Okupación
A difícil relación entre o goberno da Marea Atlántica e o Centro Social Ocupado A Insumisa

O pasado 21 de decembro, o goberno da Marea Atlántica presenta o proxecto Naves do Metrosidero, a proposta de plan de usos para tres naves que fan parte das instalacións situadas na antiga Comandancia de Obras da Coruña, propiedade do Ministerio de Defensa, un espazo ocupado actualmente polo Centro Social Ocupado e Autoxestionado A Insumisa.

Falamos con representantes da Insumisa, con Claudia Delso, concelleira de Participación do Concello da Coruña e con Iago Carro, do colectivo de urbanismo crítico Ergosfera, sobre un conflito político que pon sobre a mesa a necesidade dun complexo pero necesario diálogo entre institucións e movementos sociais autónomos.

Contexto

En 2013 o Ministerio de Fomento licita as obras de rehabilitación do espazo ao tempo que asina unha cesión temporal de uso ao goberno municipal do Partido Popular. Este proceso detense en 2016, coa Marea Atlántica xa no Concello, por un defecto de forma. "Hai sospeitas de que o Ministerio paralizou as obras anteriores porque eran cartos para un novo equipamento público co cal o goberno da Marea podería anotarse un tanto", comenta Iago Carro.

As naves foron ocupadas en decembro de 2016 por un grupo de persoas que abre as instalacións e configura un centro social: A Insumisa. Neste contexto, Fomento reaviva o proceso de rehabilitación, liberando un millón douscentos mil euros para a reforma. "Tamén hai sospeitas de que a rehabilitación se reactivou cando o espazo foi ocupado. Do contrario, probablemente aquí non tería pasado nada", engade o arquitecto. En troques deste desbloqueo do proxecto de rehabilitación, Fomento solicita do Concello un plan de usos do espazo posterior ás obras.

A reforma das naves e máis o proxecto de usos do Concello polarizan a opinión de cidadanía, activistas e simpatizantes do centro social e da Marea Atlántica nun momento moi delicado, especialmente para o Concello, forzado por uns tempos de execución marcados desde Fomento que dan pouca marxe de manobra, e unha intensa campaña mediática, que tamén lle afecta con intensidade á asemblea da Insumisa.

A proposta do Concello

A Concellaría de Participación e Innovación democrática do goberno da Marea Atlántica presenta en decembro Naves do Metrosidero, proposta de usos para as tres naves dos terreos de Defensa, actualmente ocupadas pola Insumisa, nun acto ao cal asisten asociacións veciñais, culturais e axentes sociais con interese en participar no proxecto. As persoas usuarias do CSOA A Insumisa tamén reciben convite e asisten ao encontro, convocando tamén un acto paralelo de protesta ante o posible desaloxo do centro social ocupado.

"Formulamos unha proposta que cremos necesaria: un espazo para xente moza que poida funcionar con outros modelos de xestión". A concelleira de Participación, Claudia Delso, remarca que foi deseñado "desde o respecto ao colectivo que actualmente fai uso do espazo, pero tamén desde a responsabilidade da defensa do público".

Co modelo de La Harinera en Zaragoza ou do Ateneu de Nou Barris en Barcelona como posibles exemplos de funcionamento, o Concello propón desenvolver este proceso "aberto e dialogado" de planificación da xestión e usos das naves no tempo que duren as obras de acondicionamento, para o cal necesariamente a asemblea terá que abandonar as instalacións. Ningunha comunicación fai mención explícita á posibilidade dun desaloxo pola forza, a pesar de que se antolla unha opción máis que posible.

"Na Insumisa recibimos a proposta con sorpresa porque replica a estrutura e os usos que ten actualmente, nave por nave", comenta unha representante do centro social. "O proxecto do Concello fagocita o proxecto actual cambiando os nomes do espazo e dos usos". Outra das activistas do centro social engade que o concello "está contando a historia do que vai pasar no espazo sen ter en conta a xente que xa está nese espazo". "A parte forte pídelle á feble que se adecúe ao plan proxectado sobre o espazo. A única baza con que xogamos é a negativa a deixar o espazo. No momento que marchas, perdes calquera opción de negociación".

Ergosfera analiza o contexto e a situación a medio prazo e sostén un argumento que vai máis aló de proxectos sobre o papel e hipotéticos desaloxos: "O que non pode o concello é propor algo tan experimental como un centro xuvenil con novas formas de xestión cidadá que sabes que dependen ao cen por cen do que pase en maio de 2019, porque se nesa data non están no goberno, ese proxecto vaise co vento. É comprensible que ante esta situación algunhas persoas poidan entender o proxecto como unha nube de fume".

Un diálogo que non foi

Tanto a asemblea do Centro Social como o Concello botan en falta unha vontade de diálogo real pola outra parte. A Insumisa e outras voces dos movementos sociais critican que a proposta do Concello leva implícita a desaparición do proceso autoxestionado que se leva a cabo nas naves ocupadas. "Cando a xente do Concello se achega á asemblea é para presentar o proxecto feito". Para o Centro Social, Naves do Metrosidero "é o que van facer cando marchemos ou nos boten, non o consideramos un punto de partida razoable. Ese diálogo real onde se nos ten en conta non existiu previamente".

O Concello, pola súa banda, insiste na importancia de que o centro social se incorpore ao proceso, apelando tamén ás dificultades para dialogar coa asemblea da Insumisa. "Levamos meses tentando interlocutar coa xente que actualmente está no espazo. O diálogo non foi sinxelo porque non houbo vontade real de sentar con nós", afirma a edil de participación. "Fixemos reunións fundamentalmente informais coas persoas usuarias e con algunha persoa que tamén participa da asemblea. Constituíuse un grupo de mediación a través de persoas que compoñen a Marea Atlántica que levou o proxecto á asemblea antes da súa presentación pública, pero a primeira vez que nos escoitamos foi alí, na xuntanza aberta de presentación".

"Explorar a posibilidade de que a Insumisa continúe ten que ser unha das posibilidades a debate. Non se pode empregar a palabra diálogo cando as condicións mínimas dunha parte implican a eliminación da outra parte. Esta cuestión "flota" en cada texto do concello", apunta Iago Carro.

Dez, cen, mil centros sociais

Desde un punto de vista analítico, Ergosfera sostén que A Insumisa "tería que estar argumentando por que as cidades precisan exterioridades onde acontezan procesos políticos, culturais e sociais que non se dan no marco institucional. Dalgún xeito teñen que deixar claro que non queren ser unha asociación, nin formalizarse, institucionalizarse, nin subvencións, nada. A casa tería que ter asumido o papel de explicar por que non vai marchar, e por que o Concello ten que cambiar de opinión, non acusar directamente o concello de vendidos porque os van desaloxar".

Para a edil de Marea Atlántica "teñen que existir e son necesarios espazos puramente autoxestionados que manteñan a súa autonomía", pero tamén destaca que "hai que entender que neste caso non se dan as condicións para que isto suceda: neste momento a Insumisa ocupa un espazo destinado a ser un ben de dominio público, e a vontade do goberno é que así sexa".

Baixo a opinión de Iago Carro, "seguramente quen foi presentar este proxecto tería algunha esperanza de que o fosen aceptar, ou se disolvese parte da xente que considerase unha oportunidade este proxecto e que podería continuar coas súas actividades. Pero no goberno hai xente que coñece como funciona un centro social destas características, e sabe que non se trata só da comunidade que o conforma". Desde o Centro Social insisten en que a súa posición estaba clara desde un primeiro momento e non consideran responsabilidade súa "construírlle o discurso ao goberno". "A Insumisa está ocupando un espazo, e estaremos aí ata que se nos bote. O Concello está nunha encrucillada: non se fixo ningún traballo desde o partido para valorar como se tratan este tipo de espazos. Ou constrúen un discurso diferente ou van perder rédito electoral, fagan o que fagan".

RECOÑECEMENTO MUTUO

No que respecta ao proxecto, Delso sinala que "estamos recoñecendo o centro social da Insumisa como interlocutor, como o axente que está facendo uso do espazo, onde tamén son axentes entidades xuvenís e o Ministerio de Fomento, o de Defensa, e o Concello como responsable e futuro titular do espazo".

"Non se trata de manter as actividades, trátase de que nós somos suxeitos políticos. Se perdemos horizontalidade, autoxestión e independencia política, que é o que nos queda como centro social? Facer obradoiros? O que reclamamos é que non interveñan no proceso", sinalan desde A Insumisa, reivindicando que un centro social é moito máis que as actividades que se fan.

Iago Carro analiza as posicións do Concello e do centro social e conclúe que polo de agora non existe recoñecemento mutuo. "O centro social non recoñece a lexitimidade do goberno, e o concello indirectamente non está recoñecendo a lexitimidade deste proceso social presentando este proxecto, que pode resultar insultante para algunhas usuarias do centro social".

UNHA SAÍDA DIalogada

Para o Concello parece non haber máis opción que a entrada das máquinas no recinto da Insumisa, e para a Asemblea do Centro Social semella non haber outra saída que agardar o desaloxo. Só Ergosfera formula vías de escape, agardando que as obras non se executen.

Para o estudo de arquitectura e urbanismo, neste contexto parece difícil atopar solucións, "pero nun contexto de cero o Centro Social podería traballar coas esixencias: se non queren pasar polo aro da formalización, legalización ou institucionalización (porque non é bo, nin para quen fai uso do espazo nin para a cidadanía), poderían admitir que entren técnicos do Concello para facer un estudo de seguridade, e que se comprometesen a facer unha obra que asegure que nese espazo non vai haber un accidente que fose un verdadeiro problema, así como mellorar os aspectos referidos á súa accesibilidade e apertura cara a cidade. Ou poderían falar de tempos. Os propios textos da asemblea falan dunha temporalidade de cinco anos para ter un proxecto consolidado: pois que traballen como mínimo co tempo das próximas eleccións. O Concello podería propor que, por suposto, a Insumisa queda como mínimo ata maio de 2019, e de revalidar, poderían comezar un proceso para ir facendo unha transición cara outras formas de xestión. Adaptarse aos tempos dos procesos de base si que sería innovación política. Decataríanse que hai un recoñecemento mutuo, aínda que se queira negar desde ambas as partes".

En calquera caso, a obra de acondicionamento xa está adxudicada e comeza a final de mes, deixando unha marxe moi estreita de movemento. No aire, a dúbida sobre se finalmente o Concello asumirá o desaloxo da naves ou renunciará a facelo, tendo en conta que tamén podería ser executado desde o Ministerio, responsable último dos terreos en conflito.