Opinión
Buscarse en instantáneas

“Cando chegue á casa…
cando chegue… ollarei todo un día pola fiestra do meu corpo
como os paxaros debullan da miña pel cada gran de saúdade
E durmirei ben esa noite, despois de moito tempo”.

Estes son algúns dos versos da opera prima de Sol Mariño, As alas da serpe, editada no pasado ano 2023 por Aira Editorial. A autora, que viviu uns anos na Arxentina e no Brasil, dedica gran parte dos textos a reflexionar sobre a pertenza, as viaxes e, en xeral, a relación dunha persoa coa terra que pisa. Como testemuño destes espazos xeográficos, inzan o libro trazos léxicos dos seus idiomas e variedades lingüísticas. A estrutura da obra, composta por poemas independentes, e o feito de que fose escrita nun período amplo de tempo, danos a sensación dunha arte creada por necesidade. Mariño, que ademais de poeta é fotógrafa, está afeita a saír en busca da beleza sen planear os encontros. Cada poema preséntasenos desa maneira coma a instantánea dunha viaxe improvisada. “penden das miñas dedas camiños sen mapa”, lemos.

“o vómito de reivindicar o autodesterro
até ter algo que
ver coa terra
con calquera capa
da terra
namentres o desarraigo orgulloso laia ás agochadas
a legalidade cóspeme na cara no espello
imprimindo o incendio dos meus documentos
a habitación sen teito da morte do meu nome”.

A ollada que Sol dirixe aos movementos poboacionais non está libre de crítica. Es viaxeires que percorren As alas da serpe non son, en ningún caso, turistas, senón que buscan “calquera capa de terra” á que aferrarse, onde poder construír un fogar que quizais existiu algunha vez. Atopamos personaxes na súa maioría femininas que protexen a súa equipaxe das pancadas, tiran pola fiestra as cascas das verduras e teñen que prever os reclamos do Estado ata para parir. O pequeno atlas que compón a obra non romantiza o exotismo. Estabécese máis ben como unha cartografía do cotián composta por todas estas escenas.

“Ánimas de tanta xente
á procura das súa propias vidas
enxergo alén do seu rostro
vagan polos países sen querer pertencer a ningún”.

Un dos elementos centrais do poemario de Mariño é a pertenza. Pertencemos a un lugar ou este nos pertence a nós? Onde está o punto de encontro entre o desarraigamento e a desposesión? Posuímos o sitio onde nacemos? Hai un intersticio no que a autora sitúa a todas estas ánimas que non encaixan en ningún sitio, xa non só xeograficamente, senon tamén, por exemplo, en canto ao xénero (“ningún dos cuartos de baño me corresponde”). O dicir común de que cando viaxas te “buscas a ti mesme”, empregado habitualmente de xeito frívolo, é deconstruído na obra ao presentarnos unha busca que non remata, pero que acouga en certa maneira co retorno. 

“Explícame que non me magoe
Por ser coma todas

[...] Ela apréndeme como ver quen é home
E quen muller e como se pode ser ou non ser
Os dous e Ningún ao tempo.”

A Ítaca de Sol Mariño é a aceptación do non lugar como parte da identidade. O derradeiro poema de As alas da serpe deixa constancia dun rexeitamento da “pertenza” no sentido de “posesión” fronte á “pertenza” no sentido de “composición”. O suxeito poético fica conformado polas fotografías da viaxe. Sen nome, todo alma, atopa un fogar no intersticio.

“nada me pertence
'tudo faz parte de mim'
vou deixar o meu nome
'lá onde eu nasín'”

Como non podía ser doutra maneira, o libro contén, ademais do texto, obra fotográfica da autora, que achega un valor máis ao percorrido por esta cartografía de beleza encontrada.