Guatemala
Lolita Chávez: o risco de defender a vida en Guatemala

O 17 de febreiro a activista, feminista comunitaria e defensora dos dereitos territoriais e ambientais do seu pobo, visitou a cidade d'A Coruña. Con Lolita Chávez falamos da responsabilidade de algunhas empresas galegas no "expolio" dos bens naturais do seu país.

Lolita Chávez
Lolita Chávez visitou A Coruña o pasado 19 de febreiro. Antía García Sendón
14 mar 2018 12:00

O 19 de febreiro, convidada pola Marea Atlántica, visitou A Coruña a activista indíxena guatemalteca Lolita Chávez. Feminista comunitaria e defensora dos dereitos territoriais e ambientais do seu pobo, leva exiliada en Bilbao (Euskal Herria) máis de 6 meses, logo de padecer ameazas e agresións por parte dos poderes fácticos e unha permanente campaña de criminalización desde o propio Estado de Guatemala.

Durante a mesa redonda na cal participou, presentouse o informe “Transnacionais, oligarquía e criminalización da protesta social”, elaborado pola ONGD vasca Mugarik Gabe, que denuncia -abordando o caso paradigmático de Guatemala: a alianza que se dá entre as oligarquías locais, as institucións públicas e as grandes empresas para continuar co espolio dos bens naturais que seguen presentes nos territorios indíxenas. Empresas, que no caso deste país centroamericano, teñen a súa orixe precisamente no Estado español e nomeadamente, en Galicia.

Como destaca Lolita, “o noso gran problema é que moito do que está a pasar alá ten a súa orixe aquí, na vosa casa”.

No municipio de San Pedro Carchá está actualmente en construción o que se prevé sexa o maior complexo hidroeléctrico de Centroamérica, denominado Renace, froito dunha alianza entre unha das máis importantes familias da oligarquía guatemalteca e a transnacional española ACS, de Florentino Pérez. 

O capital galego en Guatemala

Pero, talvez, o caso paradigmático destas redes empresariais e as súas consecuencias sexa o de Ecoener-Hidralia Enerxía, transnacional con sede matriz na Coruña e que conta entre os seus socios fundadores con Luis Castro Valdivia, o coñecido “rei do quilovatio galego” e adxudicatario de numerosas concesións eólicas e hidroeléctricas por parte do Goberno de Fraga, que lle valeron imputacións por suborno e prevaricación. De novo en alianza coas elites locais, está empresa abordou a construción do megaproxecto coñecido como Hidro Santa Cruz, no municipio de Santa Cruz Barillas.

En ambos os dous casos, a resposta de empresas e oligarquías locais á oposición e mobilización popular das comunidades foi a mesma: a criminalización dos e das líderes indíxenas, a represión contra a poboación activa e o control social das maiorías. No caso de Barillas, a situación chegou ao grao máis alto de conflitividade, producíndose varias mortes e o Goberno declarou un Estado de Sitio de 18 días, durante os cales o exército ocupou as comunidades, producíndose numerosas denuncias de detencións arbitrarias, roubos, intimidacións e agresións sexuais.

Lolita teno claro: “todos os ataques que veño padecendo son froito destas alianzas criminais. A responsabilidade das agresións, aínda que as execute o meu veciño, son da oligarquía e das empresas que nos queren roubar os nosos territorios”.

E cando Lolita fala, é imposible esquivar as súas palabras.

As palabras de Lolita

Porque as palabras de Lolita veñen de lonxe, da memoria do seu pobo, o maya k’iche’, que leva máis de 500 anos resistindo unha ofensiva colonial permanente. Esta historia de agresións culminou co recente intento de xenocidio que sufriron os pobos orixinarios: só no departamento do Quiché, de onde é Lolita, producíronse un total de 200 masacres durante o conflito armado interno que arrasou o país ente 1960 e 1996 (unha guerra de exterminio contra os pobos indíxenas e os movementos sociais, na cal o exército e os paramilitares asasinaron a 200.000 persoas, “desapareceron” 45.000, e causáronse máis de 100.000 persoas desprazadas).

Porque as palabras de Lolita representan a voz das que non teñen voz: a das mulleres indíxenas e rurais, as máis excluídas. As nunca vítimas: “se me pides que fale, se agora queres escoitarme na asemblea, escóitame tamén na casa e na cama, dicímoslles aos compañeiros”. A dignidade feita discurso nun país feminicida: en 2017 producíronse 88 mortes violentas de mulleres... de media, cada mes. “E aínda así, non imos permitir que se invisibilicen as loitas das mulleres contra o neoliberalismo, o racismo e o patriarcado: resistimos ao exército durante a guerra, resistimos agora o Estado de Sitio e as agresións e seguiremos resistindo”.

Porque as palabras de Lolita son tamén as nosas, as das persoas que imaxinamos e traballamos por un mundo máis habitable e máis xusto. As da xente que se opón aos megaproxectos en Guatemala, pero tamén en Corcoesto ou en Touro. “O noso chamado é que as nosas voces se entretezan. Fronte ao nivel das agresións que sufrimos, que nos queda? Unirnos entre pobos: construír alianzas que transcendan o modelo neoliberal que non é único nin absoluto. Somos quen de construír xuntas un modelo que defenda a vida. Non buscamos caridade, queremos reciprocidade”.

Porque as palabras de Lolita son tamén as de Berta (Berta Cáceres, líder indíxena lenca de Honduras e defensora ambiental asasinada en 2016), as de Bety (Bety Cariño, dirixente indíxena mixteca e activista de dereitos humanos asasinada por paramilitares en 2010) e as de tantas outras mulleres que deixaron a vida por defender os seus territorios.

E depende tamén de nós que as palabras de Lolita non se apaguen.

Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra na túa conta.

Relacionadas

América Latina
Leandro Morgenfeld “El triunfo de Trump va a empoderar a los Milei y los Bukele”
El historiador e investigador argentino especializado en la relación entre Estados Unidos y América Latina, analiza el triunfo electoral de Donald Trump y el impacto que tendrá en una región que Washington sigue considerando su “patio trasero”.
La vida y ya
La vida y ya Huipil
Han escrito un libro que se titula 'Nuestros tejidos son los libros que la colonia no pudo quemar'. No hay lugar para las dudas sobre lo que te vas a encontrar al leerlo.
Guatemala
Guatemala Mirtala Hernández: “Mi hermana desapareció en 1982, hasta 2023 no ha arrancado el juicio”
Esta defensora de derechos humanos busca justicia para su hermana, Luz Leticia, quien fue detenida y desaparecida por un operativo militar durante el sangriento mandato del dictador Efraín Ríos Montt en Guatemala.
Xunta de Galicia
Política A Xunta recibe ao embaixador de Israel en funcións mentres Gaza agoniza ao bordo da fame
O Goberno de Alfonso Rueda escenifica a súa boa sintonía coa Administración de Benjamín Netanyahu apenas unhas horas despois de que Israel bombardease unha escola que servía de refuxio e ordenase unha evacuación masiva en Gaza.
Palestina
Genocidio La ONG anti-UNRWA lanzada por exespías y marines de EEUU siembra el caos en el reparto de alimentos en Gaza
La Fundación Humanitaria de Gaza (GHF) creada a comienzos de este año y vinculada a agentes del ejército y la inteligencia estadounidense ha sido acusada de desaparecer a una persona y disparar a quienes estaban esperando ayuda.
O Salto medra contigo
Crowdfunding O Salto Galiza abre un crowdfunding para empapelar a Altri
Queremos investigar os responsables políticos e empresarias do que podería ser o maior atentado ambiental da historia recente de Galiza.

Últimas

Alemania
Litigio climático Un tribunal alemán abre la puerta a que grandes emisores puedan ser responsabilizados de daños climáticos
El jurado descarta la demanda del agricultor peruano Saúl Luciano Lliuya por entender que el riesgo a su propiedad es demasiado bajo, pero esta misma argumentación podría llevar a condenas en otros casos.
Madrid
Derecho a la vivienda Victoria contra la Sareb: 16 familias consiguen firmar contratos después de años de lucha
Un bloque en lucha de Casarrubuelos (Comunidad de Madrid) consigue formalizar contratos con el banco malo, al que acusan de actuar “como un fondo buitre”. En Catalunya, diez ayuntamientos apoyan los reclamos de 62 hogares en huelga contra La Caixa.

Recomendadas

Culturas
Erika Lust y Sara Torres “El deseo tiene una potencia inagotable para transformar la realidad si lo liberamos de las normas”
Sexo, deseo o ética del placer son algunos de los temas que hilan la escritora Sara Torres y la productora de cine porno Erika Lust en ‘La abundancia del deseo’.