mariscadoras noia 1
Mari, Rosa e Laura na praia do Testal, onde van ao berberecho. Pablo Santiago

Medio ambiente
A loita pola defensa do maior banco de berberechos de Galicia: “As verteduras vannos deixar sen futuro”

A Xunta autoriza o baleirado de 890.000 metros cúbicos de augas con metais pesados nun río para reactivar a mina de volframio de San Finx.

Rosa Martínez tomou consciencia do que lle viña enriba un día de febreiro lendo a prensa. A Xunta autoriza a vertedura de augas residuais da mina de San Finx ao rego de Rabaceiras, rezaba un pequeno titular nun xornal rexional. Non daba crédito. Ela forma parte dunha das máis de 1.500 familias de mariscadoras que faenan nas praias da ría de Muros e Noia. Como todas as súas compañeiras, Rosa sabía que aquela non era unha nova calquera. O arroio das Rabaceiras forma parte da rede fluvial que alimenta a ría que lle dá de comer. A ría onde se atopa o maior banco de berberechos de Galicia. Non é unha esaxeración. Desas areas sae o 70% do berberecho que se produce no país. É o sustento principal das vilas de arredor. Segundo os cálculos do propio Goberno galego, preto de 5.000 familias están asentadas nese enclave e iso é grazas a este sector primario. “Hai comercio e hostalaría porque hai berberecho e ameixa. O primeiro chanzo da riqueza deste lugar sae do mar. Se nós non podemos ir á marea, aquí non vai haber futuro. As verteduras vannos deixar sen el”, relata.

Ela e as súas compañeiras recoñecen que teñen medo pola incerteza do que poda acontecer río arriba. A apenas sete quilómetros de alí, están localizadas as minas de San Finx (Lousame, A Coruña). Hai máis de cen anos, nese lugar instalouse unha explotación de minaría de volframio e estaño. O auxe, claro, chegou na Segunda Guerra Mundial. Os ditadores fascistas Francisco Franco e Adolf Hitler asinaron un acordo en Hendaia que, entre outras cousas, comprometeu ao Estado español a satisfacer a demanda destas materias primas para o armamento do exército da Alemaña nazi. Naquela altura, a mina chegou a ter máis de trinta puntos de extracción diferentes e, hoxe, alí fican os restos. A mina parou de explotarse en 1989 e asolagouse con centos de miles de metros cúbicos de auga que agora contén metais pesados como zinc, cadmio e cobre. Toda esa auga en condicións extremadamente perigosas para a saúde do medio ambiente e humana é a que a Xunta acaba de autorizar bombear. Exactamente, 890.000 metros cúbicos que serán baleirados, en última instancia, na ría de Muros e Noia.

mariscadoras noia 2

Unha batalla longa do ecoloxismo galego
“É un primeiro desenlace a sete anos de atrasos”, lembra Joam Evans, activista de Ecoloxistas en Acción e unha das persoas que de máis preto segue un conflito medioambiental que leva enquistado na súa vila máis dun século. Como boa parte das mariscadoras, Evans explica que ten esperanza na vía xudicial: “Neste caso estanse a facer as cousas desordenadamente. A Xunta autoriza estas verteduras para unha explotación mineira sen que esa propia actividade teña unha Declaración de Impacto Ambiental aprobada”. A sociedade civil da comarca xa esgotou as ferramentas da vía administrativa e este, apuntan, será o fío que vertebre os procesos xudiciais que chegan de forma inminente. A resolución definitiva pode producirse dentro de case unha década se as apelacións acaban no Tribunal Supremo. Por iso, lembra o Evans “resulta fundamental conseguir unha paralización cautelar”. Se non, o dano no medio natural pode demorar décadas en recompoñerse. Sen esa medida e coa autorización da Xunta xa activa, a empresa podería comezar as verteduras “aínda que dentro dunha década se declarase ilegal”. Ademais, recoñecen que xa están formalizadas denuncias por vía penal contra os tres funcionarios que tramitaron a resolución e a directora de Augas de Galicia, Teresa Gutiérrez.

Segundo o Goberno galego, preto de 5.000 familias están asentadas e iso é grazas ao marisqueo

A bióloga da Confraría de Pescadores de Noia, Liliana Solís, complementa con argumentos científicos o clamor das persoas que mariscan a pé. “A bioacumulación de metais pesados en organismos mariños como o berberecho e a ameixa pode ser perigosa debido a que poden causar efectos negativos na saúde humana ao ser consumidos”, expón. Este tipo de metais do que hai constancia nas minas de San Finx, como o cadmio, o cobre e o zinc, son elementos químicos tóxicos que fican presentes na auga e o sedimento do mar. Os organismos mariños, especialmente o berberecho e a ameixa, poden absorbelos a través da filtración de auga e a inxesta de sedimentos. Entón, vanse acumulando nos seus tecidos e non se degradan. Se as persoas inxerisen mariscos contaminados poden chegar a desenvolver efectos negativos na saúde humana. O cadmio, por exemplo, pode danar severamente os riles. Pero o certo é que a normativa actual non permitiría que chegasen á cadea alimentaria e, ese, é o gran risco socioeconómico que sobrevoa a ría.

mariscadoras noia 3

Un clamor social na comarca

“Enfrontámonos a que se eses niveis de presencia de metais pesados superan os permitidos pola propia Xunta de Galicia, declararían os bancos marisqueiros como non aptos para o consumo. Sería un golpe fatal para as nosas vidas”, lamenta a traballadora do mar, Rosa Martínez. Os seus pais gañaban a vida co marisqueo. Os seus avós, o mesmo. Foi o que lles permitiu asentarse no territorio e non ter que migrar. Por iso, di, vai chegar a “onde faga falta”. “Se hai que engancharse con cadeas á mina, pelexarse ou durmir alí, que teñan claro que imos facer iso e todo o que poidamos”, avisa. Esta muller non está soa. Ao seu lado ten á meirande parte da sociedade civil da comarca. “Na fin última, as persoas decatáronse de que se isto falla, acabaremos sendo expulsados de aquí todos. Eu quero que as miñas fillas poidan vivir aquí e, coma min, calquera veciño”, reflexiona.

“Non imos permitir que haxa ningunha clase de toxicidade na ría, sexa da mina ou de onde sexa. A ría é nosa e vamos a loitar por ela”

Desa transversalidade dá boa conta a última gran mobilización social que aconteceu na vila. “Alí veuse a influencia potencial que esta atrocidade pode ter na vida das familias que vivimos aquí”, sinala o patrón que representa os mariscadores a pé da confraría, Francisco Pérez. “Ninguén dá garantías de nada. Fálase de que se van facer depuracións, pero non hai nada que as acredite. Por iso protestamos”, engade. “Non podemos permitir que desaloxen esa auga porque sería un cancro para a nosa ría, que antes ou despois chegaría ao seu fin. Son moitos postos de traballo directos e indirectos. As catro confrarías da comarca decidimos que non se debe verter esa auga e loitaremos co que faga falla para que non se faga“, berrou o patrón maior da confraría de Portosín, Isaac Gaciño, diante dunha praza ateigada de xente hai apenas dúas semanas. “Ese día viuse a dimensión do que pode significar para nós. Pecharon os bares, os comercios, as panadarías... Estamos todos xuntos nisto”, reivindica Rosa Martínez. “Esta loita acaba de empezar, temos que seguir, non podemos parar. Non imos permitir que haxa ningunha clase de toxicidade na ría, sexa da mina ou de onde sexa. A ría é nosa e vamos a loitar por ela”, concluía o patrón maior de Portosín nunha das manifestacións máis grandes que se recorda na vila.

Alí tamén estaba Manoel Santos, coordinador de Greenpeace en Galicia, que secunda o apoio á veciñanza. Lembra que os perigos ambientais asociados á minería son diversos e van desde a degradación do chan e a auga até a emisión de gases tóxicos e a destrución de hábitats naturais. Un dos maiores problemas é a contaminación do chan, xa que a extracción de minerais implica a remoción de grandes cantidades de terra e roca, o que pode xerar danos irreversibles nos ecosistemas naturais. Ademais, os residuos xerados pola actividade mineira poden conter sustancias tóxicas como o mercurio, o chumbo, o cianuro e outros metais pesados que poden filtrarse no chan e a auga subterránea. Sobre iso, engade Joam Evans, “no futuro pode ser aínda peor”. Nesta altura, esas augas xa contaminadas “teñen unha presencia de metais pesados moi inferior do que terían se a actividade mineira volvese arrincar”. Ademais, a construción das presas e diques para almacenar os residuos mineiros (que xa existen) interrompen o fluxo de auga natural e que altera o ecosistema acuático. De feito, aínda hoxe o ríos que pasan ao carón da mina flúen contaminados pola actividade mineira do pasado.

mariscadoras noia 4

Quen está detrás da reactivación da mina?

O organismo dependente da Consellería de Infraestruturas e Mobilidade, Augas de Galicia, autorizou á empresa Tungsten San Finx, S.L., filial da mercantil australiana Pivotal Metals que, curiosamente, non conta con ningunha outra explotación mineira no mundo. Nese sentido, a Xunta recoñece que, en calquera caso, “para poder levar a cabo a fase de explotación mineira, necesitará dunha autorización explícita da Administración autonómica e, polo tanto, requirirá a necesaria avaliación ambiental”. É dicir, a resolución de autorización de vertido emitida, en ningún caso, permite o desenvolvemento da actividade mineira nese punto da explotación. Algo que na comarca consideran incomprensible.

Segundo os cálculos de Ecoloxistas en Acción, a vertedura duplicaría o caudal do río durante máis dun ano

A propia consellería explica que obriga a uns “condicionantes estritos” na autorización. A limitación aos caudais de vertido nas fases de baleirado e na de explotación é un deles. En concreto, a fase de baleirado, actividade previa á explotación, debe realizarse en tres etapas cunha duración de 494 días para o baleirado dun total de 889.885 metros cúbicos. Na fase de explotación establécese o caudal tratado poderá acadar un total de 631.836 metros cúbicos ao ano, correspondendo 481.800 m³ a augas extraídas das galerías e 150.036 m³ a augas de escorrega da zona industrial. Isto é, segundo os cálculos de Ecoloxistas en Acción, duplicar o caudal do río durante máis dun ano.

Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra na túa conta.

Relacionadas

Violencia machista
Xornalistas Galegas Xornalistas Galegas: “Ler as experiencias das comunicadoras sobre violencia de xénero deixa a pel de pita”
Xornalistas Galegas publica un informe, a raíz dunha enquisa realizada a 127 profesionais da comunicación, para denunciar a violencia que sofren as mulleres no eido do xornalismo.
O prelo
O Prelo Espazo liminar
Samuel Merino pon palabras en “Claustro corda comensal” ao que significa estar dentro mentres o mundo agarda fóra.
Palestina
Palestina “Ser palestina é unha condición de decencia nun mundo indecente”
O Encontro Galego contra a OTAN organizou unha palestra para afondar na actualidade da causa palestina e nas responsabilidades dos gobernos de Occidente.
Genocidio
Genocidio Israel manda tanques a las afueras de Khan Younis, en el sur, con fuerte presencia de desplazados
La UNRWA vuelve a denunciar que no hay lugar seguro en la Franja. Israel, que empujó a la población gazatí al sur, ha intensificado sus ataques sobre las dos regiones sureñas.
Violencia machista
Xornalistas Galegas Xornalistas Galegas: “Ler as experiencias das comunicadoras sobre violencia de xénero deixa a pel de pita”
Xornalistas Galegas publica un informe, a raíz dunha enquisa realizada a 127 profesionais da comunicación, para denunciar a violencia que sofren as mulleres no eido do xornalismo.
Palestina
Jaldía Abubakra “No es aceptable pedir a los palestinos que no participen en la lucha armada”
La activista Jaldia Abubakra es referente de la lucha palestina en el Estado español. Nacida en Gaza, desde su militancia feminista y anticolonialista, Abubakra ha promovido movimientos que tratan de unir a la diáspora.
Argentina
Vuelco neoliberal en Argentina Presidente electo busca diputados para llevar Argentina a los 90
El 10 de diciembre se acaban las cábalas. Javier Milei asume la presidencia y tendrá que enfrentarse al reto de aplicar un programa de ultraderecha neoliberal con una minoría parlamentaria y amplios sectores sociales de tradición combativa.
Blog Salto de Carro
Comunidad El Salto Estas fiestas, alimenta tu lado crítico con El Salto
Hazte socia si quieres llevar una dieta informativa sana, sin noticias procesadas por las multinacionales y libre de medias verdades.
Infancia
Centros de menores Una investigación revela 1.200 casos de grilletes y otros métodos de contención mecánica en centros de menores
La fundación Civio revela que el uso de grilletes, esposas y otros métodos de contención siguen utilizándose en los centros de menores saltándose la Ley de Protección de la Infancia vigente desde junio de 2021.
Ocupación israelí
Ocupación israelí Israel y otra vez su guerra contra Gaza: algo se mueve en Oriente
Sí, señoras y señores, esto es Israel; y estamos en Oriente Medio, donde un estado matón y facineroso puede hacer lo que le dé la gana. Porque cuenta con la bula de occidente. Pero algo está cambiando.

Últimas

COP28
COP28 Más de 20 países acuerdan triplicar la producción de energía nuclear para 2050 en la Cumbre del Clima
La declaración, respaldada por Estados Unidos, Canadá o Francia, fue anunciada como parte de la COP28 y afirma que la energía nuclear desempeña un “papel clave” para mantener “al alcance un límite de 1,5°C en el aumento de la temperatura” para 2050.
Tribuna
COP28 COP28: con transición o sin ella
No podemos permitir más demoras. Los costes serían aún mayores. Es hora de que el mundo acuerde una acción integradora antes de que sea demasiado tarde.
Música
Música Cómo Mohammed Assaf, de ‘Arab Idol’, se convirtió en el símbolo de la resistencia palestina
En 2013, Mohammed Assaf fue el primer palestino en llegar a la final del concurso y ganarlo, cautivando al mundo árabe y a toda la diáspora palestina con su interpretación de canciones tradicionales.
Más noticias
Policía
Policía La respuesta de Interior a diez preguntas sobre los policías infiltrados
Desde que, en el último año y medio, haya destapado seis casos de infiltración de agentes en los movimientos sociales, el Ministerio de Interior apenas ha dado información, pese a que implícitamente ha reconocido los hechos.
Activismos
ACTIVISMOS Performance: el cuerpo como arma de lucha
Segundo episodio de Activismos, la serie de El Salto Radio que aborda diferentes formas de ejercer el activismo
Palestina
Palestina Diez recursos de libre acceso para entender la Palestina de hoy
En pleno genocidio en la Franja de Gaza por parte del ejército del Estado de Israel, listamos una serie de audiovisuales, trabajos de investigación y libros para entender el contexto histórico que ha desembocado en el escenario actual.
La vida y ya
La vida y ya Una olla puesta al fuego
Cuentan que sobrevivieron porque cooperaron y se ayudaron y buscaron una forma no violenta de resolver los conflictos durante todo ese tiempo.
Libertades civiles
Libertades civiles La Policía detiene a dos militantes de Futuro Vegetal y los acusa de organización criminal
Tres meses después de que la Fiscalía desmintiese que el activismo ecologista pudiese ser considerado terrorismo, la Policía Nacional detiene y pone en libertad con cargos a dos activistas a los que acusa de organización criminal.

Recomendadas

Especulación urbanística
Especulación urbanística Un fondo voitre contra unha nonaxenaria: cando unha urbanización de luxo quere botarte da casa
Nove familias enfróntanse ás administracións galegas e a un fondo de investimento para salvarse dunha expropiación forzosa. A “razón de utilidade pública e interese social” que as despraza é a construción de pisos de ata 800.000 euros.
Policía
Policía Escuela de infiltrados. Curso 2022-2023
Los últimos casos de agentes encubiertos destapados por La Directa y El Salto muestran el despliegue de una nueva generación de policías.
Policía
Policía Las cinco pieles de El Lobo
El agente infiltrado más conocido del final de la dictadura y la democracia española ha tenido hasta cuatro identidades diferentes y ha estado ligado a oscuros casos que incluyen la extorsión y la pornografía.
Sida
Loita contra o Sida Mulleres con VIH: indetectables, intransmisibles e invisibles
As mulleres que viven co VIH enfrontan a falta de representación e o rol de coidadora que lles veu socialmente imposto. Isto complica o seu proceso de aceptación ás que non chegan aos programas da sanidade galega.