen moitos miramentos e puxo ao alcalde de Monforte de Lemos, José Tomé, á fronte do ampuloso despacho presidencial do Pazo de San Marcos. Un posto que o monfortino probablemente revalidará.

Martínez, pola súa banda, creou un partido chamado Galicia Sempre, co que repetiu na Alcaldía de Becerreá en 2019. Nas vindeiras eleccións, xunto con outro histórico socialista lucense rebotado, Claudio Garrido, alcalde por Camiña Sarria, forman unha coalición electoral chamada Contamos que aspira a ser chave no goberno provincial. Contamos, que se define como centro-esquerda, preséntase, da man de candidaturas independentes, ademais de en Becerreá e Sarria, en Lugo cidade, Meira, Samos, O Corgo e O Páramo.

Unha das poucas incógnitas existentes é se a candidata do PP, Elena Candia, acadará a maioría na capital ou se continuará a socialista Lara Méndez en coalición co BNG

Non obstante, non parece que vaia haber grandes viraxes nin sorpresas nestas eleccións. As enquisas apuntan á continuidade. Unha das poucas incógnitas existentes é se a candidata do PP, Elena Candia, acadará a maioría na capital ou se continuará a socialista Lara Méndez en coalición co BNG. Candia é unha candidata de perfil forte, foi por uns meses presidenta da Deputación grazas ao rebote de Manuel Martínez e ten experiencia como alcaldesa de Mondoñedo. Pero xogan na súa contra varios factores, entre eles o retorno de Besteiro.

Besteiro é a gran esperanza do PSdG, un político hábil que fixo gala da máxima que di que en política hai que saber agardar. O arquivo das causas que o obrigaron a dimitir en 2016 sen sequera chegar a xuízo devólveo á política pola porta grande e ábrelle as portas á candidatura á Xunta de Galicia. Coa imaxe limpa, acaba de ser nomeado delegado do Goberno. Agora está por ver se desprega os seus encantos xa nesta campaña ou garda folgos para máis adiante. Non ten présa. As municipais non son eleccións nas que importen demasiado os movementos partidistas a outras escalas, pero no caso de Besteiro, a súa caída e rexurdimento están moi ligados aos avatares urbanísticos da cidade, así que é de agardar que teña o seu efecto positivo.

Unha provincia peculiarmente conservadora, cun BNG á alza e pouca vida nas marxes

O BNG afronta o reto de manter non só a súa boa tendencia á alza no montante de votos na provincia (nas pasadas eleccións autonómicas o BNG superou ao PSOE en votos). Tamén ten por diante o desafío de manter Ribadeo, trala marcha do carismático Fernando Suárez. E agarda ver plasmada nun incremento de concelleiros a boa xestión da que presume na capital. Fóra dos partidos convencionais, as marxes pintan pouco. Podemos ou as Mareas apenas levantaron cabeza no 2015, para facelo agora en tempos de devalo xeralizado. Esquerda Unida e Podemos lograron presentar candidatura en Lugo capital sen moitas trazas de obter representación, e Modesto Renda repite con Vilalba Aberta. Vox preséntase en oito concellos (seis máis ca en 2019), pero non se espera que logren sumar sequera un deputado provincial.

Na provincia de Lugo, arredor do 70% da veciñanza está gobernada polas agrupacións locais do PSOE ou do BNG, ou ambos

Para o Estado español, Lugo, xunto con Ourense, é unha das sete provincias máis conservadoras. Aquí xamais foi lista máis votada para as Xerais un partido que non fose de dereitas. Pero este é un retrato moi pouco fiel da complexidade dun territorio diverso no que sobreviven estruturas sociais precapitalistas e no que esa implantación territorial pola que devecen os novos partidos é un factor esencial. Na provincia de Lugo, arredor do 70% da veciñanza está gobernada polas agrupacións locais do PSOE (coas súas excisións) ou do BNG, ou ambos. Os cambios son lenes, silandeiros e fanse devagar, pero permanecen.

Ourense e a gaiola conservadora

Manuel M. Barreiro

Elecciones

Ourense e a gaiola conservadora

Manuel M. Barreiro

Para que haxa un cambio o 28M, PSdeG, BNG e Agora Ourense necesitan fidelizar os seus apoios das xerais e autonómicas e mobilizar os electores máis novos.