Crisis climática
O caos climático e a fin da agricultura

O Antropoceno pode ser visto como unha breve etapa de transición a un novo tipo de Humanidade despois do colapso.

Mamut
Imaxe de Thilo Parg en Wikimedia.
26 feb 2020 06:03

Nun extenso artigo publicado o mes pasado na revista Futures (e recentemente traducido ao castelán en 15/15\15) o economista ecolóxico e antropólogo John Gowdy presenta un escenario poscolapso no que desenvolve a hipótese dun retorno da especie humana a sociedades cazadoras-recolectoras como adaptación ao caos climático postholocénico, ao quecemento planetario e ao esgotamento dos recursos fósiles que, en conxunto, farán inviable por máis tempo a agricultura. É dicir, xa non é que vaiamos cara a sociedades postindustriais máis simples e de tipo agrícola, como se leva apuntado por diversos autores até o de agora, senón que probablemente esteamos abocados mesmo a sociedades postagrarias. Gowdy emprega como punto de referencia unha ollada a longo prazo, un período de dous a tres séculos no futuro, para saltar a problemática cuestión dun colapso inmediato e situándose no probable teito final de temperaturas e niveis de CO2 do Antropoceno.

Se o paleoantropólogo Juan Luis Arsuaga situou a Arcadia feliz da Historia humana no Paleolítico, o profesor Gowdy fainos ver que foi precisamente no Plistoceno (a Era Glacial, rematada hai 11.700 anos, que se corresponde coa era arqueolóxica paleolítica) cando evolucionou “cada característica que nos define como especie” —compaixón polos demais, intelixencia, previsión e curiosidade— e conclúe que “nos convertemos en humanos sendo cazadores e recolectores e [que] podemos recuperar a nosa humanidade cando volvamos a esa forma de vida”. Volvermos á caza e recolección, si, mais a historia non se repite senón que máis ben rima, xirando en espiral e sen volta atrás: o traxecto de colapso que parece que percorreremos terá lugar sobre unha terra antropoloxicamente queimada pola industrialización.

Reducir con urxencia o noso impacto sobre a Natureza é fundamental para mellorar as probabilidades da Humanidade poscolapso

O que fora presidente da Sociedade Internacional para a Economía Ecolóxica ofrécenos neste artigo unha perspectiva que vai alén do concepto de adaptación profunda, e advírtenos de que para poder realizar este regreso ao fogar —necesariamente evocador do Always Coming Home de Ursula K. Le Guin— debemos reducir desde agora mesmo o impacto humano na Natureza para mellorar as probabilidades de supervivencia dos nosos descendentes a longo prazo tras o colapso, xa for este abrupto ou mediante un declive máis gradual.

Gowdy lévanos nunha viaxe desde o Plistoceno até o máis que probable colapso da nosa civilización antropocénica, na que amosa os patróns de ascenso e colapso de diversas civilizacións anteriores. No texto sostén que a perda das condicións estables do Holoceno debido á emisión de gases de efecto invernadoiro ha provocar unha volatilidade climática que se vai asemellar ás condicións climáticas moi variables do Plistoceno, unha época xeolóxica caracterizada por mudanzas extremas no clima, desde as glaciacións até períodos cálidos. Isto sumado ao aumento do nivel do mar e a interrupción da circulación termohalina vai facer imposible a continuidade da agricultura. É dicir:

“A agricultura e mais a civilización que esta facilitou foron posibles grazas ao clima inusualmente cálido e estable do Holoceno. Antes diso, as variacións anuais de temperatura e precipitacións facían pouco fiable a agricultura como medio para soster comunidades asentadas con grandes poboacións. Este período de inusual estabilidade durou uns 10.000 anos. Porén, co aumento do nivel de CO2 atmosférico causado polo home, ficamos atrapados nun novo período de inestabilidade climática que os científicos predín que será comparable ás condicións do Plistoceno”.

As emisións de CO2 lévannos de volta á inestabilidade climática do Plistoceno, e iso vai facer inviable o mantemento da agricultura e vai levar a unha profunda inestabilidade social e política que vai provocar guerras polos recursos

O autor asegura que sen os combustibles fósiles do século XX, coa inestabilidade climática, a escaseza de auga e a degradación dos solos, a agricultura cerealeira a grande escala vai ser imposible nos vindeiros séculos. Así, a metade da poboación mundial depende do arroz como principal fonte de calorías, mais a produción de cereais hase ver afectada pola suba do nivel do mar e polo aumento da temperatura media, que provoca unha meirande esterilidade das plantas de arroz e a perda do seu contido nutritivo. Cada medre de 1ºC adicional na temperatura estival provocaría unha diminución de até un 16% na produción dalgúns cereais. Un modelo de simulación baseado en datos de Australia achou que as variacións nas temperaturas medias de 2ºC na tempada de cultivo poden causar reducións dun 50%. O xornalista de investigación Nafeez Ahmed publicou recentemente un artigo no que apunta a posibilidade dunha grave crise alimentaria mundial en apenas unhas poucas décadas.

Terra seca

A perda de seguridade alimentaria sería un dos ingredientes para desatar un escenario de inestabilidade social e política, incluíndo guerras polos recursos, como consecuencia do quecemento planetario antropoxénico. Malia recoñecer a posibilidade dun colapso e unha transición medio ordenados, John Gowdy afirma que se poden achegar sólidos argumentos para prever un súpeto colapso catastrófico e unha masiva mortaldade do Homo sapiens. Finalmente, as variedades de arroz, trigo e maínzo que se cultivan na actualidade non poderían sobrevivir sen axuda humana e desaparecerían.

Con todo, o autor propón activar diversas iniciativas políticas a partir desta perspectiva a longo prazo sobre a mudanza climática, que poderían axudar a facer esta transición máis viable para os nosos descendentes: a mitigación da mudanza climática, a resilvestración (rewilding), a redución da poboación humana e a protección das culturas tradicionais que quedan no mundo.

Cabe actuar politicamente con perspectiva de longo prazo para facilitar unha transición cara a unha nova etapa como cazadores-recolectores

“Á vista das inminentes mudanzas sociais e ambientais que enfrontamos, faise se cadra mesmo máis importante apoiar e protexer as culturas indíxenas que aínda quedan no mundo e que teñen a capacidade de vivir alén dos confíns da civilización moderna. Aínda existen sociedades humanas que teñen pouco contacto co mundo exterior. Estes grupos poden ser os únicos humanos que teñan as habilidades precisas para sobreviviren a unha apocalipse climática / social / tecnolóxica”.

A historia non se repite, senón que rima en espiral. Resulta doado imaxinar no final do Plistoceno un ancián sostendo un marfil cortado coa figura dun mamut, a narrar ante un grupo de crianzas abraiadas ao redor dun lume, como de mozo cazara os derradeiros mamuts, contabilizados en forma de tatuaxes nos seus antebrazos. “Xa sabedes, rapaces, que cada ano ao chegar a primavera os nosos cazadores van cada vez máis lonxe cara ao leste e cara ao norte na procura dos mamuts, sen albiscaren ningún. Este ano van facer a derradeira desas viaxes”.

Agora non resulta moito máis difícil imaxinarmos outro ancián, no final do Antropoceno, sentado xunto outro grupo de rapaces ao redor do lume, sostendo un iPad, a lles explicar a maxia que contiña aquel obxecto do pasado. “Xa sabedes, rapaces, que cada ano pola primavera os nosos cazadores van cada vez máis lonxe cara ao leste e cara ao norte na procura desta maxia, sen teren éxito. Este ano van facer a derradeira desas viaxes”.

Sobre o blog
O Centro de Saberes para a Sustentabilidade (CSS) é un Regional Centre of Expertise on Education for Sustainable Development recoñecido oficialmente pola Universidade das Nacións Unidas. Ten como misión fundacional “informar, sensibilizar e implicar a comunidade educativa e a sociedade no seu conxunto na promoción da transformación social necesaria para o cumprimento dos Obxectivos de Desenvolvemento Sustentable a través de experiencias cos pés na terra que fomenten a conservación, a sustentabilidade, a protección ambiental e a resiliencia“. O goberno do CSS é horizontal e democrático a través dun Consello Reitor formado por representantes de todos os axentes participantes. Máis información: http://www.saberes.eu
Ver todas as entradas
Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra na túa conta.

Relacionadas

El Salto Radio
El Salto Radio Viaje hacia la destrucción
La ONU denuncia que las lluvias e inundaciones sin precedentes de Octubre pasado en España, se unen a una serie de catástrofes por inundaciones que han afectado a comunidades de todo el mundo.
País Valenciano
dana Los municipios afectados por la dana siguen lejos de la normalidad: barrio, rabia y resistencia
Han pasado más de dos meses desde que la DANA golpease con fuerza la comarca de L´Horta Sud y la normalidad es un horizonte todavía lejano para los municipios afectados.
Sobre o blog
O Centro de Saberes para a Sustentabilidade (CSS) é un Regional Centre of Expertise on Education for Sustainable Development recoñecido oficialmente pola Universidade das Nacións Unidas. Ten como misión fundacional “informar, sensibilizar e implicar a comunidade educativa e a sociedade no seu conxunto na promoción da transformación social necesaria para o cumprimento dos Obxectivos de Desenvolvemento Sustentable a través de experiencias cos pés na terra que fomenten a conservación, a sustentabilidade, a protección ambiental e a resiliencia“. O goberno do CSS é horizontal e democrático a través dun Consello Reitor formado por representantes de todos os axentes participantes. Máis información: http://www.saberes.eu
Ver todas as entradas
Vigo
Sanidade Unha multitudinaria manifestación enche Vigo contra a privatización sanitaria orquestrada desde a Xunta
Ducias de miles de persoas e os partidos da oposición acoden ao chamado de SOS Sanidade Pública para reclamar “a reconstrución da área sanitaria de Vigo”, empobrecida pola privatización de servizos e os sobrecustos do Álvaro Cunqueiro.
Vigo
Política A exdirectora financeira de Povisa perfílase como a nova líder do PP de Vigo
Luisa Sánchez Méndez foi entre 1999 e 2023 alto cargo do Hospital Povisa desde onde Alfonso Rueda deulle o pulo á sanidade pública, dirixindo os Recursos Humanos da Consellería de Sanidade na área sanitaria de Pontevedra e O Salnés.
Medio ambiente
Minaría A Xunta xestiona a reactivación de 51 minas en Galiza coa licenza caducada
O goberno de Alfonso Rueda publicou medio centenar de concursos de dereitos mineiros con permisos caducados que abrirán as explotacións unha vez conclúa unha fase de análise e investigación do solo.
Rap
Poetas Puestos “Tanto los medios como la política quieren que seas un tonto feliz”
Charly Efe y Teko, acompañados de una banda, publican el disco ‘Tontos felices’ donde mezlcan su carrera en el rap con ritmos rock para crear lo que han bautizado como rap‘n’roll.

Últimas

Ocupación israelí
Ocupación israelí Israel firma el acuerdo con Hamás, pero todavía tiene que votarlo el Gobierno
Los representantes israelíes en Doha validan el pacto para un cese temporal de las hostilidades y un intercambio de prisioneros. Este viernes se vota en el Gobierno israelí, donde dos partidos ultras se oponen.
Entrevista La Poderío
Entrevista La Poderío Carmen Fernández Gálvez: “El origen de la creatividad está en la naturaleza”
Carmen Fernández Gálvez (1979) nace en Vélez Málaga. Como mujer inquieta y curiosa decide realizar estudios de psicología. Su pasión por la cosmética natural y los remedios vegetales comenzó años más tarde.
Groenlandia
Análisis Por qué Groenlandia es clave en la carrera por las materias primas
El anuncio de Trump parece salido de una precuela de la película 'Don’t Look Up', en la que los intereses geopolíticos y económicos no nos dejan ver el colapso inminente.
Más noticias
Opinión
Opinión Un alto al fuego hecho a la medida de Trump
El esperando anuncio del cese temporal de los ataques sobre Gaza responde a una estrategia de los EEUU de cambio de paradigma regional. El acuerdo es injusto e insuficiente para los gazaties, que han sufrido un genocidio aún impune.
Historia
Descifrando a historia As cortes de Melide, así foi como o medo da nobreza galega tratou de frear novas revoltas como a Irmandiña
No ano 1520 en Castela, estala a Guerra das Comunidades. Esta revolta vai ter un carácter antiseñorial e tamén en contra o novo rei, Carlos I. En Galiza, tamén tivo o seu eco.
China
Pulsos bajo el cielo Beijing rave: amor, unidad y respeto
Exploramos los entornos de la música electrónica underground en Beijing, donde los jóvenes siguen creando espacios y nuevas formas de relacionarse y entenderse
Gobierno de coalición
Gobierno de coalición El CIS vuelve a situar la vivienda como el principal problema de la población
Uno de cada dos votantes de las izquierdas sitúan la vivienda entre los tres grandes problemas que afronta el país. La encuesta del CIS muestra a los partidos de la izquierda en la misma situación de desinfle que el mes pasado.
Análisis
Análisis El PSOE intenta pescar en el río revuelto de la izquierda para acercarse al PP
Entre los votantes del PP solo hay dos cosas que produzcan ilusión: el rechazo a Sánchez y su Gobierno e Isabel Díaz Ayuso. Feijóo no es una de ellas.

Recomendadas

Literatura
Letras Galegas Da Sección Feminina do franquismo ao Cancioneiro Popular Galego: o pobo é quen canta e baila
As cantareiras protagonizarán o Día das Letras Galegas de 2025. Beatriz Busto e Richi Casás fálannos delas, de Dorothé Schubarth, do Cancioneiro Popular Galego e da dificultade de acceder aos arquivos sonoros que conservan as súas voces.
Historia
Historia La segunda vida de Joaquín Maurín
Alberto Sabio reconstruye en ‘Excomunistas’ la vida y el pensamiento del fundador del POUM: desde su politización en el republicanismo hasta su giro socialdemócrata y anticomunista durante la Guerra Fría.
Ocupación israelí
Expansionismo israelí El Golán sirio, radiografía de una joya natural diezmada por la ocupación israelí
Las actividades extractivistas del Estado israelí sobre los recursos hídricos o proyecto de parque eólico en las tierras colonizadas amenaza el sustento diario de las comunidades locales.
Represión
Represión Cómo descubrir a un infiltrado, el manual
Un grupo de afectadas por el espionaje policial publica un texto colectivo como herramienta y reflexión sobre este fenómeno.