Energía
Privilexio ambiental metropolitano. Madrid e as emisións de gases de efecto invernadoiro

A pasada semana Núñez Feijóo visitou a central térmica das Pontes acompañado do alcalde da localidade e do presidente de Endesa. Fíxoo para asegurar que a central continuará aberta 20 anos máis grazas ás remodelacións que está a levar a cabo para reducir as súas emisións de gases de efecto invernadoiro (GEI).

Central térmica de Meirama
A central térmica de Meirama, propiedade de Gas Natural Fenosa, produce electricidade a partir da combustión do carbón. Jessica Uzal
6 abr 2018 12:09

O certo é que non estamos moi afeitas a mirar os procesos económicos con lentes de cor verde. Se o fixésemos, observariamos que todo feito económico ten a súa consecuencia na contorna ambiental e que, á vez, é a contorna ambiental -a realidade biofísica que rodea a nosa existencia- o que fai posíbel calquera feito económico. Por exemplo, toda a industria alimentaria susténtase sobre unha serie de equilibrios: a fertilidade do chan, a polinización, o equilibrio climático... da mesma forma, a nosa actividade económica produce residuos que sempre acaban deteriorando a contorna ambiental, abonda mencionar como exemplo o cambio climático.

O curioso é que esta ecodependencia da economía produce tamén desequilibrios territoriais entre os centros metropolitanos, grandes consumidores de recursos, e as periferias destes, grandes produtoras de recursos. É dicir, os territorios centrais estenden as súas redes de influencia moito alén das súas fronteiras, e estabelecen canles de comunicación con lugares moi afastados para lograr nutrirse de recursos.

Isto é máis ou menos obvio, o que pode parecer máis estraño é que eses recursos fan o camiño de volta e, da mesma forma que a periferia fornece de recursos ao centro, tamén asume gran parte da carga do seu impacto ambiental. Que pasa coa bolsa do lixo cando a deitamos no contedor? Desde onde se están a emitir os gases de efecto invernadoiro resultantes da enerxía eléctrica que estou consumindo ao escribir este artigo?.

Ser periferia tamén é asumir o custo ecolóxico da industrialización da metrópole, e para mostra, o comportamento das emisións de GEI no estado español.

Os datos de emisións de GEI por persoa para o ano 2015, revelan que os maiores resultados concéntranse en comunidades relativamente pouco poboadas e industrializadas. Asturias, Castela e León, Galicia e Aragón contando con apenas 7,5 millóns de habitantes entre as catro, o que equivale ao 16% da poboación total española, emiten uns 107 millóns de toneladas de GEI, representando case un terzo das emisións totais do conxunto do Estado. Estas cifras colócaas moi por enriba da media estatal, valorada en 7,2 toneladas de GEI por persoa e ano. Mentres que Madrid emitindo pouco máis de 20 millóns de toneladas de GEI é a última, mentres a súa achega ao PIB español sitúaa no segundo lugar cunha porcentaxe do 18,8 %. A súa poboación rozaba en 2015 os 6,56’5 millóns de persoas. Galicia, pola súa parte, representando o 5,2 % do PIB estatal, emite o 8,6 % dos GEI (30 millóns de toneladas). Estes datos parecen desmentir a hipótese de que as emisións e o seu consecuente deterioro ecolóxico son froito do crecemento económico, mesmo poderíamos chegar á conclusión de que, canto máis desenvolvida é unha rexión, menor é o seu impacto ambiental por persoa.

Pero en realidade a explicación é moito menos optimista, e ten que ver cos transvases de materias e enerxías que se producen no Estado. Un dato importante para comprender estes desequilibrios é que o maior factor de produción de GEI no caso galego é o sector eléctrico, e que desas case 30 millóns de toneladas que emitiron “as galegas e os galegos” no 2015, o 40 % procede de 3 únicos lugares: As Pontes, Sabón e Meirama. Galicia exporta cada ano entre un 35 e 40 % de electricidade cara a meseta central, un fluxo constante de enerxía sen o que o funcionamento das economías deficitarias de electricidade sería posíbel. Pola súa banda, tan so a provincia de Madrid consume o 10 % da electricidade de todo o Estado, uns 27.128GW/h dos que tan so cubriu con produción eléctrica propia un escaso 4 % en 2015. Resulta simpático que, se un/ha vai a mirar o informe correspondente ao balance enerxético da Comunidade de Madrid, no seu contido se mencione a orixe renovábel da súa produción eléctrica. A realidade porén, debuxa á capital do Reino coma un funil que engole os recursos das periferias.

A idea de facer de Galicia unha área excendentaria de electricidade responde a unha estratexia de desenvolvemento económico do franquismo que, a partir dos anos 60, e da apertura aos mercados internacionais, fomentou o incremento industrial en determinadas áreas, fronte a outras que recibirían o apelativo de “atrasadas”. Para as galegas, a consecuencia inmediata sería un aumento constante da potencia eléctrica instalada no país durante as décadas seguintes até o comezo dos 80. Nos dez anos que transcorreron desde 1970 até 1980 incrementáronse máis de 2,5 millóns de kW grazas á posta en marcha das centrais térmicas. Pero non fomos as galegas e galegos as beneficiarias deses aumentos na potencia eléctrica instalada, senón a capital do estado, cuxo desenvolvemento industrial facía preciso un incremento da oferta eléctrica.

Os emprazamentos dos xacementos do carbón galego (colapsados en apenas 30 anos) foron a xustificación necesaria para instalar aquí unha industria altamente contaminante.

Pero esta operación non contaba unicamente coa participación da ditadura, senón que contou coa colaboración do sector bancario galego. Pedro Barrié de la Maza xa fora premiado polo Réxime tras a Guerra Civil, ficando co total do sector eléctrico galego despois do asasinato por parte do bando nacional do seu competidor no sector, José Miñones. Durante a década dos 70 sería el quen financiaría a construción da central térmica de Meirama (o segundo foco de maiores emisións de Galicia) por medio do Banco Pastor, o que daría lugar ao coñecido conflito de das Encrobas.

Hoxe a provincia de Madrid desfruta dun torrente eléctrico constante que non produce. Isto acontece grazas a unha subalternización dos territorios periféricos, incluídos os seus recursos naturais, orientados a satisfacer as demandas do mercado exterior. Pero tamén é grazas ao desprazamento dos custos ambientais do seu desenvolvemento económico ás comunidades autónomas que a rodean, en especial polo seu extremo noroeste. Privilexio ambiental metropolitano é un termo que pretende alertar das desigualdades ecolóxicas que favorecen o desenvolvemento socio-económico dos territorios centrais fronte aos periféricos, así como poñer no cerne do debate unha dimensión acotío esquecida que, non obstante, se está a facer imprescindíbel para comprender os riscos dunha modernidade que se fundamenta, hoxe por hoxe, nunha repartición dos danos socio-ecolóxicos asociados á acumulación duns/as poucos/as.

Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra na túa conta.

Relacionadas

Opinión
Opinión La coherencia de las políticas de Trump
No se pueden entender los aranceles de Trump sin su lucha por el control de los recursos minerales, sin Groenlandia, Ucrania o la República Democrática de Congo.
Inteligencia artificial
Inteligencia artificial La demanda energética de los centros de datos de IA se cuadruplicará para 2030, según un informe
Un estudio de la Agencia Internacional de la Energía predice que los centros de datos aumentarán la demanda de electricidad en un 20% de aquí a 2030 en el Norte global.
Crisis climática
Inversiones 'marrones' España gastó más de 23.000 millones de dinero público en actividades nocivas para el medio ambiente en 2024
Un estudio analiza el impacto climático de las subvenciones otorgadas por el Gobierno español. Solo el 14% del monto total de las ayudas se destinó a actividades o proyectos que fomentan la transición ecológica.
Xosé Veiras
11/4/2018 21:07

Estando de acordo no esencial coa análise exposta no artigo, paréceme interesante destacar que o feito de as emisións territoriais galegas de gases de efecto invernadoiro causantes de cambio climático seren superiores ás estatais, en termos relativos, non só ten que ver co noso papel de país subministrador de electricidade ao resto do Estado español, senón sobre todo co feito de se localizaren no noso territorio dúas centrais térmicas de carbón, As Pontes e Meirama, responsábeis elas soas dun terzo das emisións totais galegas, pois o carbón é o combustíbel máis intensivo en emisións. (Por certo que a reforma en marcha da central das Pontes non reducirá as súas elevadas emisións de gases de efecto invernadoiro, intrínsecas á súa actividade, senón as doutros contaminantes, con efectos tóxicos: óxidos de nitróxeno e dióxido de xofre).

O termo “privilexio ambiental metropolitano” é moi interesante, pero non só se pode aplicar a Madrid, tamén a Galicia. Se considerarmos globalmente os nosos intercambios ecolóxicos co resto do mundo. As centrais térmicas de carbón tamén serven neste caso para o ilustrar. Hoxe importamos cantidades enormes de carbón extraído con altísimos custos socioambientais locais en países como Indonesia, con consumos per cápita enerxéticos e emisións causantes de cambio climático asociadas a eles ben menores que os da nosa terra.

Polo tanto, somos colonia e metrópole ao mesmo tempo, dependendo de onde poñamos o foco. Pechar as centrais de carbón, viábel hoxe sen comprometermos o subministro eléctrico galego, sería unha das accións prioritarias a tomar para deixarmos de ser vítimas e responsábeis de deterioración socioambiental. Pero, desde a Xunta á CIG, as institucións e axentes sociais do país están de acordo maioritariamente coa prórroga por 25 anos máis da vida (in)útil das térmicas de carbón galegas decidida polas eléctricas (decisión pendente de confirmar no caso da central de Meirama). Semella pois que queremos seguir sendo colonia e metrópole.

3
0
Economía social y solidaria
Tecnología Inteligencia Artificial y economía solidaria: ¿posibles aliadas?
¿Cómo debe relacionarse la economía solidaria con una tecnología que vulnera derechos humanos y ambientales constantemente? Cooperativas e investigadoras tecnológicas animan al movimiento a perderle el miedo y a utilizarla de manera crítica.
Multinacionales
Multinacionales Maersk y las rutas de complicidad con el genocidio israelí en Gaza
Crece la presión internacional contra la naviera danesa que está aprovisionando a Israel de armas para cometer el genocidio de Gaza en contra de las medidas cautelares tomadas por la Corte Internacional de Justicia.
Crisis climática
Crisis climática La UE se entrega al ardor guerrero mientras descuida la crisis social y la emergencia climática
Varios países de la UE ya están recortando drásticamente en servicios públicos y estado del bienestar para poder costear el aumento del presupuesto militar.
Historia
Historia Cuando la solidaridad antifascista reunió a musulmanes, judíos y cristianos en la España republicana
Marc Almodóvar y Andre Rosés rescatan a los combatientes árabes de la Brigadas Internacionales en el libro ‘Moros contra Franco. El antifascismo y la Guerra Civil española en el mundo árabe’.
Senegal
Senegal Una ‘Escuela de rehenes’ o cómo Francia usó la educación en África para transformar las mentes
La administración colonial francesa puso en marcha en 1855 un centro educativo que tenía el objetivo de formar a los hijos de los reyes locales mediante el borrado de su cultura.

Últimas

Opinión
Space X Los viajes al espacio y el efecto Katy Perry
El 2024 fue el año más caliente desde que hay registros, mientras que Katy Perry y un puñado de millonarias nos deleitaron con su viaje espacial cortesía de Jeff Bezos.
Estados Unidos
Estados Unidos La buena sintonía entre Trump y Meloni
Como era de esperar, los mandatarios mostraron afinidades políticas e ideológicas. La italiana insistió en la idea de “fortalecer Occidente”.
Más noticias
Series
Series Masculinidad hegemónica o plomo: la sátira contra los hombres en ‘The White Lotus’
La serie culmina de forma trágica, llevando al extremo la lógica neoliberal, y se cuestiona si es posible una transformación que no termine cooptada por el propio patriarcado.
Grecia
Grecia Frontex pone de nuevo la mirada en Grecia
En enero de 2025 el Tribunal Europeo de Derechos Humanos acusó a las autoridades griegas de llevar a cabo devoluciones forzadas de manera sistemática.
Valencià
València Duelo colectivo y brecha de género, las consecuencias de la dana en la salud mental
Más allá de lo material, el sufrimiento mental continúa golpeando las vidas de l´Horta Sud. Mujeres cuidadoras y colectivos vulnerables encabezan un luto que todavía no ha encontrado descanso.
Almería
Artes escénicas Almería reclama su (dancístico) lugar
A menudo relegada al olvido en los mapas culturales, esta provincia oriental sigue siendo una gran desconocida, a pesar de su riqueza histórica, su diversidad paisajística y su potencia creativa.

Recomendadas

Minería
Minaría Bruxelas cava fondo: litio galego para o novo militarismo europeo
No medio do rearme ordenado pola UE, Galiza entra no ámbito xeopolítico como potencial provedor de litio para a industria de defensa. Un enclave de alto valor ecolóxico en Doade (Ourense) converterase en canteira de baterías militares.
Camboya
Camboya 50 años del inicio del genocidio en Camboya
El régimen de Pol Pot acabó con la vida de más de dos millones de personas. Solo tres integrantes de los Jemeres Rojos han sido condenados por crímenes contra la humanidad.
Comunidad de Madrid
Memoria histórica Contra la basura y el olvido: tras la pista de los cuerpos y de la memoria de los brigadistas internacionales
El Salto acompaña a un contingente internacional de políticos, políticas y activistas en una ruta en memoria de los brigadistas internacionales que acudieron a luchar a España contra el fascismo, en un ejercicio inspirador para el presente.