Economía
Contra o liberalismo verde

‘La batalla por las ideas tras la pandemia’ é unha potente guía para nos defendermos do suicida pensamento político hexemónico

Coordinador do Instituto Resiliencia

17 mar 2021 06:03

O xove filósofo Asier Arias Domínguez estase a converter nunha nas novas voces españolas que máis están a achegar á análise das ideoloxías que nos están a conducir ao desastre socioecolóxico. Ademais dos seus artigos en medios como ElDiario.es, Público, Rebelión ou Píkara, son salientables os seus dous libros publicados por Catarata: La economía política del desastre (2018) e a súa continuación, La batalla por las ideas tras la pandemia: crítica del liberalismo verde (2020). Neste novo libro, o profesor da Complutense actualiza as ideas que xa adiantara no seu anterior título poñéndoas en contexto do que está a supor a actual pandemia da COVID-19 e centrando a crítica nun concepto en auxe desde a década de 1990: a resposta do status quo ante a crise ecolóxica, un liberalismo verde que lonxe de ser tan só “unha nova teoría política” para discusión de filósofos e académicos, constitúe “o tema do noso tempo” (p. 35).

Mais, que é concretamente este liberalismo verde? O autor descríbeo como “a enganosa colección de verdades de sentido común que impide ás nosas sociedades reaccionaren de forma axeitada a unha crise ecosocial que é xa unha crise civilizatoria” (p. 36). Esta corrente ideolóxica que parte da asimilación selectiva de conceptos do “radicalismo verde” ao tempo que desbota o seu ideario (pp. 44 e 46) sitúase dun bando na batalla da que nos fala Arias nesta obra, o bando da “extralimitación”, fronte ao que se sitúa o da “moderación material” que defende o autor, extralimitación que é descrita no capítulo titulado Os tres síntomas da nosa patoloxía global (biodiversidade, clima, recursos), tras disecar con afiado bisturí o fundamentalismo vixente no capítulo Os tres dogmas do liberalismo verde.

A batalla tras a pandemia vai ser entre o bando da extralimitación e o da moderación material.

Dentro desta análise crítica das propostas green coas que agora se nos disfrazan os neoliberais, é rechamante a escandalosa contradición que saca á luz o autor coa ideoloxía liberal orixinal (a de Adam Smith ou Wilhelm von Humboldt; p. 95 e ss.), achegando uns argumentos de peso para rexeitar que os (neo)liberais verdes sexan realmente liberais. No campo desta “batalla polas ideas” o inimigo aparece non só disfrazado de verde, logo, senón a ondear unha bandeira, a do liberalismo, que tamén resulta falsa, e que agacha en realidade un “totalitarismo invertido” (p. 105). Este desenmascaramento fornécenos cunha baza crítica nestes momentos en que “a crise sanitaria global promete conceder un novo protagonismo aos Estados” (p. 103).

Outra das ideas máis interesantes que van atopar as persoas lectoras no libro consiste no concepto do “comisario cultural”, cuxo espectro se nos aparece repetidamente ao longo das súas páxinas identificado como unha das principais barreiras sociais para poñer en marcha a necesaria viraxe de temón, esa nova cultura da Terra da que fala Jorge Riechmann no prólogo do libro, “hoxe por desgraza marxinal, que precisamos vire hexemónica para facer fronte ao carácter exterminista do capitalismo” (pp. 11 e 17). Si, exterminio, porque como xa nos adianta Arias nas primeiras páxinas do seu texto, “o noso sistema socioeconómico rebordou os límites biofísicos do planeta e ambos os dous colapsan ao unísono” (p. 21). Así, o autor ofrécenos abondosas mostras do incansable e omnipresente labor deste comisariado cultural, gardiáns da ortodoxia, primeira liña de defensa do suicida business-as-usual, en libros e artigos desta Brunette mediática pseudoverde que denuncia e desmonta un tras doutro. O “credo” dunha “pseudociencia” (p. 24) que domina a nosa vida económica en sociedades supostamente laicas e racionais. Outros termos como “mesianismo tecnolóxico”, “teoloxía”, “fantasía”, “ensoñacións” ou “delirio” son recorrentes ao longo do ensaio para cualificar as asuncións propias do liberalismo verde. Os “fundamentalistas” máis perigosos non hai que buscalos, xa que logo, nas mesquitas, senón nos “sacerdotes laicos” estratexicamente situados nos lobbies e think tanks capitalistas, na prensa económica ou nos Ministerios de Economía.

Os comisarios culturais do liberalismo verde defenden o fundamentalismo do pensamento económico e cultural hexemónico

Resulta estimulante que o autor non soamente recompile unha bibliografía numerosísima desa ortodoxia cultural (coñece o teu inimigo!) senón que ofreza unha cantidade notable de fontes que, mesmo a maioría sen saír do Estado español, configuran unha resistencia cultural dunha gran potencialidade. Así, fainos ver Asier Arias que non estamos sós nesta pelexa, que as e os heterodoxos cada día somos máis e que a razón científica (clima, recursos, enerxía) e a ética están do noso lado. Que fronte ao dominio do liberalismo verde sobre a cultura popular acadado mediante o márketing e as relacións públicas, non carecemos totalmente de ferramentas para realizar o difícil labor de “ortopedia cultural”, un labor estratéxico, pois non hai “nada máis ameazante paras as elites socioeconómicas que unha xenuína cultura popular” (pp. 36-37). E é por isto que amosa saudades da clase obreira ilustrada do século XIX, que tanto precisamos recuperar agora, cunha actualización de tipo ecosocial, cando un dos principais aliados para o mantemento suicida da extralimitación é, traxicamente, boa parte do mundo sindical.

A lectura do libro faise amena e intensa ao longo das súas case 200 páxinas sen perder un ápice de rigor, malia tropezar aquí e alá con algunha terminoloxía que nos fai botar man do dicionario, se cadra un perdoable tic do gremio da Filosofía. As páxinas nas que nos vai revelando a hipocrisía do discurso liberal resultan das partes máis atractivas do ensaio, como na que nos explica que un goberno supostamente paradigmático do neoliberalismo, como foi o de Ronald Reagan nos EUA, foi en realidade o que máis incrementara a débeda pública do seu país en tempos de paz, e o que deu o maior xiro proteccionista desde a década de 1930 (pp. 69-70).

Os liberais verdes en realidade non son nin verdes nin auténticos liberais no sentido clásico

Se cadra onde pode resultarnos algo menos firme a análise de Arias é na súa posición aparentemente ambivalente fronte ás propostas do Green New Deal, pois amosa nunhas páxinas unha clara crítica deste tipo de fórmulas de “capitalismo con rostro humano” (p.ex., p. 35 e en boa parte do epílogo) moi achegada ao decrecentismo, e que a pesar de diferencialo —cando menos en certas variantes de GND— do campo do liberalismo verde, recoñece que non pode ser unha vía para chegar á solución máis racional (o Decrecemento). Aínda así, inclúeo nas iniciativas que merecen o seu apoio, malia recoñecer que propón “parches” para “salvar un sistema económico que debería desmantelarse tan rápido como for posible para evitar o colapso catastrófico das nosas sociedades” (pp. 168 e 169). Se o GND é un balón de osíxeno para ese sistema que toca desmontar, parece difícil xustificar que haxa que “apoialo”, aínda que só sexa “no contexto electoral”, como propón o profesor berciano. Na mesma liña, mesmo sinalando o escaso coñecemento da problemática biofísica de Yanis Varoufakis, coida que apoiar a súa Internacional Progresista é unha “decisión estratexicamente acertada”, malia estar o seu discurso no terreo ecolóxico “centrado no GND”. Así, ao afirmar que de entre as opcións electorais existentes as mellores son as que apostan polo GND, semella esquecer os pasos firmes de formacións cunha notable presenza parlamentaria e municipal como EH Bildu ou as CUP cara a propostas ecosocialistas de corte decrecentista, e que ben podían figurar nun libro coma este coma contrapunto político ás formacións defensoras dos diversos tipos de Green New Deal. No epílogo podemos atopar este tipo de avaliacións conciliadoras convivindo con outras que identifican o risco de que as solucións máis verdes dentro da socialdemocracia poidan rematar por “consolidar o desastre” a base de parchealo (p. 173). Con todo, este epílogo resulta unha das achegas máis enriquecedoras do autor ao actual debate en curso entre greennewdealers e decrecentistas.

O libro inclúe unha valiosa achega ao debate entre partidarios do Green New Deal e do Decrecemento

Tamén se pode achar en falta máis consistencia na súa argumentación contra un dos argumentos utilizados polo liberalismo verde en soporte dun dos seus “dogmas cardinais”, concretamente o que afirma que “o capitalismo non ten nada que ver coa crise ecolóxica en curso”. Aínda que o resto da súa crítica abonda para demostrar o falaz que é ese dogma, cando Arias pretende desmontar o “argumento malthusiano” de que “a superpoboación se acha na base da crise ecolóxica” (p. 61) as súas argumentacións resultan un tanto contraditorias, pois algunhas expresións parecen restar relevancia á dimensión poboacional na “relación entre poboación e medio ambiente”. Sen dúbida o nivel de consumo é un factor de primeira relevancia, pero o volume de cápitas que multiplicarmos polo consumo per cápita é aritmeticamente sustanciable. Fora desexable un maior afondamento neste asunto da máxima relevancia que despexase toda dúbida sobre a posición do autor ao respecto, que semella pouco desenvolta en comparación con outros aspectos abordados no libro.

En definitiva, afrontamos a pospandemia cunha descomunal canseira como sociedades e moi tocados psicoloxicamente, cunha desesperación que se espalla coma un virus mesmo máis perigoso sobre todo entre a xente máis nova. E nesas condicións teremos que encarar ese “despois da pandemia”, que “vai ser o momento de afrontarmos un conglomerado de crises incomparablemente maior: o ocasionado polo choque da economía capitalista cos límites biofísicos do planeta” (p. 34). Repetindo as palabras do prologuista Riechmann, é agora cando máis precisamos libros coma este, que troquen a “filosofía de butaca” pola “filosofía de asemblea e a filosofía de horta”, que sexan “ferramentas intelectuais para abrir fendas nas paredes do noso manicomio”, armas conceptuais poderosas coas que defendernos nesta decisiva “batalla polas ideas” que nos espera tras a pandemia, na longa guerra xa do Capitalismo contra a Vida.

Sobre o blog
O Centro de Saberes para a Sustentabilidade (CSS) é un Regional Centre of Expertise on Education for Sustainable Development recoñecido oficialmente pola Universidade das Nacións Unidas. Ten como misión fundacional “informar, sensibilizar e implicar a comunidade educativa e a sociedade no seu conxunto na promoción da transformación social necesaria para o cumprimento dos Obxectivos de Desenvolvemento Sustentable a través de experiencias cos pés na terra que fomenten a conservación, a sustentabilidade, a protección ambiental e a resiliencia“. O goberno do CSS é horizontal e democrático a través dun Consello Reitor formado por representantes de todos os axentes participantes. Máis información: http://www.saberes.eu
Ver todas as entradas
Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra na túa conta.

Relacionadas

Economía
Fiscal Impuestos de Trump: subida a los consumidores y protección a Silicon Valley
Las primeras medidas fiscales anunciadas por el nuevo presidente de los Estados Unidos dejan bien claras sus intenciones, quiénes se van a beneficiar de ellas y quiénes las sufrirán.
Economía colaborativa
Crecimiento económico ¿Cuánto dinero necesitas para ser feliz?
La paradoja que toma el nombre del recientemente fallecido Richard Easterlin señala que el dinero no siempre garantiza la felicidad. La economía del bienestar nos invita a reflexionar sobre cuánto dinero necesitamos realmente para ser felices y cuále
Sobre o blog
O Centro de Saberes para a Sustentabilidade (CSS) é un Regional Centre of Expertise on Education for Sustainable Development recoñecido oficialmente pola Universidade das Nacións Unidas. Ten como misión fundacional “informar, sensibilizar e implicar a comunidade educativa e a sociedade no seu conxunto na promoción da transformación social necesaria para o cumprimento dos Obxectivos de Desenvolvemento Sustentable a través de experiencias cos pés na terra que fomenten a conservación, a sustentabilidade, a protección ambiental e a resiliencia“. O goberno do CSS é horizontal e democrático a través dun Consello Reitor formado por representantes de todos os axentes participantes. Máis información: http://www.saberes.eu
Ver todas as entradas
Laboral
Laboral Investigada unha rede empresarial que explotaba a 82 migrantes nunha granxa de Lugo
Polo de agora, tres persoas responsables da granxa de Begonte centran as investigacións da Garda Civil. As 82 persoas explotadas vivían nun hotel de Ordes (A Coruña) que non tiña sequera licencia de hostalaría.
Salario mínimo
Pacto bipartito Trabajo y sindicatos acuerdan la subida del salario mínimo en 50 euros sin el apoyo de la patronal
Díaz anuncia un acuerdo con los sindicatos que llevará al Congreso de Ministros de forma “inminente” la propuesta del Ministerio de Trabajo. Los sindicatos proponían una subida de 66 euros y la patronal, de 34 euros.
Madrid
Justicia El fiscal general del Estado, en el alambre, declara como investigado ante el Supremo
Álvaro García Ortiz acude al alto tribunal a explicar su versión de las filtraciones denunciadas por el entorno de la pareja de Isabel Díaz Ayuso. Es la primera vez que un fiscal de su categoría declara como investigado.
Dana
Tres meses de la dana “Aquí no llovió casi nada”
VV.AA.
Un vecino de Benetússer explica cómo la riada arrasó y cambió para siempre las vidas de miles de personas.
Opinión
Opinión Monetizadores de la estupidez
Ser un chalado anticiencia puede llevar a pasearte por radios, televisiones y streamings porque eres rentable para gente sin un mínimo de ética periodística.
Gobierno de coalición
Gobierno de coalición Sánchez resucita el decreto ómnibus con más ayudas a los propietarios
El Gobierno anuncia un acuerdo con Junts para reflotar el decreto que permite revalorizar las pensiones con nuevos avales estatales para caseros. El presidente se compromete a convocar una moción de confianza.

Últimas

Crímenes del franquismo
Víctimas de la dictadura Admitida a trámite otra querella por los crímenes del franquismo en Madrid
Carlos Serrano Suarez denuncia que fue sometido a torturas por parte de cinco policías de la Brigada Político Social. El juzgado número 41 ha decidido abrir el caso, algo que desde CEAQUA califican como “excepcional”.
Galicia
Galicia La Xunta maniobra para ampliar la balsa de lodos rojos de Alcoa pese a los riesgos medioambientales
La conselleira de Economía e Industria, María Jesús Lorenzana, garantizó al comité de empresa de la planta de Alcoa en San Cibrao, situada en Cervo (Lugo), que ampliará su capacidad a pesar del riesgo medioambiental.
Madres protectoras
Justicia Colectivos feministas piden medidas para asegurar un juicio justo a una madre protectora acusada de secuestro
Las organizaciones piden que se tome en consideración la denuncia por abusos sexuales contra el progenitor, los intentos de la mujer por buscar medidas de protección en España y el arrancamiento de su hija.
Más noticias
Música
Música Apoteòsic Muguruza
Barcelona, Palau Sant Jordi. 24 de enero de 2025.
Militarismo
Militarismo Reloj, no marques las horas que quedan hasta el apocalipsis (marca los segundos)
El Boletín de los científicos atómicos lanza su anual advertencia sobre la proximidad del fin del mundo. Se trata un instituto fundado en 1945 por Albert Einstein, J. Robert Oppenheimer y los científicos del Proyecto Manhattan.
Opinión
Opinión Un monstruo camina sobre suelo urbanizable
El cojín socioeconómico y cultural que sostiene los sucesivos desfalcos del PP valenciano solo se entiende desglosando un ecosistema alimentado por la catalanofobia y las fiestas con toros.

Recomendadas

Medio rural
Reportaxe As mulleres rurais soñan con deixar de ser heroínas
A falta de servizos básicos no rural é a primeira pedra no camiño de quen quere vivir e desenvolver os seus proxectos fóra da cidade. Aínda así, o rural galego atópase á cabeza en canto a titularidade feminina respecto á media do Estado español.
Literatura
Letras Galegas Da Sección Feminina do franquismo ao Cancioneiro Popular Galego: o pobo é quen canta e baila
As cantareiras protagonizarán o Día das Letras Galegas de 2025. Beatriz Busto e Richi Casás fálannos delas, de Dorothé Schubarth, do Cancioneiro Popular Galego e da dificultade de acceder aos arquivos sonoros que conservan as súas voces.
Jaén
Andalucía Lopera no quiere que Greenalia especule con sus olivos
Decenas de pequeños olivareros de la Campiña Norte de Jaén podrían perder sus terrenos en beneficio de una empresa que quiere talar los árboles para instalar siete parques fotovoltaicos.