Gentrificación
Sindo Guinarte, concelleiro de Turismo: “Non temos capacidade para ir ao problema de fondo”

Falamos co concelleiro de Turismo en Compostela sobre a masificación turística na cidade e as afectacións na veciñanza.
IMAXE: ELENA MARTÍN
8 ago 2022 15:29

A afluencia masiva da Peregrinación Europea de Jóvenes abriu un debate ao redor do modelo turístico de Compostela. Centos de veciñas amosaron en redes sociais o seu fastío e as molestias ocasionadas, e mesmo fixeron un decálogo para as peregrinas que chegan á cidade. Ademais, esixen solucións ás consecuencias da turistificación, coma o encarecemento dos prezo do aluguer e a perda do comercio local na zona vella. Trasladamos estas cuestións a Sindo Guinarte, concelleiro de Presidencia, Relacións Institucionais e Turismo do Concello de Santiago.

Gentrificación
‘Fóra’: Historias de xentrificación
VV.AA.
Persoas afectadas explican como viven un proceso de transformación no que foron ignoradas.

Nestes anos vimos falando con comerciantes da zona vella, ou con xente que quixo criar alí pero non puido por mor das consecuencias ocasionadas ou acentuadas pola turistificación da zona. Que resposta hai para esta xente que quere e non pode?
A zona vella ten unha protección especial por ser Patrimonio da Humanidade e porque no seu día tamén se adoptaron unhas normas moi rigorosas no relativo ao espazo público e inmobles privados. Isto limita a capacidade de intervención nas edificacións. Nun tempo houbo un exceso de proliferación de locais para uso hostaleiro turístico. A isto púxoselle coto no mandato anterior e agora nós estamos ampliando esa limitación ao conxunto da cidade.

En canto o alugueiro, a oferta é moi limitada. Estamos nunha economía de mercado e os prezos márcanos a oferta e a demanda; e o certo é que os prezos son moi caros, algo que tamén nos trasladan as asociacións de hostalería e de comerciantes. Nós intentamos que os propietarios baixaran os prezos, pero non houbo receptividade. No relativo ás tendas de souvenirs, que a min non me gustan nada, os concellos só podemos determinar usos (residencial, comercial, hoteleiro...) pero unha vez que un espazo ten uso comercial, nós non podemos impoñer o tipo de comercio que vai haber aí. Isto é un problema que temos nós e que temos falado con cidades que tamén son Patrimonio da Humanidade. En Barcelona, por exemplo, hai unha normativa autonómica que permite unha certa intervención nese ámbito. En Galicia, non.

Nos últimos anos a veciñanza non sente que se avanzara neste tema.
É moi difícil avanzar neste ámbito pola normativa comunitaria de competencia, pola estatal e pola inexistencia de normativa autonómica que protexa específicamente este tipo de actividades... Desde o municipal case non temos armas para intervir neste tipo de cuestións. Como poderiamos intervir? A través de incentivos fiscais, pero é moi difícil que compensen o interese económico que poida ter o titular dun baixo en facer unha tenda de souvenirs, que dá moito máis beneficio que unha mercería ou unha sombreireiría. Claro que é un problema, porque desnaturaliza o espazo, fai que perda a súa propia esencia e a longo prazo faino menos atractivo para os visitantes.

Hai que traballar por un turismo sostible, tamén partindo de que en anos santos se produce esa avalancha de peregrinos.

Entón, polo que dis, só nos queda tomar medidas paliativas?
Pois si, porque non temos na nosa man capacidade cirúrxica para ir ao problema de fondo.

E con outra normativa autonómica?
Poderíase intervir nalgunha medida, pero tamén é certo -para velo dun xeito positivo- que na zona vella de Compostela hai moitas pequenas tendas de roupa, singulares, que son un atractivo da cidade. Temos centos universitarios que lle dan moita vida á cidade, que posibilita que haxa comercio asociado a eses residentes. Despois, temos que asumir que o comercio evoluciona cos tempos. A todos nos gusta conservar os comercios que temos na retina, pero hai novas actividades comerciais que se van implantar. No Plan de Sostibilidade Turística imos promover dentro da cidade histórica actividades profesionais vinculadas á artesanía tradicional. Pero volvemos ao mesmo; as accións que podemos tomar son limitadas, de impulso, de facilitación.

Queremos un turismo sostible socialmente, para que os colectivos non se sintan confrontados entre eles, nin veciños con visitantes nin ao revés.

Pero si que irían, en todo caso, na liña de evitar a masificación?
Si, esa é a idea. O modelo turístico de Santiago ten que evolucionar a un modelo máis diverso e expandido no tempo, desestacionalizado e de máis valor engadido. Isto ten unha connotación sociolóxica, no sentido de que promovemos un turismo de calidade que deixe cartos na cidade, porque o turismo tamén é unha actividade económica que representa máis do 20% do PIB local. Non nos interesa que chegue máis xente, interésanos que chegue máis xente disposta a gastar máis e quedar máis días.

Entón, que é o que falla para que a percepción social sexa que Concello e Xunta están optando por un modelo de masificación? Esta semana viuse claramente, coa Peregrinación Europea de Jóvenes.
O da Peregrinación non ten nada que ver co modelo turístico de Santiago; isto foi unha cuestión concreta que tamén houbo nos outros anos santos e que seguramente haberá nos anos santos próximos. Esta cidade é de peregrinación, o terceiro destino do cristianismo despois de Roma e Xerusalén. Estes grupos organizounos a igrexa e veñen peregrinar por motivos relixiosos, non son turistas. Eu diferenciaríao do modelo turístico da cidade.

Sindo Guinarte 2

Pero non cre, que, independentemente desta semana, hai un clima de fastío na veciñanza con respecto ao turismo?
Nos anos santos sempre se nota máis. Nótase nas entradas do Camiño Francés, principalmente, e eu entendo que haxa unha certa sensación de incomodidade e molestia, porque efectivamente están invadindo a súa tranquilidade veciñal. Hai unha parte que hai que asumir porque é unha cidade construída historicamente ao redor da peregrinación. Non é fácil poñerlle coto porque o Camiño pasa por vías públicas, e entendemos esas molestias. No Plan de Sostibilidade Turística, da man coa USC, imos facer un pacto local para conciliar os intereses dos veciños e doutros colectivos. Queremos un turismo sostible socialmente para que os colectivos non se sintan confrontados entre eles, nin veciños con visitantes nin ao revés, que sexa sostible medioambientalmente... Hai que traballar nesa liña, tamén partindo de que en anos santos se produce esa avalancha de peregrinos. Hai que dicir que o Camiño e Santiago son opcións turísticas de éxito e hai que conseguir que sexa sostible.

Hai unhas certas peaxes que é inevitable pagar por vivir nun casco histórico que é Patrimonio da Humanidade, como os custes relativos á vivenda.

Falabas da interlocución con certos sectores. Algunhas asociacións veciñais quéixanse de que a interlocución entre elas e o Concello non é tan intensa como a que tedes con asociacións de hostaleiros.
É certo que temos moita máis relación coas asociacións de hostaleiros porque o meu departamento xestiona o turismo, e ten uns implicados que son os hostaleiros, guías de viaxe, etc. Non temos unha liña particular interlocución cos veciños, pero que si van estar presentes no pacto local que comezaremos en setembro. Participarán os veciños, en xeral, e en especial os que viven en espazos de máis presenza de peregrinos.

Viron o decálogo da veciñanza de San Pedro?
Si. Son propostas moi razoables feitas nun ton construtivo. Ese ten que ser o camiño para ese pacto local. Temos que recoller as demandas dos residentes, dos visitantes e concilialas e mesmo instar á administración a adoptar medidas que sexan imperativas, de obrigado cumprimento para que a convivencia sexa respetuosa entre uns e outros. A ver, Santiago é unha cidade de acollida, acostumada a acoller peregrinos, universitarios, xente que ven ao hospital... É unha cidade de acollida.

Pero en moitos casos, a xente local, sobre todo a xente da zona vella, séntese expulsada. De feito, os datos demográficos van nesa liña. Cada ano marcha ao redor dun 1% da poboación da zona vella.
O casco histórico ven perdendo poboación desde hai moitos anos, non dun xeito acusado pero si dun xeito progresivo. Inflúe moito a falta de determinados servizos, o custe de restauración das casas... Hai moitos factores que inflúen nesa situación. Pero hai cascos históricos doutras cidades de España, como Cáceres ou Ávila, aos que xa lles gustaría ter a vida que ten o casco histórico de Compostela.

Tamén é esencial manter a actividade universitaria na zona vella, e tamén estamos traballando noutras cuestións que poden facela máis habitable, como regular a carga e descarga para que entorpeza menos a vida cotiá. Antes podías deixar aos nenos xogar na zona vella e non había coches.

Volvendo á primeira pregunta, semella que tanto o decálogo da veciñanza como todas estas medidas, van na liña de paliar pero non de resolver os problemas que vimos escoitando durante estes anos. Hai algunha resposta estrutural que darlle á cidadanía ou esas respostas van máis alá do ámbito municipal?
A resposta estrutural é o conxunto de todas esas respostas, pero con realismo. Hai que mellorar a carga e descarga, a fibra óptica... Pero hai elementos que son estruturais nos que sería unha decisión moi trascendental, e eu penso que sería un paso atrás tomar decisións na protección da zona vella, permitir por exemplo máis intervencións urbanísticas, como poñer ascensores. Seguramente aparecerían empresas interesadas, pero Santiago deixaría de ser unha cidade medieval e barroca no seu casco histórica. Hai unhas certas peaxes que é inevitable pagar por vivir nun casco histórico que é Patrimonio da Humanidade, como os custes relativos á vivenda.

Por exemplo, unha medida da que se fala moito e que semella sinxela desde fóra, sería limitar os pisos turísticos ou as tendas de souvenirs. Aínda que polo que di, non se pode, non se pode forzar para que si que sexa posible?
Tanto nos preocupa isto, que a pesar de non ter instrumentos legais para facelo, estamos falando no grupo de cidades Patrimonio da Humanidade para atopar elementos onde agarrarnos para poder dicirlle a alguén que ten un local comercial: “Vostede non pode abrir unha tenda de souvenirs”. E no seu momento, a proliferación de pisos turísticos expulsou a moitos cidadáns, pero xa non están permitidos. Expulsounos, ou auto-expulsounos, porque decidiron ir vivir a outro sitio e usar a súa vivenda para ter un maior rendemento. A isto púxoselle límite e seguimos loitando por que se cumpra esa normativa, aínda que moitos particulares non queren. A finais de ano ampliaremos esta medida a todo o Concello.

Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra na túa conta.

Relacionadas

Memoria histórica
Memoria histórica O PSOE négase a retirar unha cruz franquista na vila coruñesa de Neda que até o PP quere derrubar
O Partido Socialista impón a súa maioría absoluta para rexeitar unha moción do BNG na que se solicitaba a retirada da Cruz dos Caídos do concello.
Investigación
Investigación O Goberno galego repartiu 4.000 millóns de euros en contratos a dedo en só seis anos
Desde 2018, a Xunta asinou 1.034.964 contratos sen sacalos a concurso: algo máis do 30% do diñeiro do que dispón para o exercicio de 2024. Ademais, 35.362 deses contratos teñen un importe entre 14.000 e 14.999 euros, o límite legal.
Educación pública
Iglesia Semana Santa: negocios, procesiones en colegios, inmatriculaciones y fervor
Más allá de la expresión cultural, la Semana Santa tiene una esfera económica que genera millones de euros y otra social que le sirve a la Iglesia Católica para legitimar sus privilegios dentro del Estado español.
Memoria histórica
Marc Solanes “Mi bisabuela luchó en el frente y fue considerada una mala madre, pero lo hizo por sus hijas”
En ‘Las niñas de Elna’ (Pollen, 2024) el periodista reconstruye la historia de las mujeres de su familia resolviendo enigmas para resignificar la imagen de la mujer en la historia.
Palestina
Palestina Viaje al fondo del horror
El fotoperiodista Javier Bauluz cubrió la primera Intifada, la primera gran rebelión del pueblo palestino desde la creación del estado israelí.
Poesía
Poesía La generación beat sigue latiendo
La generación beat es la del ritmo, del golpe, la de superar, la del latido en el papel y fuera de él. La del sentimiento desgarrador que sale del individuo, pero llega a la sociedad.
Literatura
Literatura ‘La santita’ de Mafe Moscoso: para escribir sobre el fin del mundo
‘La santita’, libro de relatos de Mafe Moscoso, es el método pero también es el fin: pone a convivir lo precolonial con las formas de nuestro presente ultracapitalista, ultramuerte, sin exclusiones ni jerarquías.
Maternidad
Maternidades Reaprender la espera
El tiempo de gestación es largo y va a un ritmo distinto al que acostumbras: el ritmo natural al que desarrolla una playa, un monte, un océano. Y no estamos ya habituados a darle la mano a la pausa.
Momus Operandi
Momus operandi Todo es una narración
Nos dicen que las mentiras son la única realidad. Que aprendamos a mentirnos, que nos engañemos, que no nos importa la salud, ni los derechos laborales, ni las violencias estructurales.

Últimas

Industria
Transición industrial Mecaner, un cierre injusto o cuatro alternativas con mirada ecosocial para mantener la fábrica de Urduliz
ESK y LAB han presentado el ‘Plan de Transición Ecosocial’ que ha elaborado la cooperativa Garúa como una herramienta para la búsqueda de soluciones al ERE propuesto por la multinacional Stellantis.
Sidecar
Sidecar Crisis intratable en la República Democrática del Congo
Una y otra vez los actores externos han fracasado a la hora de contener la escalada de violencia en la República Democrática del Congo.
Más noticias
América Latina
Caribe Haití: el fracaso neocolonial y el “eterno castigo de su dignidad”
La crisis de gobernabilidad que vive Haití después del alzamiento paramilitar que liberó a más de 3.600 presos y expulsó al primer ministro es un capítulo más de una historia colonialismo y dependencia.
El Salto Twitch
El Salto TV Economía y titulares de guerra
En el programa en directo de Economía Cabreada del 26 de marzo se hizo un análisis de la deriva bélica de la Unión Europea, sus gobiernos y de los grandes medios con Tica Font y Miquel Ramos.
Sidecar
Sidecar Soluciones bonapartistas
Las turbulencias en el seno de los dos partidos estadounidenses dominantes refleja el problema más amplio de un sistema capitalista cada vez menos capaz de proporcionar ganancias materiales a la clase trabajadora.
Memoria histórica
Memoria histórica Las nuevas leyes de memoria histórica recuperan la “concordia” franquista
La ofensiva legislativa de gobiernos autonómicos como el de Castilla y León y el País Valencià, adoptan un enfoque revisionista que amenaza los avances en el reconocimiento memorialista.
Derecho a la vivienda
Derecho a la vivienda La PAH València clama por el derecho a una vivienda digna: “¿Duermen tranquilos?”
Centenares de personas protestan frente al palacio de la Generalitat para exigir que se haga efectivo el derecho a la vivienda ante la insoportable alza de los precios.

Recomendadas

Investigación
Investigación O Goberno galego repartiu 4.000 millóns de euros en contratos a dedo en só seis anos
Desde 2018, a Xunta asinou 1.034.964 contratos sen sacalos a concurso: algo máis do 30% do diñeiro do que dispón para o exercicio de 2024. Ademais, 35.362 deses contratos teñen un importe entre 14.000 e 14.999 euros, o límite legal.
Ríos
Radiografía fluvial de España La tierra que no amaba sus ríos
Los ríos ibéricos agonizan. Casi la mitad de las masas de agua está en mal estado. Presas, sobreexplotación, contaminación y crisis climática son sus principales amenazas, con la agroindustria como mayor agresora.
Cine
María Alché y Benjamín Naishtat “El cine puede proponer imágenes y reflexionar, y por eso Milei necesita destruirlo”
María Alché y Benjamín Naishtat dirigen ‘Puan’, una película optimista y amarga, entre la comedia y el cine social, que ofrece nuevas lecturas tras los primeros cien días de gobierno de Milei en Argentina.