Energías renovables
O mito das enerxías renovables

As enerxías renovables son o futuro, disque. Mais que tipo de futuro poden sustentar?

Enerxías renovables_1

Coordinador do Instituto Resiliencia

8 feb 2019 06:14

"Un futuro 100% renovable". A frase ateiga os discursos públicos de dirixentes políticos, empresariais e mesmo iniciativas activistas como a coñecida Plataforma por un Novo Modelo Enerxético. A motivación tras esa expresión parece obvia: se dependemos na actualidade (nun 88% a nivel mundial e nun 85% en Galiza) de enerxías non renovables, como son o petróleo, o gas natural, o carbón e mais o uranio, parece de sentido común pensar en ir construíndo un futuro no que só usemos enerxía renovable. Porén, unha expresión aparentemente tan rotunda, un retrouso tan sobado no discurso tanto dos gobernos como das diversas oposicións políticas, agacha un baleiro de contido absoluto: cómpre pescudarmos que é o que quere dicir exactamente un futuro con enerxía "100% renovable" e cales son os autoenganos que favorece unha expresión semellante.

Comecemos polo seu propio carácter de obxectivo político, social ou económico. Formular que queremos chegar a un modelo baseado totalmente en enerxías renovables ten moito de trampa, pois en realidade non é unha opción. Dado que non estamos deixando de consumir combustibles non renovables, remataremos por esgotalos antes ou despois; ou, máis ca esgotalos, simplemente, ha chegar o día en que nos vai resultar demasiado custoso extraelos, polo declive da súa Taxa de Retorno Enerxético (EROEI en inglés: Energy Returned on Energy Invested). Isto é: algún día vai custar máis enerxía sacar as derradeiras faragullas do petróleo (e de carbón, e de gas natural...) cá enerxía contida nelas. Daquela, aínda que non fagamos absolutamente nada a prol das enerxías renovables, acabaremos tendo si ou si un "futuro 100% renovable".

En segundo lugar, e moi vencellado coa crítica anterior, está a cuestión do seu carácter relativo. Cando dicimos "100% renovable" o único que estamos a dicir é que non vai haber outro tipo de enerxías, sen indicar en termos absolutos de canta enerxía imos dispor a escala mundial, nin como país, nin per cápita. Todas as sociedades humanas no século I, no XVI ou en calquera outra época previa á Revolución Industrial, eran "100% renovables". Polo tanto, dicir que o noso futuro tamén o vai ser, é o mesmo ca non dicir nada acerca de como vai ser ese futuro, nin do tipo de funcións sociais que imos poder soster con estas enerxías, nin do seu alcance nin —cuestión fundamental desde a perspectiva da xustiza social— a canta enerxía imos tocar por cada habitante do planeta actual e futuro (actualmente, unha media mundial de 2.500 W per cápita, o quíntuplo ca na época preindustrial). Lamentablemente, a idea implícita neste relato incompleto do "futuro 100% renovable" que achamos no debate social actual, é que poderemos manter o nivel actual de consumo enerxético, unha vez que só teñamos enerxías renovables ao noso alcance. Ou mesmo que poderemos seguir a aumentar a dispoñibilidade de enerxía, pois é algo imprescindible para soster un crecemento continuo, como esixe o sistema socioeconómico actual. Como precisamos que sexa así, damos por suposto que será así. Mais non existe ningún soporte científico para tal crenza.

Velaí, logo, outra das interpretacións erróneas do concepto. Sexa cal sexa o nivel de enerxía primaria máximo que nos poidan achegar as enerxías solar, eólica, hidroeléctrica, etc. (cuestión que está aínda sometida a debate e especulación científica), o que non ten dúbida é que non é perpetuamente ampliable, e en consecuencia non vai poder termar dun crecemento permanente da economía. A implicación disto é demoledora: un futuro 100% renovable implica necesariamente a fin do crecemento económico. E é evidente que esta consecuencia do "cambio de modelo enerxético" non está enriba da mesa.

Decrecimiento
Causas e consecuencias da fin do crecemento económico

A nosa civilización áchase nun intre final da súa historia, enfrontada á imposibilidade de seguir a medrar, mais cun ADN que a empuxa ao crecemento continuo.

Outro erro de concepto é o propio carácter renovable das chamadas "enerxías renovables". En realidade, cando falamos de "enerxías renovables", estamos a nos referir a "sistemas non renovables capaces de captar, por un tempo limitado, fluxos de enerxía renovable". Así pois, cando nos falan de que "temos sol de sobra", ou de que "somos unha potencia hidroeléctrica", etc. deberiamos cuestionar a nosa capacidade para construír, manter e substituír os sistemas técnicos e as infraestruturas (paneis fotovoltaicos, muíños eólicos, encoros, etc.) que nos permiten captar esas enerxías, e que, obviamente teñen un tempo de vida limitado (18 anos un panel fotovoltaico, entre 50 e 100 o formigón dunha represa, por exemplo). É por iso que algúns autores falan destes sistemas como dunha "extensión" das enerxías non renovables, e non dun substituto. Moita xente esquece que os metais e outros materiais precisos en primeiro lugar para a súa construción requiren de enerxía fósil para a súa minaría, para o seu transporte, para os fornos onde se fabrica o cemento, para o seu mantemento durante a súa vida útil, etc. E isto lévanos de novo ao problema inicial...

Inda por riba, as enerxías renovables modernas fornecen unicamente de electricidade. E as sociedades industrializadas son principalmente non eléctricas: a mobilidade, o sistema agroindustrial e numerosas industrias, dependen dos combustibles fósiles, esencialmente líquidos, é dicir, do petróleo. E electrificar toda a sociedade non eléctrica para que poida funcionar con electricidade (o único que nos dan os modernos sistemas "renovables"), implica un descomunal esforzo técnico e enerxético, que se debeu facer cando aínda estaba no seu apoxeo a enerxía anterior, e que implicaría en todo caso, segundo calculan os científicos, practicamente esgotar diversos minerais críticos. Quedarían por explorar os usos non eléctricos destas enerxías, algo do que apenas se fala pero que pode achegar enerxía cinética (caso da navegación a vela, forxas hidráulicas, etc.) ou térmica, con moita máis eficiencia, ao non ter que pasar pola perda de rendemento que implica a xeración de electricidade.

E finalmente, a TRE que fornecen os sistemas de captación de enerxías renovables é moito máis baixa da que vimos desfrutando grazas aos combustibles fósiles (a cal tamén foi caendo a medida que fomos esgotando os xacementos máis doados). A consecuencia disto, unida á menor enerxía primaria total que nos poden ofrecer en conxunto, fai que a complexidade da sociedade "100% renovable" sexa potencialmente bastante menor cá actual. É dicir, unha redución da TRE das enerxías que sustentan unha sociedade, implica unha redución da súa complexidade.

En resumo, as enerxías renovables abofé que van ser as únicas que teñamos no futuro, mais as consecuencias do carácter non renovable dos sistemas que as captan e a limitación tanto da enerxía primaria total que nos poden achegar como a da enerxía neta que son quen de fornecer, son as chaves fundamentais que deberían enmarcar o debate social necesario acerca do que implica realmente un "futuro 100% renovable".

Sobre o blog
O Centro de Saberes para a Sustentabilidade (CSS) é un Regional Centre of Expertise on Education for Sustainable Development recoñecido oficialmente pola Universidade das Nacións Unidas. Ten como misión fundacional “informar, sensibilizar e implicar a comunidade educativa e a sociedade no seu conxunto na promoción da transformación social necesaria para o cumprimento dos Obxectivos de Desenvolvemento Sustentable a través de experiencias cos pés na terra que fomenten a conservación, a sustentabilidade, a protección ambiental e a resiliencia“. O goberno do CSS é horizontal e democrático a través dun Consello Reitor formado por representantes de todos os axentes participantes. Máis información: http://www.saberes.eu
Ver todas as entradas
Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra na túa conta.

Relacionadas

Opinión
Energías alternativas Más tren, menos carreteras. Contaminación, Agotamiento, Decrecimiento
Son ya muchas voces más que solventes las que invocan la urgente necesidad del “decrecimiento”, porque es evidente que todo tiene un límite y el mismísimo planeta está al borde del colapso.
Energías renovables
Renovables sí pero no así La Costa Tropical granadina se manifiesta contra los mega parques eólicos marinos
La plataforma ciudadana ‘Di ¡NO! en la Costa Tropical’ ha celebrado una marcha para mostrar oposición a los dos mega parques eólicos marinos tramitados por el Ministerio de Transición Ecológica en el mar de Alborán frente a la costa granadina
Endesa
Renovables Endesa boicotea el proyecto de comunidad energética de 79 familias y cinco pymes emeritenses
La cooperativa extremeña de energía EnVerde denuncia que Endesa lleva siete meses retrasando injustificadamente la conexión de una instalación fotovoltaica en Mérida.
Sobre o blog
O Centro de Saberes para a Sustentabilidade (CSS) é un Regional Centre of Expertise on Education for Sustainable Development recoñecido oficialmente pola Universidade das Nacións Unidas. Ten como misión fundacional “informar, sensibilizar e implicar a comunidade educativa e a sociedade no seu conxunto na promoción da transformación social necesaria para o cumprimento dos Obxectivos de Desenvolvemento Sustentable a través de experiencias cos pés na terra que fomenten a conservación, a sustentabilidade, a protección ambiental e a resiliencia“. O goberno do CSS é horizontal e democrático a través dun Consello Reitor formado por representantes de todos os axentes participantes. Máis información: http://www.saberes.eu
Ver todas as entradas
Francia
Francia La izquierda vuelve a la calle para oponerse al ‘trifachito’ francés
Tras el paréntesis de los Juegos Olímpicos, hasta 300.000 personas, según los organizadores, se movilizaron en Francia contra la designación como primer ministro del conservador Barnier, fruto de un acuerdo implícito entre Macron y Le Pen.
Laboral
Laboral Sindicatos de la fábrica Audi de Bruselas confiscan 200 llaves de coches terminados ante la amenaza de cierre
La planta lleva tres semanas parada por falta de demanda del todoterreno eléctrico de lujo. Los sindicatos reclaman a la dirección información veraz sobre el futuro de 3.000 empleos.
Austria
Unión Europea Austria se prepara para la victoria de la ultraderecha
La izquierda califica como de poco creíbles los intentos de la derecha del ÖVP de distanciarse de los ultras del FPÖ. Todo indica que este último partido no solo entrará en el Gobierno sino que, por primera vez, será el partido líder de la coalición.

Últimas

Acoso escolar
Acoso escolar Dos alumnos de un colegio concertado de Aranjuez no consiguen un cambio de centro tras denunciar acoso escolar
Los informes médicos de dos hermanos que denuncian acoso escolar no han servido para que la Comunidad de Madrid les facilitara abandonar el colegio religioso Apóstol Santiago de Aranjuez en el que denuncian haber sido víctimas de bullying.
Análisis
Análisis El independentismo en la Cataluña posprocés
El entierro del procés ha tenido muy pocas plañideras. Si algo evidenciará la próxima Diada será el fantasma de la división, la fragmentación y las peleas internas dentro del independentismo.
Más noticias
Agricultura
Opinión Agricultura, cien días para hacer sostenible lo insostenible
Hoy, 9 de septiembre, se celebra el Día Mundial de la Agricultura en un ambiente de esperanza contenida. En pleno auge de la polarización, expertas y expertos presentaron el “Diálogo Estratégico sobre el futuro de la agricultura en la UE”.
Migración
Rescates en el Mediterráneo Mazón quiere cobrar tasas portuarias al rescate de migrantes en el Mediterráneo
La Generalitat exige el pago retroactivo a Salvamento Marítimo Humanitario de 63.000 euros por utilizar los puertos valencianos.
Boicot
Boicot a Israel Banderas palestinas denuncian que el genocidio continúa durante toda La Vuelta ciclista a España
Cada uno de los 21 días de recorrido de La Vuelta, organizaciones y colectivos pro-Palestina realizaron acciones en ciudades, pueblos y pequeñas localidades para seguir recordando que el genocidio contra el pueblo palestino no se ha detenido.
Palestina
Palestina El Teatro Olympia y la actuación de Mayumana: un nuevo frente en el boicot contra Israel
“El ritmo de los tambores de Mayumana contribuye a olvidar el estruendo de las bombas sobre Gaza”. Así se posiciona BDS PV ante la actuación del grupo israelí en el Teatro Olympia

Recomendadas

O Salto medra contigo
Medramos xuntas O Salto supera o teito das 10.000 subscricións
Logo da campaña de verán, superamos por primeira vez na longa historia deste proxecto a cifra de 10.000 persoas socias, un obxectivo que nos puxemos hai sete anos.
Ence
Redes clientelares Rueda coloca como Directora de Calidade Ambiental á muller dun alto cargo de Ence en Galiza
Grupos ecoloxistas e veciñais denuncian “un conflito de intereses e unha trama familiar” entre María José Echevarría Moreno e o seu marido Antonio Casal Lago, Director Territorial da empresa produtora de celulosa.
Palestina
Tareq Baconi “El 7 de octubre demuestra que no puede haber un sistema de apartheid indefinido sin un coste”
En su obra, ‘Hamás: auge y pacificación de la resistencia palestina’, el investigador Tareq Baconi recorre los orígenes de Hamás y su rol en la región.