Energía
Privilexio ambiental metropolitano. Madrid e as emisións de gases de efecto invernadoiro

A pasada semana Núñez Feijóo visitou a central térmica das Pontes acompañado do alcalde da localidade e do presidente de Endesa. Fíxoo para asegurar que a central continuará aberta 20 anos máis grazas ás remodelacións que está a levar a cabo para reducir as súas emisións de gases de efecto invernadoiro (GEI).

Central térmica de Meirama
A central térmica de Meirama, propiedade de Gas Natural Fenosa, produce electricidade a partir da combustión do carbón. Jessica Uzal
6 abr 2018 12:09

O certo é que non estamos moi afeitas a mirar os procesos económicos con lentes de cor verde. Se o fixésemos, observariamos que todo feito económico ten a súa consecuencia na contorna ambiental e que, á vez, é a contorna ambiental -a realidade biofísica que rodea a nosa existencia- o que fai posíbel calquera feito económico. Por exemplo, toda a industria alimentaria susténtase sobre unha serie de equilibrios: a fertilidade do chan, a polinización, o equilibrio climático... da mesma forma, a nosa actividade económica produce residuos que sempre acaban deteriorando a contorna ambiental, abonda mencionar como exemplo o cambio climático.

O curioso é que esta ecodependencia da economía produce tamén desequilibrios territoriais entre os centros metropolitanos, grandes consumidores de recursos, e as periferias destes, grandes produtoras de recursos. É dicir, os territorios centrais estenden as súas redes de influencia moito alén das súas fronteiras, e estabelecen canles de comunicación con lugares moi afastados para lograr nutrirse de recursos.

Isto é máis ou menos obvio, o que pode parecer máis estraño é que eses recursos fan o camiño de volta e, da mesma forma que a periferia fornece de recursos ao centro, tamén asume gran parte da carga do seu impacto ambiental. Que pasa coa bolsa do lixo cando a deitamos no contedor? Desde onde se están a emitir os gases de efecto invernadoiro resultantes da enerxía eléctrica que estou consumindo ao escribir este artigo?.

Ser periferia tamén é asumir o custo ecolóxico da industrialización da metrópole, e para mostra, o comportamento das emisións de GEI no estado español.

Os datos de emisións de GEI por persoa para o ano 2015, revelan que os maiores resultados concéntranse en comunidades relativamente pouco poboadas e industrializadas. Asturias, Castela e León, Galicia e Aragón contando con apenas 7,5 millóns de habitantes entre as catro, o que equivale ao 16% da poboación total española, emiten uns 107 millóns de toneladas de GEI, representando case un terzo das emisións totais do conxunto do Estado. Estas cifras colócaas moi por enriba da media estatal, valorada en 7,2 toneladas de GEI por persoa e ano. Mentres que Madrid emitindo pouco máis de 20 millóns de toneladas de GEI é a última, mentres a súa achega ao PIB español sitúaa no segundo lugar cunha porcentaxe do 18,8 %. A súa poboación rozaba en 2015 os 6,56’5 millóns de persoas. Galicia, pola súa parte, representando o 5,2 % do PIB estatal, emite o 8,6 % dos GEI (30 millóns de toneladas). Estes datos parecen desmentir a hipótese de que as emisións e o seu consecuente deterioro ecolóxico son froito do crecemento económico, mesmo poderíamos chegar á conclusión de que, canto máis desenvolvida é unha rexión, menor é o seu impacto ambiental por persoa.

Pero en realidade a explicación é moito menos optimista, e ten que ver cos transvases de materias e enerxías que se producen no Estado. Un dato importante para comprender estes desequilibrios é que o maior factor de produción de GEI no caso galego é o sector eléctrico, e que desas case 30 millóns de toneladas que emitiron “as galegas e os galegos” no 2015, o 40 % procede de 3 únicos lugares: As Pontes, Sabón e Meirama. Galicia exporta cada ano entre un 35 e 40 % de electricidade cara a meseta central, un fluxo constante de enerxía sen o que o funcionamento das economías deficitarias de electricidade sería posíbel. Pola súa banda, tan so a provincia de Madrid consume o 10 % da electricidade de todo o Estado, uns 27.128GW/h dos que tan so cubriu con produción eléctrica propia un escaso 4 % en 2015. Resulta simpático que, se un/ha vai a mirar o informe correspondente ao balance enerxético da Comunidade de Madrid, no seu contido se mencione a orixe renovábel da súa produción eléctrica. A realidade porén, debuxa á capital do Reino coma un funil que engole os recursos das periferias.

A idea de facer de Galicia unha área excendentaria de electricidade responde a unha estratexia de desenvolvemento económico do franquismo que, a partir dos anos 60, e da apertura aos mercados internacionais, fomentou o incremento industrial en determinadas áreas, fronte a outras que recibirían o apelativo de “atrasadas”. Para as galegas, a consecuencia inmediata sería un aumento constante da potencia eléctrica instalada no país durante as décadas seguintes até o comezo dos 80. Nos dez anos que transcorreron desde 1970 até 1980 incrementáronse máis de 2,5 millóns de kW grazas á posta en marcha das centrais térmicas. Pero non fomos as galegas e galegos as beneficiarias deses aumentos na potencia eléctrica instalada, senón a capital do estado, cuxo desenvolvemento industrial facía preciso un incremento da oferta eléctrica.

Os emprazamentos dos xacementos do carbón galego (colapsados en apenas 30 anos) foron a xustificación necesaria para instalar aquí unha industria altamente contaminante.

Pero esta operación non contaba unicamente coa participación da ditadura, senón que contou coa colaboración do sector bancario galego. Pedro Barrié de la Maza xa fora premiado polo Réxime tras a Guerra Civil, ficando co total do sector eléctrico galego despois do asasinato por parte do bando nacional do seu competidor no sector, José Miñones. Durante a década dos 70 sería el quen financiaría a construción da central térmica de Meirama (o segundo foco de maiores emisións de Galicia) por medio do Banco Pastor, o que daría lugar ao coñecido conflito de das Encrobas.

Hoxe a provincia de Madrid desfruta dun torrente eléctrico constante que non produce. Isto acontece grazas a unha subalternización dos territorios periféricos, incluídos os seus recursos naturais, orientados a satisfacer as demandas do mercado exterior. Pero tamén é grazas ao desprazamento dos custos ambientais do seu desenvolvemento económico ás comunidades autónomas que a rodean, en especial polo seu extremo noroeste. Privilexio ambiental metropolitano é un termo que pretende alertar das desigualdades ecolóxicas que favorecen o desenvolvemento socio-económico dos territorios centrais fronte aos periféricos, así como poñer no cerne do debate unha dimensión acotío esquecida que, non obstante, se está a facer imprescindíbel para comprender os riscos dunha modernidade que se fundamenta, hoxe por hoxe, nunha repartición dos danos socio-ecolóxicos asociados á acumulación duns/as poucos/as.

Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra na túa conta.

Relacionadas

Crisis climática
Inversiones 'marrones' España gastó más de 23.000 millones de dinero público en actividades nocivas para el medio ambiente en 2024
Un estudio analiza el impacto climático de las subvenciones otorgadas por el Gobierno español. Solo el 14% del monto total de las ayudas se destinó a actividades o proyectos que fomentan la transición ecológica.
Guerra en Ucrania
Conflicto bélico Rusia y Ucrania acuerdan un principio de alto el fuego marítimo a instancias de Estados Unidos
La Casa Blanca emite dos comunicados que coinciden en señalar una tregua en el Mar Negro y en prometer trabajo para el final de los ataques energéticos por ambas partes.
Granada
Medio ambiente El movimiento vecinal y ecologista consigue paralizar la planta fotovoltaica en Víznar
Ecologistas en Acción celebran la decisión con una “sensación agridulce”, ya que “los daños han sido muy graves y creen que irreparables. Actualmente en la provincia de Granada hay en marcha más de cien proyectos de energía renovable
Xosé Veiras
11/4/2018 21:07

Estando de acordo no esencial coa análise exposta no artigo, paréceme interesante destacar que o feito de as emisións territoriais galegas de gases de efecto invernadoiro causantes de cambio climático seren superiores ás estatais, en termos relativos, non só ten que ver co noso papel de país subministrador de electricidade ao resto do Estado español, senón sobre todo co feito de se localizaren no noso territorio dúas centrais térmicas de carbón, As Pontes e Meirama, responsábeis elas soas dun terzo das emisións totais galegas, pois o carbón é o combustíbel máis intensivo en emisións. (Por certo que a reforma en marcha da central das Pontes non reducirá as súas elevadas emisións de gases de efecto invernadoiro, intrínsecas á súa actividade, senón as doutros contaminantes, con efectos tóxicos: óxidos de nitróxeno e dióxido de xofre).

O termo “privilexio ambiental metropolitano” é moi interesante, pero non só se pode aplicar a Madrid, tamén a Galicia. Se considerarmos globalmente os nosos intercambios ecolóxicos co resto do mundo. As centrais térmicas de carbón tamén serven neste caso para o ilustrar. Hoxe importamos cantidades enormes de carbón extraído con altísimos custos socioambientais locais en países como Indonesia, con consumos per cápita enerxéticos e emisións causantes de cambio climático asociadas a eles ben menores que os da nosa terra.

Polo tanto, somos colonia e metrópole ao mesmo tempo, dependendo de onde poñamos o foco. Pechar as centrais de carbón, viábel hoxe sen comprometermos o subministro eléctrico galego, sería unha das accións prioritarias a tomar para deixarmos de ser vítimas e responsábeis de deterioración socioambiental. Pero, desde a Xunta á CIG, as institucións e axentes sociais do país están de acordo maioritariamente coa prórroga por 25 anos máis da vida (in)útil das térmicas de carbón galegas decidida polas eléctricas (decisión pendente de confirmar no caso da central de Meirama). Semella pois que queremos seguir sendo colonia e metrópole.

3
0
Dependencia
Dependencia Los cuidados necesitarán entre 300.000 y 600.000 trabajadores más en cinco años
Las empleadas de residencias y ayuda a domicilio reclaman mejoras en esas nuevas plazas. “Debemos tener un sistema de cuidados universal y público, debe ser un derecho y no un negocio”, piden desde el sindicato ELA.
Cómic
Cómic Un gran poder conlleva una gran responsabilidad: ¿los superhéroes de cómic son de derechas o de izquierdas?
¿Encarna Superman a la socialdemocracia liberal, es Batman un militante anarcocapitalista y el Capitán América la bandera del nacionalismo? La respuesta no es tan sencilla si se repasa la historia del género.
Comunidad de Madrid
Sanidad Universal Sociedades sanitarias critican el SMS amenazante que el Gobierno de Ayuso está enviando a personas migrantes
Cuatro sociedades científicas denuncian un texto amenazante en el que se indica al destinatario que dispone de 30 días para seguir de alta en la Tarjeta Sanitaria, lo que está generando “incertidumbre” y “desprotección”.
Memoria histórica
Manuel Pérez, ‘camarada Arenas’, tras salir de prisión “Cordón trató de escaparse, se cayó y se mató”
El militante histórico del PCE reconstituido y, según la Justicia, líder de los Grapo, mantiene su inocencia en todos los casos que le han llevado a pasar 32 años en prisión.

Últimas

València
Dana 20:11, Ni oblit ni perdó: los pueblos de la Dana amanecen con pintadas contra Mazón
Tras cinco meses de catástrofe, aparecen numerosas pintadas en los municipios afectados por la riada para señalar la tardía gestión de la Generalitat.
Economía
IPC La inflación interanual cae hasta el 2,3% en marzo gracias a las lluvias
Las precipitaciones han reducido el precio de la electricidad.La subyacente también se reduce dos décimas hasta situarse en el 2%.
México
México El Coyul, un ejemplo de resistencia indígena frente al despojo en el Istmo de Oaxaca
La Sociedad Agrícola y Ganadera El Coyul continúa apelando la sentencia por despojo agravado y secuestro interpuesta a 21 de sus miembros
Salario mínimo
Salario mínimo PSOE y Sumar llegan a un acuerdo para que el SMI no tribute el IRPF
Pese a adelantar la ministra de Trabajo que se habían roto las negociaciones, finalmente las personas que cobren el salario mínimo no tendrán que declarar en 2025.
Opinión
Opinión Sobre la cancelación de Georgina Orellano en el Foro ESPAL 2025
La cancelación de Georgina redunda en esta incapacidad para escuchar a las trabajadoras sexuales y en el pánico que tienen de que se las escuche. Denota inmadurez política, cerrazón dialéctica y pacatería moral.
Madrid
Derecho a la vivienda Consumo abre expediente a Alquiler Seguro por prácticas abusivas contra los inquilinos
La decisión del Ministerio de Pablo Bustinduy, según el Sindicato de Inquilinas, “abre la puerta a la devolución de millones de euros a las inquilinas que reclamen sus derechos”.

Recomendadas

Contaminación
Contaminación Un municipio galego demanda á Xunta pola contaminación do encoro das Conchas
A veciñanza das Conchas, na comarca da Limia, leva á Xunta ao Tribunal Superior de Xustiza de Galicia pola contaminación provocada debido á cría intensiva de gando porcino e avícola.
América del Sur
América del Sur La batalla por el litio: pueblos originarios resisten un “genocidio medioambiental y cultural”
Sudamérica se ha convertido en la proveedora mundial de materias primas para la transición energética. Las comunidades afectadas se rebelan ante una actividad que genera desposesión de tierras, contaminación, sequía y conflictos internos.
El Salvador
Ivania Cruz “El estado de excepción se está utilizando en El Salvador para gobernar en base al miedo”
A esta defensora de derechos humanos y comunitarios le allanaron su casa mientras se encontraba en un viaje internacional. Desde el exterior, denuncia la persecución del gobierno salvadoreño hacia su organización y hacia las comunidades que defiende.
Yemayá Revista
México Sobrevivir en la frontera: el cuerpo como moneda de cambio
En Tapachula, punto clave de la frontera sur de México, miles de mujeres migrantes permanecen atrapadas sin poder seguir su camino hacia Estados Unidos.