Rif
Hirak: lainopeko elkarretaratzeak Iruñeko udan

Azken finean, mairu hitza ikuspegi kolonialak sortutako kontzeptu deformatzailea dela azaldu zuen liburu bikain batean. Errealitatea estereotipoz desitxuratu eta, lainoaren moduan, hainbat aspektu ezkutatzen dituena.

Uda gorrian izan arren, egun eguzkitsu eta beroetan izan arren, nolabaiteko lainopean ere egin dira uda honetan hiru elkarretaratze Iruñeko udal plazan, gure inguruan bizi diren Rifeko amazighek antolatutakoak. Eta laino kontzeptual horien ondorioz, beharbada, ia ia oharkabean pasatu dira hemengo gizarte mugimendu eta komunikabideentzat.

Hala ere, Iruñean azken urteotan ikusitako elkarretaratze interesgarrienetakoak izan direla esango nuke. Bereziak oso, zalantzarik gabe. Izan ere, pertsona migratzaileek antolatutako eta protagonizaturikoak izan ziren. Lelo gehienak arabieraz eta amazigheraz izan ziren, baita hizlarien diskurtsoak ere. Hemengo pertsonon presentzia, bestalde, txikia. Ez da hori ohikoena hemengo kontzentrazio internazionalistetan, eta hauxe halakotzat har genezakeen, Rif aldean, eta gehien bat Alhucemas hirian, azken hilabeteotako mobilizazioekin elkartasuna adierazteko egin baitira.

Marokoko ipar-ekialdeko eskualde horretan pobrezia, zerbitzu publikoen gabezia eta militarizazioaren zama salatzeko hamaika manifestazio, ekimen eta greba egin dira 2016ko urritik aurrera. Protestak orduan hasi ziren, arrain saltzaile ibiltari baten heriotza salatzeko, eta geroztik areagotu egin dira. Horien aurrean, baina, gobernuaren erantzuna errepresioa izan da. Amnesty International erakundearen txosten baten arabera, maiatzetik aurrera 270 pertsona izan dira atxilotuak, eta horietako 66 torturatuak. Gordinena duela egun batzuk heldu da, abuztuak 8an hil baitzen Imad Attabi gaztea, uztailak 20ko mobilizazio baketsuan poliziak zauritakoa, 19 egun koman egon ostean. Berriki jakin dugu, gainera, atxilotuetako batzuen aurkako salaketa gogorrak prestatu dituela Marokoko fiskaltzak, urte askotako espetxe zigorra eskatuz.

Ezintasuna eta amorrua eragin du errepresioak, baina horrek ez ditu mobilizazioak geldiarazi, eta hori salatzeko antolatu dira, besteak beste, Iruñekoak. Umiliazio nahia leporatzen diote Marokoko eliteari (Magzen), eta eskualdearen bazterketa zein pobrezia salatzen dute, baita protesten ondorengo militarizazioa: “Ospitaleak eskatzen ditugu, eta militarrak zein poliziak bidaltzen dizkigute”. Azpimarratzekoa ere bada biolentzia polizialaren aurrean manifestariek bide baketsuak erabili dituztela ia beti. Iruñeko kontzentrazioan argi hitz egin zuen honen inguruan gazte batek: “Gobernuak guk biolentzia erabiltzea nahi du, bestelako egoera nahi du, errepresioa justifikatu eta areagotzeko”.

“Ospitaleak eskatzen ditugu, eta militarrak zein poliziak bidaltzen dizkigute”

Emigrazioaren arazoa ere azaleratu izan dute elkarretaratzetan. Izan ere, bertako bizimodua hobetzeko aldarria migrazioak eta herrien despopulazioa geldiarazteko tresna moduan aurkezten dute. Gazte batek berak duela urte batzuk Europara egindako bidaiaren zailtasun eta arriskuak azaldu zituen, orain Mediterraneoan etengabe gertatzen diren heriotzak salatu zituen, eta argi eta garbi argudiatu zuen aldarrikapenek bizitoki duina bihurtu nahi dutela Rif, oraingo umeek emigrazioaren bide arriskutsua hartu behar ez dezaten.

Kontzentrazioetan geureetan ohikoak ez diren kemena eta pasioa azaleratu dira. Ordubete baino gehiago iraun dute, eta bitartean, etengabe oihukatzen, abesten edo hitz egiten aritzen ziren, gelditu gabe. Adin guztietakoak, umeak barne. Gizonezkoek zuten protagonismo gehiago, zalantzarik gabe, baina emakumeek ere garrantzi nabaria izan dute mikrofonoa hartuta, abesten zein diskurtsoak irakurtzen. Batzuk hiyab jantzita zutela, beste batzuk, gazteenek, burua estali gabe. Topikoak apurtuz.

Berezia ere kontzentrazioak egiteko egunak eta orduak izan dira. Bigarrena uztailak 16an ospatu zuten, eta hirugarrena abuztuak 13an. Sanferminen osteko igandea bat, jaizubi baten erdian dagoen igandea bestea. Jai egunak, eguraldi ona, beroa... Egun txarrak zirela esango genuke guk kontzentrazioak antolatuko behar izan bagenu, udako jai egunotan hiritik kanpo egoteko ohitura baitugu. Haientzat, alta, egun aproposa, jai eguna zelako hain zuzen ere, eta horrek herri ezberdinetatik, Nafarroatik zein Errioxatik, familia osoei Iruñera etortzeko aukera ematen baitzien. Jai eguna mobilizaziorako erabili zuten, eta behin etorrita ez zuten inolako presarik elkarretaratzeari amaiera emateko.

Hitzaldiak, pankartak eta leloak, bestalde, eleaniztunak izan ziren, eta euskara ere entzungai izan zen behin baino gehiagotan, “Rif askatu!”, “Gora Rif!” eta halakoekin. Txalotzekoa, zalantzarik gabe, euskara eta amazighera elkarretaratze batean elkarrekin egon izana. Uztezko mairuen hizkuntzak elkarrekin, ustezko mairuek antolatutako elkarretaratzetan. Uda parteko lainopean.