Sida
Mulleres con VIH: indetectables, intransmisibles e invisibles

As mulleres que viven co VIH enfrontan a falta de representación e o rol de coidadora que lles veu socialmente imposto. Isto complica o seu proceso de aceptación ás que non chegan aos programas da sanidade galega.

As mulleres non pensan que poidan contraer o VIH. “Elas pensan ‘isto a min non me toca. Isto é para outras persoas’. Para homes que teñen sexo con homes, mulleres que traballan a través do sexo por cartos ou persoas migrantes”, describe Fátima Jachán, do Comité Antisida de Valencia. Di que esa é a reacción inicial das mulleres tras recibir a súa diagnose. Supón un shock total para elas e unha maior carga imposta do estigma. Pero por que acontece isto?

A feminización dos coidados é un fenómeno definido e empregado con frecuencia dende os feminismos. Nomea a sobrerrepresentación das mulleres nas tarefas que teñen como fin suplir as necesidades físicas e fisiolóxicas das persoas. Esta situación corresponde a un rol de xénero interiorizado de coidadoras que moitas veces ocasiona faltas de coidado para elas mesmas. No caso do VIH tradúcese en taxas de diagnósticos tardíos e de abandono dos tratamentos estatisticamente máis elevadas que as dos homes. Crecen aínda máis nas mulleres atravesadas por outras opresións en intersección co xénero: nacionalidade e estado de regularidade, identidade de xénero, orientación sexual ou discapacidade.

Salud
Contra el estigma Las mujeres con VIH que preparan la revolución
Seis mujeres seropositivas comparten sus historias, marcadas por el diagnóstico tardío, el estigma y la violencia. Contra la serofobia y el machismo se hacen visibles con un “aquí estoy yo” para deconstruir mitos y sembrar empatía.

As mulleres con VIH son un obxectivo minoritario nas campañas de prevención e case inexistentes nos estudos académicos. Pilar Devesa, responsable de prensa do Comité Antisida de Valencia, sinala a importancia que o tratamento informativo e a representación identitaria das persoas con VIH teñen polas “grandes consecuencias a nivel persoal e social entre as afectadas”. As mulleres tamén precisan desta representación. A fundadora da Asociación Galega para Afectados do VIH (AGAVIH), Cándida Álvarez, destaca que hoxe as mulleres xa reciben polo menos unha mensaxe moi potente e desestigmatizante a nivel persoal que é que "indetectable é igual a intransmisible”.

Na maior parte de casos en que as mulleres non se achegan ós comités e asociacións de VIH para facer uso dos seus servizos ou participar de talleres é porque simplemente non se lles ofreceron e non coñecen a súa existencia. É un consenso entre os colectivos que traballan no día a día coas persoas afectadas. De feito, son as propias persoas en situación de vulnerabilidade as que fan o labor de divulgación mediante o boca a boca ou as persoas que dominan internet e poden facer as pescudas atinadas. Dende a Asociación Galega para Afectados do VIH ven claras as deficiencias que as fan chegar aquí: fai falta divulgar máis, pero para facelo fan falta cartos. Critica no caso de moitas cidades que si están adheridas, por exemplo, ao acordo de París e ao programa Cidades Saudables, pero logo non teñen a actividade necesaria para chegar a elas e todo queda en grandes anuncios, fotos institucionais e roldas de prensa.

Hai proxectos de divulgación nacidos dende a sociedade civil que suplen as carencias nas que incorren as administracións: a información é tan importante como os fármacos

Hai proxectos de divulgación nacidos dende a sociedade civil que suplen as carencias nas que incorren as administracións. Daniel Portela está detrás dun deles que se chama Tamén Contamos. O seu testemuño vai na liña das outras compañeiras, relata que lle custa integrar as mulleres no seu traballo de divulgación pola falta de información. As asociacións adoitan ser o sitio ao que van parar as dúbidas porque a Atención Primaria adoita non percibirse polas usuarias como un lugar cómodo debido ao estigma. Portela describe un fenómeno: as mulleres non adoitan ser informadas sobre saúde sexual, especialmente as lesbianas e bisexuais, mais nos homes que se deitan con homes calquera doenza leva automaticamente a unha proba de detección de ITS. A falta de representación e a feminización dos coidados informais, é dicir, non remunerados, ten consecuencias tanxibles coma esta.

Arte
Arte y VIH El arte que rompió el silencio sobre el sida
La epidemia de VIH durante los años 80 y 90 manifestó los peores síntomas de un tiempo y una sociedad que ya estaban enfermos. Numerosas propuestas entre el arte y el activismo político denunciaron desde la primera persona y en colectivo las respuestas ofrecidas por las autoridades. Lo hicieron mientras sus autores trataban de sobrevivir.

É difícil, apunta a responsable de prensa do Comité Antisida de Valencia, xeneralizar un perfil, pois atenden a mulleres moi diversas. Porén, existen puntos comúns. O primeiro é que normalmente as persoas con VIH que comezan a buscar axuda levan xa un itinerario complexo xa na súa vida: de aceptación, de verbalizalo, de visibilizarse diante da súa familia. Por iso, no caso de Valencia teñen programas que facilitan a inserción da familia. O obxectivo é sempre o mesmo: incluír e normalizar a vivencia co VIH.

A familia é un dos puntos clave que afectan á vivencia co VIH en maior medida. Dende o seu traballo no Comité Antisida de Valencia, Fátima Jachán detecta que, nas familias tradicionais, os homes adoitan participar nas actividades do tempo de lecer mentres elas son quen xestionan crises e complicacións. Máis da metade das familias que se acollen ao programa para familias que ela coordina están formadas por mulleres soas con filles ao seu cargo. Dende a Asociación Galega para Afectados do VIH sinalan tamén es filles como un dos eixos máis relevantes da vivencia con VIH das mulleres: manifestan máis sufrimento. Moitas das veces, non comparten o seu diagnóstico por medo ao rexeitamento tamén por ter tardado tempo en contalo.

A sexualidade é unha das áreas da vida nas que máis complicacións poden xurdir a nivel psicolóxico tras un diagnóstico e, no caso das mulleres, na que máis estigma pervive

A sexualidade é unha das áreas da vida nas que máis complicacións poden xurdir a nivel psicolóxico tras un diagnóstico e, de acordo coas fontes consultadas, no caso das mulleres, na que máis estigma pervive. Nos homes é o estigma por aproximación: teñen medo de verbalizar e compartir o estado serolóxico. O estigma por aproximación é o medo a ser identificado co virus por cercanía con persoas, asociacións ou calquera asunto relacionado co VIH.

A idade é outra das diferenzas identificadas. Nun dos obradoiros focalizado nas familias, as mulleres que participan son metade mulleres con diagnóstico de longo percorrido e metade mulleres de diagnóstico recente. Dende Valencia explican que a experiencia fai notar os lugares comúns e tamén as diferenzas. Porén, as dúbidas, as inquedanzas e as emocións seguen a ser as mesmas. No caso de AGAVIH en Galiza perciben máis diferenzas: as mulleres novas preguntan máis e teñen menos tabús sobre a sexualidade e máis coñecemento, mentres que as mulleres maiores só visitan a asociación no caso de ter un diagnóstico. Tentouse contactar con traballadoras do servizo público Quérote+, que ofrece servizos relacionados coa saúde sexual, pero a Xunta esixe unha autorización e non se obtivo resposta tras contactar dúas veces, a pesar da boa vontade das traballadoras, que realizan unha tarefa que cómpre poñer en valor. Entre as actividades que levan a cabo están os test rápidos, fundamentais na diagnose. É un denominador común nos testemuños das fontes consultadas para esta reportaxe: “O noso maior desexo é que tódalas mulleres do Estado fagan a proba”.

As persoas migrantes multiplican o seu estigma

Outro dos grandes problemas é o tratamento das persoas migradas en situación irregular. Aínda así, AGAVIH tamén axuda na realización das xestións para empadroar a xente todos os días. Explican que se ben ten outros problemas estruturais, o Servizo Galego de Saúde (Sergas) é “excelente” en canto a programas para VIH e ITS, aos que se poden adherir todas as persoas. Quizais non tanto na divulgación.

O VIH sería xa unha enfermidade crónica coma calquera outra grazas ós fármacos, de non ser polo estigma que lle vén asociado. En algo coinciden todos os textos e todas as asociacións: a solución ó estigma pasa polo acompañamento. Coñecer experiencias similares e xente coas mesmas vivencias, que pasou polo que está a pasar e pode agora axudar. É beneficioso e axuda a eliminar o autoestigma. Ámbalas dúas asociacións mencionadas e case a totalidade que leva a cabo estes labores conta cun programa de pares. Esta estratexia de apadriñamento é a clave e baséase nas estratexias de Narcóticos anónimos e nunha formación profesional constante. Como todo, esta tarefa tamén se ve afectada polo estigma. As persoas que saen da asociación rara vez queren formar parte do programa porque o estigma por aproximación é demoledor.

Dicía a escritora Xulia Alonso na súa novela Futuro Imperfecto sobre o tema que esta enfermidade ten un grande poder estigmatizador, moitos políticos e moralistas souberon sacarlle bo partido a ese poder. É momento de desactivalo. Débese repetir ata a saciedade que indetectable é igual que intransmisible e facer campañas de prevención que non sinalen nin explícita nin implicitamente a colectivos desfavorecidos, poñendo a diana do estigma neles e aumentando o risco de infección de quen non se vexa representado. Como eran as mulleres, como son as lesbianas e bisexuais. Debe deixarse nas súas mans o altofalante que precisan para contarse VIHsibles, empoderadas e diversas. Toca escoitar, cambiar e seguir a loitar contra o estigma sen esquecer a ninguén. Facer memoria, pero sobre todo toca crear unha memoria futura da que nos podamos sentir orgulloses.

Arquivado en: Sanidad Salud Sida
Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra na túa conta.

Relacionadas

Gordofobia
Salud El difícil reto de borrar de las consultas la palabra “obesidad”
Acudir al médico por cualquier motivo y acababa con una buena dosis de estigmatización y una receta de Ozempic, un medicamento autorizado para tratar la diabetes tipo 2, es una práctica que conocen muy bien las personas gordas.
Personas con discapacidad
Invisibles Cuando la discapacidad no se nota: “Prefiero no pedir adaptaciones a sentir que se me juzga”
Una persona puede ser discapacitada sin dar señales evidentes de ello, pero la sociedad no es consciente de esto. Para solventar las dificultades innecesarias a las que se enfrentan hay que actuar sobre la raíz.
Sexualidad
Consultorio de sexualidad La pérdida del deseo en las mujeres: un laberinto de causas y posibles salidas
La pérdida del deseo sexual no es una enfermedad en sí misma, sino una condición que puede tener diversas causas. Esta distinción es crucial ya que permite abordar el problema de manera integral y evitar enfoques simplistas o medicalizados.
O Salto medra contigo
O Salto medra contigo Eles por diñeiro, nós por un futuro mellor: subscríbete ao Salto
Sempre que unha multinacional ou un goberno intentaron cometer un atentado medioambiental no noso territorio estivemos alí para contalo. Puidemos facelo porque a nós sostennos a nosa comunidade, pero queremos chegar máis lonxe e por iso precisámoste.
Ence
Redes clientelares Rueda coloca como Directora de Calidade Ambiental á muller dun alto cargo de Ence en Galiza
Grupos ecoloxistas e veciñais denuncian “un conflito de intereses e unha trama familiar” entre María José Echevarría Moreno e o seu marido Antonio Casal Lago, Director Territorial da empresa produtora de celulosa.

Últimas

Francia
Francia Macron nombra primer ministro a Michel Barnier en un guiño al partido de Le Pen
La Francia Insumisa llama a la movilización y la izquierda al completo censura el nombramiento del exministro de Asuntos Exteriores de Chirac. La extrema derecha apoya tácitamente la operación.
Entrevista La Poderío
Entrevista La Poderío “Con el duelo migratorio te enfrentas a muchos duelos diferentes al mismo tiempo”
Carmen Gollonet Bautista lleva 14 años en Holanda. Su historia es, como todas las de migración, a la vez única y representativa. Con ella hablamos de duelo migratorio, del “torbellino de emociones” que supone alejarte para siempre de tu tierra.
Laboral
Laboral El Ayuntamiento de Bilbao contrata a Quirón para hostigar a los trabajadores de baja del Funicular de Artxanda
Tres meses después de la huelga que realizaron los trabajadores del Funicular de Arxanda, el Ayuntamiento de Bilbao advirtió en marzo de que iba a contratar una “auditoría externa” para reducir el número de trabajadores de baja y de permiso.
Más noticias
Opinión
Opinión El colapso ya está aquí: transitando la vuelta a casa
El colapso ha llegado. Las máscaras caen a mansalva. Las montañas se incendian o son incendiadas y ya no cabe más denuncia que la acción y la pasión.
Opinión
Opinión ¿Qué ha hecho la comunidad internacional por detener el genocidio de Israel?
Con las nuevas adhesiones de España, Irlanda y Noruega a la causa de la soberanía Palestina son ya 146 países, de los 193 que constituyen la ONU, es decir, la mayoría de las naciones del mundo.
Cárceles
Literatura Explicar a tu hijo que su padre está en prisión: el cuento que da luz a este gran tabú
Un cuento dirigido al público infantil desmitifica la cárcel, explica cómo es la vida dentro de ella y aporta herramientas a las personas cuidadoras de niños y niñas que tienen a su padre en prisión.
Justicia
Justicia Vidas cruzadas de la presidenta del CGPJ y el fiscal general del Estado en la apertura del curso judicial
Isabel Perelló ha llegado inesperadamente al cargo más importante en la justicia española, Álvaro García Ortiz espera una inminente decisión sobre su imputación.

Recomendadas

Greenwashing
Greenwashing O ‘biomanual’ de Ence para lavar a súa imaxe en Galiza
Charlas sobre medio ambiente en colexios, escolas de xornalismo, barcos para confrarías, proxectos con universidades e publicidade para os medios. O xigante da celulosa empeza o curso financiando un imaxinario ficticio sobre a súa sustentabilidade.
Migración
Migración ¿Quién teme a la migración? El curso político comienza con la mirada en las fronteras
El marco de la crisis migratoria se ha asentado durante el verano en el debate político y los medios de comunicación, mientras el nuevo Pacto Europeo de Migraciones y Asilo habilita un endurecimiento de las políticas migratorias.
México
México Más allá del reconocimiento legal: la lucha del pueblo afromexicano por su representación
Tras obtener la legitimación de su identidad en la Constitución en 2019, el pueblo afromexicano sigue luchando por la implementación de medidas concretas que garanticen su visibilidad y equidad.