Ecologismo
Cada pedazo desta terra é sagrado para o meu pobo

O célebre discurso do xefe indíxena Si’ahl lémbranos unha importante mensaxe para o noso futuro.

Neus Caamaño_1
Ilustración do libro "Cada parte de esta tierra es sagrada para mi pueblo", de Akiara Books. Neus Caamaño

Coordinador do Instituto Resiliencia

22 ene 2020 06:03

A nova editorial barcelonesa Akiara Books publicou recentemente un interesante libriño (64 páxinas), dispoñible en tres edicións bilingües castelán-inglés, catalán-inglés e portugués-inglés, que rescata un dos discursos indíxenas máis lendarios dos pobos do norte de Abya Yala, supostamente pronunciado en 1854 polo xefe Si'ahl, tamén escrito Seattle, nome que serviría para rebautizar un asentamento de colonos europeos no Estado de Washington, anteriormente coñecido como Duwamps. O discurso deste xefe das tribos suquamish e duwamish é un dos máis afamados nos Estados Unidos e en Europa xunto coa breve profecía atribuída a outra tribo norteamericana (os cri) de que "cando a derradeira árbore for cortada, o derradeiro río envelenado, e o derradeiro peixe estea morto, o home branco descubrirá que non pode comer o diñeiro".

Precisamente outra frase cargada de contundencia e tirada da transcrición (máis ben recreación total do discurso, feita 116 anos despois) realizada por Ted Perry a partir daquel discurso, é a que dá título ao libro que hoxe nos ocupa: "Cada pedazo desta terra é sagrado para o meu pobo", lema que simboliza a resistencia á mentalidade comercial do home branco que é quen, contra o sabedoría dos pobos daquel continente, de pretender a posesión da terra. Xustamente a mesma mentalidade que chega ao seu paroxismo con ese modelo neoliberal contra o que se rebelara a sociedade civil na mesma cidade de Seattle, 145 anos despois daquel discurso.

O discurso do xefe Seattle simboliza a resistencia fronte a unha mentalidade que chega até hoxe co modelo neoliberal

Como ten sinalado a activista maia Lolita Chávez "os pobos orixinarios temos os nosos propios modelos de vida e somos antineoliberais, anticapitalistas e antirracistas pola nosa propia cosmovisión, e iso en Europa non se está entendendo". Por iso o libriño publicado agora con ilustracións bicromáticas da ilustradora de orixe galega Neus Caamaño, acompañadas dun amplo comentario do ecofilósofo Jordi Pigem, é unha axuda moi oportuna para entendermos por que un dos modelos alternativos á ecocida cosmovisión da modernidade capitalista reside precisamente na visión dos pobos indíxenas. Un modelo especialmente sólido, pois practicouse de maneira exitosa durante milleiros de anos ao longo de todo o planeta. E digo ben: en todo o planeta, mesmo nesta Europa que se autodefine como referente colonial-imperial para chamar indíxenas a todos os demais pobos, pois tamén entre nós hai unha antropoloxía indíxena por descubrir cunha cosmovisión de seu, e porque en certa maneira, seguindo ao tamén filósofo Slavoj Žižek, todos somos indíxenas para o capitalismo.

Mais volvamos ao vello xefe Si'ahl e á historia do seu discurso, que nos explica e pon en contexto Pigem. Din as crónicas da época que aquel vello cacique mestizo de dúas tribos e ben relacionado cos invasores brancos, era un home de grande elocuencia, característica habitual nos que ostentaban o liderado nos pobos daquel subcontinente. E que, en certa ocasión, con motivo da visita do gobernador do Estado, deu un discurso na presenza tamén doutros indíxenas e daqueles homes brancos cos que tiña pacíficas relacións, que debeu abofé ser memorable (malia as dificultades da dupla tradución habitual naqueles contextos) pois trinta anos despois aínda estaba presente para a poboación branca e así é que foi publicado nun xornal local, aínda que nunha versión demasiado recargada dun artificioso e barroco lirismo inglés. Posteriormente, nos anos 1969-71 producíronse novas versións, unha das cales —a máis correcta desde a óptica dos encargados desta publicación que agora sae do prelo— estivo a cargo dun académico chamado Ted Perry do que lamentablemente achamos moi escasa información no libro, malia ser en realidade súas as palabras, xa que, en rigor, co paso do tempo e o rexistro pouco fiel de partida, ao vello Si'ahl pouco máis ca inspiración se lle pode atribuír deste texto.

O célebre discurso foi recreado varias veces, e nesta versión preparada por Jordi Pigem resulta máis verosímil e moi acaído aos tempos que corren

Porén, se cadra froito do espírito da época na que o redacta Perry, na que estaba a nacer, canda outras revolucións (sexuais, feministas, de liberación nacional, dos dereitos civís, etc.), o movemento ecoloxista (adoita dicirse que a publicación da Primavera silenciosa de Rachel Carson en 1962 marca o seu comezo), o texto axéitase ao que podería ter dito un líder indíxena tanto naqueles tempos do século XIX como hoxe mesmo no século XXI; vén sendo, poderiamos dicir, unha recreación literaria mais verosímil. E é que, no fondo, as loitas da época de Si'ahl e as da época de Ted Perry non se diferencian, e mesmo hoxe, como naquela altura, tamén cómpre defender o carácter "sagrado" da terra fronte á apisoadora industrial: abonda ollar para calquera dos innumerables conflitos que sacoden América de norte a sur, as máis das veces con poboacións indíxenas afectadas en primeira liña, comezando por Standing Rock e rematando nos conflitos dos mapuches polas súas terras no extremo sur do continente.

Neus Caamaño_2
Ilustración do libro "Cada parte de esta tierra es sagrada para mi pueblo", de Akiara Books. Neus Caamaño

Cómpre aínda hoxe salientar (con meirande espanto, se cadra, por chegarmos xa a un punto desorbitado de desnaturalización) o estraño que resulta no fondo o concepto non só da posesión senón da explotación destrutiva da terra e da biosfera, pois é "a nosa nai". Tales son os termos que pon en boca de Si'ahl o profesor Perry na versión que popularizara naquela década un documental producido para unha canle de televisión baptista, titulado Home, e que Pigem expurgou nesta edición dalgunhas inexactitudes históricas e dalgunhas outras partes "que facían perder intensidade", segundo xustifica nun comentario enriquecido con moitas pistas para todas aquelas persoas interesadas na conexión entre cosmovisión indíxena, espiritualidade e ecoloxía.

Hai moito que aprender desta maneira indíxena de conectar cosmovisión, espiritualidade e ecoloxía, para resistirmos fronte ao capitalismo

Mais o propio Perry chegou a dicir, nun acto de humildade, que non debeu usar nunca o nome deste persoeiro histórico para recrear unha suposta mensaxe ambientalista dos pobos orixinarios, recoñecendo mesmo que "poñer palabras na boca de alguén que non coñecía, particularmente dun nativo americano, é pura desmesura arrogante, ou mesmo un feito racista", e recoñece que malia os progresos que se teñen dado no coñecemento acerca destes pobos, "en realidade sabemos moi pouco, e o que pensamos que sabemos está mediatizado por películas, encontros ou palabras e imaxes casuais, e outros estereotipos. Serven á nosa visión do mundo, pero non son auténticos".

Con todo, nesta recreación súa que agora nos achega Akiara Books, atoparemos advertencias cunha innegable forza expresiva: "Se continuar a contaminar a súa cama, o home branco morrerá, unha noite, sufocado na súa propia inmundicia". E expresións que nos transmiten, doutra maneira, o mesmo que hoxe nos di a ciencia ecolóxica ou a dinámica de sistemas: "Porque o que lle acontece á terra, acontécelles aos fillos e fillas da terra". Un discurso que conecta acertadamente logos, ethos e pathos, como aconsellaba Aristóteles na súa Retórica a calquera aspirante a dominar a oratoria, algo do que se cadra podemos aprender moitos e moitas que nos dedicamos a denunciar e a mobilizar conciencias. No final do libro, Jordi Pigem tamén nos lembra outro texto fundamental para esta recuperación da sabedoría ecolóxica indíxena: A Basic Call to Consciousness, publicado en 1977 pola Confederación Iroquesa (traducido ao castelán pola editorial Miraguano). Así pois, estamos diante dun valioso conxunto de reflexións presentados en 64 fermosas páxinas, resultado dun remix cultural que agora chega a nós a través do tempo, das etnias e das linguas, como un potente meme chamado a formar parte das novas culturas que precisamos con urxencia construír.

Sobre o blog
O Centro de Saberes para a Sustentabilidade (CSS) é un Regional Centre of Expertise on Education for Sustainable Development recoñecido oficialmente pola Universidade das Nacións Unidas. Ten como misión fundacional “informar, sensibilizar e implicar a comunidade educativa e a sociedade no seu conxunto na promoción da transformación social necesaria para o cumprimento dos Obxectivos de Desenvolvemento Sustentable a través de experiencias cos pés na terra que fomenten a conservación, a sustentabilidade, a protección ambiental e a resiliencia“. O goberno do CSS é horizontal e democrático a través dun Consello Reitor formado por representantes de todos os axentes participantes. Máis información: http://www.saberes.eu
Ver todas as entradas
Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra na túa conta.

Relacionadas

Educación
Madrid Familias exigen pacificar los entornos escolares tras el atropello mortal de un niño en Usera
Piden más seguridad en los centros escolares y en todas las zonas que son frecuentadas por niños y niñas pequeñas. Hace seis años, muchas familias impulsaron la llamada Revuelta Escolar.
Madrid
Acción directa Activistas de Futuro Vegetal imputadas por “organización criminal” lanzan pintura al juzgado antes de declarar
El colectivo se reafirma así en su derecho a protestar mediante la acción directa. “La acusación de conformar una organización criminal tiene el objetivo de justificar las infiltraciones policiales”, opina una de las imputadas.
Comunidad de Madrid
Huertopías Ecourbanismo o cómo combatir la crisis climática en las ciudades y desde lo comunitario
En los últimos años han ido floreciendo, en su mayoría desde organizaciones de base anticapitalista, numerosos proyectos sociales basados en la agricultura urbana. Todos ellos ofrecen alternativas sostenibles y cooperativas frente al sistema actual.
Sobre o blog
O Centro de Saberes para a Sustentabilidade (CSS) é un Regional Centre of Expertise on Education for Sustainable Development recoñecido oficialmente pola Universidade das Nacións Unidas. Ten como misión fundacional “informar, sensibilizar e implicar a comunidade educativa e a sociedade no seu conxunto na promoción da transformación social necesaria para o cumprimento dos Obxectivos de Desenvolvemento Sustentable a través de experiencias cos pés na terra que fomenten a conservación, a sustentabilidade, a protección ambiental e a resiliencia“. O goberno do CSS é horizontal e democrático a través dun Consello Reitor formado por representantes de todos os axentes participantes. Máis información: http://www.saberes.eu
Ver todas as entradas
Medio ambiente
Medio ambiente A loita polo monte galego: lumes, eucalipto e ameazas á propiedade común
Galiza concentra un terzo dos incendios forestais rexistrados no Estado. Mentres a Xunta apunta aos montes veciñais, comuneiros e ecoloxistas denuncian unha estratexia política para favorecer a privatización e a expansión da industria madereira.
Ocupación israelí
Palestina El Congreso abre la puerta a un futuro embargo integral de armas a Israel
La mayoría de la investidura respalda la toma en consideración de la propuesta de reforma de la Ley 53/2007, que permitiría un embargo total de armas a Estados investigados por genocidio o crímenes de guerra.
Ocupación israelí
Ocupación Israelí Juristas por Palestina pide que el embargo de armas a Israel se apruebe de forma urgente como decreto ley
Esta organización de jueces, abogados y fiscales denuncia que el comercio de armas con Israel continúa y pide al Gobierno de coalición que tome medidas inmediatas “para no ser parte de un crimen”.
Ocupación israelí
Ocupación Israelí La UE revisará el acuerdo con Israel y Reino Unido rompe la negociación de un tratado comercial con Tel Aviv
Aliados habituales de Israel se distancian de los planes de Benjamin Netanyahu de anexionarse la Franja de Gaza y producir una hambruna inducida con el corte de la ayuda humanitaria.

Últimas

Ocupación israelí
Ocupación Israelí El Congreso vota una reforma que permitiría un embargo integral de armas a Israel
“Es el momento de pasar de las palabras a los actos”: el Parlamento decide la admisión de una reforma de ley que permitiría terminar con el comercio de armas con Estados investigados por genocidio o crímenes de guerra.
Palestina
Israel Israel, en el punto de mira de sus aliados por la situación extrema en Gaza
La situación humanitaria extrema en la Franja de Gaza ha llevado a una una declaración conjunta firmada por 22 países para exigir la “reanudación total” de la entrada de ayuda humanitaria en el enclave.
Minería
Mina de Aguablanca El recurso judicial contra la reapertura de la mina de Aguablanca es admitido a trámite
El Tribunal Superior de Justicia de Madrid, con fecha de 6 de mayo de 2025, ha admitido a trámite el recurso-contencioso administrativo interpuesto por Ecologistas en Acción.
Universidad
Educación universitaria Estudiar una carrera de letras… ¿en 2025?
La desaparición de las carreras de letras es una amenaza constante y estamos presenciando en directo la destrucción de la educación pública por parte del gobierno de la Comunidad de Madrid.
Laboral
Laboral El nuevo convenio en Correos encalla y la CGT llama a la huelga: “Quieren completar la amazonización”
La mesa negociadora del acuerdo marco previo al convenio apenas se reúne desde el 15 de marzo, cuando se amplió el límite para llegar a un acuerdo. El 30 de junio es la nueva fecha para lograr un consenso entre patronal y sindicatos.
Educación
Madrid Familias exigen pacificar los entornos escolares tras el atropello mortal de un niño en Usera
Piden más seguridad en los centros escolares y en todas las zonas que son frecuentadas por niños y niñas pequeñas. Hace seis años, muchas familias impulsaron la llamada Revuelta Escolar.

Recomendadas

Nacionalismo galego
Pensamento A incómoda liberdade de pensamento de Castelao
Este ano cúmprese o 75º aniversario do pasamento do artista e intelectual Alfonso Daniel Rodríguez Castelao. O profesor Xoán Carlos Garrido investigou sobre a obra desta figura clave da historia de Galiza.
Música
Música Vuelve Stereolab, la célula pop que imaginó la música del futuro con sonidos del pasado
El grupo musical Stereolab, que citaba al pensador marxista Cornelius Castoriadis como una de sus grandes inspiraciones, regresa a la actividad con un nuevo disco 15 años después del anterior.
Galicia
Galicia La Xunta repartió tres millones a O Son do Camiño tras ser adquirido por el fondo proisraelí KKR
El Gobierno de Alfonso Rueda ejecutó un contrato publicitario para la edición de 2025 del festival en el que se benefician Esmerarte y Old Navy, una de las ramificaciones del fondo de inversión en Galicia.