Cárceles
Voizes, o encerro en primeira persoa

Giada, Wil e Quiroga puxeron en marcha Voizes en 2015 como un arquivo internacional de entrevistas en vídeo con persoas que deixaron parte da súa vida nun penal. Son conversas sinceras que desmitifican a experiencia da cadea, onde a pregunta ‘que fixeron’ deixa de aplicar, para pasar a ‘que sentiron’.

Cantas veces escoitamos en primeira persoa o que supón un ano, cinco, dez, de encerro? Como é o día a día, como te sentes, como te tratan. Como transforma a túa vida unha condena. E cando saes, a que te enfrontas?

Rachar co silencio que envolve o sistema penitenciario, ter a oportunidade de escoitar a voz das persoas que deixan parte da súa vida nunha cela agochada deliberadamente, convértese nunha ferramenta moi útil para analizar a sociedade na que vivimos, e tamén para pensar colectivamente a sociedade que desexamos construír.

Giada, Wil e Quiroga comezaron co proxecto audiovisual Voizes no marco do 15M coa idea de arrincar unha conversa reflexiva sobre o sistema penitenciario. Incorporan no debate a persoas que pasaron un mínimo de dous meses sen liberdade, co proceso rematado, ou en vías de facelo. Durante permisos, sempre fora do marco da institución. Isto permitiulles falar con máis liberdade da súa experiencia, e mantendo o anonimato.

Giada conta por que decidiron facelo dese xeito: “Voizes expón o que é o cárcere contado pola xente que pasou polo cárcere. Queriamos que fixeran parte do diálogo para o cambio”. Wil contextualiza: “Existen moitos estereotipos do que é a cadea desde fóra, desde a xente que non estamos nin estivemos nunca en prisión, incluso desde a xente que é crítica co sistema penitenciario. Xurdiu a necesidade de preguntarnos que é o cárcere e outros centros de detención vista e contada pola xente que está dentro”.

Preguntamos sen ter estado presas

Empregan un cuestionario base con preguntas comúns a todas as entrevistas, que vai evolucionando. “Decatámonos de que o noso cuestionario, aínda que é moi aberto, non se adapta as diferentes realidades que imos atopando”, lembra Giada. O cuestionario ten que ir mudando. Ímonos adaptando e aprendendo con cada conversa”.

Queremos fuxir da imaxe estereotipada do cárcere que producen os medios de comunicación”, explica Quiroga. “Buscamos unha visión máis global que coloque o protagonismo na persoa que fala”. Tamén queremos abordar outros tipos de encerro, non só as cadeas”.

CASTIGO OU REHABILITACIÓN?
Cando entras nun centro psiquiátrico é moi difícil saír. Machácante coa medicación: 700 de Depakine, 15 de Abilify, 25 de Seroquel. É unha salvaxada de medicación e cando me queixaba dicían que era baixa para o meu trastorno”. Así fala unha muller latinoamericana que despois de dous anos de prisión preventiva á espera de xuízo no Centro Penitenciario de Briáns (Catalunya), foi diagnosticada cun transtorno psicolóxico e condenada a cinco anos máis na UHPP (Unitat Hospitalització Psiquiátrica Penitenciària) de Briáns. “Despois de dous anos sen ningún tipo de brote nin problemas”, comeza unha nova etapa no seu encerro, pero tamén na sua vida: “Etiquetar as persoas é moi delicado, trabúcanse moitas veces. Cometes un acto nun momento concreto e condénante de por vida. Esa historia de que na cadea te reinsertas é mentira, o cárcere reproduce os problemas”. Noutra entrevista, un mozo catalán que cumpriu condena na Modelo explica que “todo está pensado para que a xente se esqueza das persoas presas. Os horarios dos autobuses non coinciden cos das visitas, se non tes coche tes que botar todo o día para ver vinte minutos a unha persoa. Estando encerrado non podes aportar moito ás persoas que veñen, por non dicir nada, e a xente, para coidarte, ten que investir moito tempo en ti. Vese a intención de que a xente se esqueza da xente que está alí. Penso que realmente o castigo é a soidade, que as persoas presas se sintan soas”.

Voizes agora mesmo é un proxecto en expansión composto de dezaoito entrevistas a persoas presas en cadeas de tres países. Teñen un crowdfunding en Chuffed.org, unha plataforma de captación de fondos para proxectos con fins sociais, que conclúe o 19 de novembro. O obxectivo do mecenado é chegar como mínimo a duplicar o número de experiencias do arquivo, e mellorar a web para facer máis práctica a navegación polas entrevistas. Pero sobre todo, o que buscan é convidar a facer parte do proxecto a colectivos e persoas achegadas á realidade das cadeas. “O ideal é que de agora en diante non participemos no proceso das entrevistas”, afirma Quiroga, “se non que poidamos encargalas ás propias comunidades de apoio ou ás persoas máis achegadas. Deste xeito, sairán cuestións nas que nós non caemos, pero de moito interese”.

Voizes_3

EXPLOTACIÓN E LUCRO
Aprovéitanse da túa necesidade. De que chegas e non tes nada”, comenta un mozo brasileiro. “Os prezos do economato son moi altos e teste que buscar a vida como podes. Hai días que traballas por 3 euros. Fante chantaxe, se queres a condicional tes que traballar. Se non queres un traballo, danche outro. E hai xente que a teñen explotada ata a fin, e cando lles quedan catro días para rematar a súa condena, depórtanos ao seu país”. “É un paradoxo que un centro público proporcione man de obra tan barata. Baixo a teoría da rehabilitación e da adquisición do habituamento ao traballo, o que se agocha é unha explotación laboral”, afirma un empresario catalán que entrou voluntariamente a cumprir sete meses. “Isto é un negocio, a finalidade non é rehabilitadora, é puramente económica”. Noutra entrevista, un mozo que pasou un breve período de tempo en prisión comenta que “podías ter televisión ou radio na cela, e se non a tiñas, podías mercala”. Iso si, só hai un modelo que vende en exclusiva El Corte Inglés. O mesmo pasa cos ordenadores aos que teñen dereito os estudantes. “O economato convírtete nun consumidor, rexistra os beneficios dunha mediana superficie. A comida de prisión é deficitaria, e tamén os lotes de hixiene, faste dependente do economato, que é xestionado por empresas privadas”, denuncia un mozo de Barcelona que cumpliu condea no cárcere da Trinidad.
 

Voizes_2

As bases e as voices

Wil, Giada e Quiroga abren con Voizes as vías para o diálogo arredor do sistema penitenciario. “Facemos unha análise crítica das cadeas e pensamos que con este traballo favorecemos o debate. O cuestionario busca repostas a cuestións importantes como quen está principalmente no cárcere, ou se é un sistema de castigo que non busca a rehabilitación”. Fan unha análise das entrevistas: “Suponse que resolve conflitos, pero o que fai é aumentalos e crear máis. Esta é unha resposta unánime. Todas as persoas coinciden en que foi un proceso traumático. Non hai respostas correctas, non buscamos adoutrinar na loita anticarceraria. Pensamos que recollendo todo este material propiciamos a reflexión de que este sistema non funciona, que hai que cambialo profundamente”, engaden. “Non é a nosa intención facer un documento aséptico, o noso obxectivo e contribuír a cambiar o sistema penitenciario tal e como se entende a día de hoxe, cuns niveis de encarceramento que non responden a ningún tipo de alarma social xustificable”.

QUEN HAI DENTRO?
Hai moitas mulas e prostitución ilegal. Tamén moitas por roubos e algúns homicidios. Hai moita xitana, moitísima, coma min”. É o relato dunha rapaza que cumpriu seis anos de condena no cárcere de Wad Ras. “E moitas latinas, tamen romanesas e rusas. Españolas moi poucas”, subliña. Todas as voces que descubrimos no arquivo inciden na mesma idea, o cárcere ten un marcado carácter de clase e racialización. “Se fose español, ao ano e 3 meses podía ter o meu primeiro permiso, pero eu non. Eu tiven que agardar dous anos e medio por non ter a ninguén aquí”, conta un mozo brasileiro. “O 90% da xente que está dentro procede do chanzo socio cultural máis baixo. Moitos son toxicómanos que entraron na cadea por cuestións de drogas ou delitos contra a propiedade e hai unha gran cantidade de inmigrantes”, comenta outro rapaz. “Aí dentro maioritariamente é xente pobre, moitos estranxeiros e moitísimos xitanos. Sobre todo xente pobre e sen recursos”, engade outra das voces do arquivo.

Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra na túa conta.

Relacionadas

Opinión
Opinión No habrá paz sin las presas
Mantener hoy silencio respecto a la necesaria inclusión de la liberación de los presos y las presas palestinas en las conversaciones del alto al fuego es una postura solamente excusable en un supremacismo blanco más interesado.
El Salto Radio
El Salto Radio Te llamo desde mi muro: recordando a Marcos Ana
Cuando volvamos la vista atrás, que sea siempre para iluminar el presente… Hoy encendemos esa luz a través de la vida de Marcos Ana, y os podemos asegurar que hay motivos.
Euskal Herria
Kortatu El “Sarri, Sarri” suena en la cárcel de Martutene y el Gobierno Vasco no volverá a permitirlo
Tras las críticas de Covite, PNV y PSE-EE apuestan por una postura unitaria que pasa porque el departamento de Justicia y Derechos Humanos endurezca los requisitos para los actos culturales dentro de las penitenciarías.
#3113
14/11/2017 19:41

Que proxecto tan necesario, moitas grazas non o coñecía.

1
0
Minería
Minaría Bruxelas cava fondo: litio galego para o novo militarismo europeo
No medio do rearme ordenado pola UE, Galiza entra no ámbito xeopolítico como potencial provedor de litio para a industria de defensa. Un enclave de alto valor ecolóxico en Doade (Ourense) converterase en canteira de baterías militares.
Economía social y solidaria
Tecnología Inteligencia Artificial y economía solidaria: ¿posibles aliadas?
¿Cómo debe relacionarse la economía solidaria con una tecnología que vulnera derechos humanos y ambientales constantemente? Cooperativas e investigadoras tecnológicas animan al movimiento a perderle el miedo y a utilizarla de manera crítica.
Multinacionales
Multinacionales Maersk y las rutas de complicidad con el genocidio israelí en Gaza
Crece la presión internacional contra la naviera danesa que está aprovisionando a Israel de armas para cometer el genocidio de Gaza en contra de las medidas cautelares tomadas por la Corte Internacional de Justicia.
Crisis climática
Crisis climática La UE se entrega al ardor guerrero mientras descuida la crisis social y la emergencia climática
Varios países de la UE ya están recortando drásticamente en servicios públicos y estado del bienestar para poder costear el aumento del presupuesto militar.
Historia
Historia Cuando la solidaridad antifascista reunió a musulmanes, judíos y cristianos en la España republicana
Marc Almodóvar y Andre Rosés rescatan a los combatientes árabes de la Brigadas Internacionales en el libro ‘Moros contra Franco. El antifascismo y la Guerra Civil española en el mundo árabe’.
Senegal
Senegal Una ‘Escuela de rehenes’ o cómo Francia usó la educación en África para transformar las mentes
La administración colonial francesa puso en marcha en 1855 un centro educativo que tenía el objetivo de formar a los hijos de los reyes locales mediante el borrado de su cultura.

Últimas

Estados Unidos
Estados Unidos La buena sintonía entre Trump y Meloni
Como era de esperar, los mandatarios mostraron afinidades políticas e ideológicas. La italiana insistió en la idea de “fortalecer Occidente”.
Series
Series Masculinidad hegemónica o plomo: la sátira contra los hombres en ‘The White Lotus’
La serie culmina de forma trágica, llevando al extremo la lógica neoliberal, y se cuestiona si es posible una transformación que no termine cooptada por el propio patriarcado.
Más noticias
Grecia
Grecia Frontex pone de nuevo la mirada en Grecia
En enero de 2025 el Tribunal Europeo de Derechos Humanos acusó a las autoridades griegas de llevar a cabo devoluciones forzadas de manera sistemática.
Valencià
València Duelo colectivo y brecha de género, las consecuencias de la dana en la salud mental
Más allá de lo material, el sufrimiento mental continúa golpeando las vidas de l´Horta Sud. Mujeres cuidadoras y colectivos vulnerables encabezan un luto que todavía no ha encontrado descanso.
Almería
Artes escénicas Almería reclama su (dancístico) lugar
A menudo relegada al olvido en los mapas culturales, esta provincia oriental sigue siendo una gran desconocida, a pesar de su riqueza histórica, su diversidad paisajística y su potencia creativa.
Palestina
Genocidio Israel sigue atacando hospitales, la ONU habla del peor momento en los 18 meses de asedio
No hay tregua en Gaza, donde Israel ha recrudecido las matanzas y sigue sin permitir el acceso de alimentos y productos de primera necesidad. La ONU denuncia asimismo el asesinato de más de 70 civiles en Líbano.

Recomendadas

Camboya
Camboya 50 años del inicio del genocidio en Camboya
El régimen de Pol Pot acabó con la vida de más de dos millones de personas. Solo tres integrantes de los Jemeres Rojos han sido condenados por crímenes contra la humanidad.
Comunidad de Madrid
Memoria histórica Contra la basura y el olvido: tras la pista de los cuerpos y de la memoria de los brigadistas internacionales
El Salto acompaña a un contingente internacional de políticos, políticas y activistas en una ruta en memoria de los brigadistas internacionales que acudieron a luchar a España contra el fascismo, en un ejercicio inspirador para el presente.
Poesía
Culturas Joan Brossa, el mago que jugó con la poesía para reinventar el poder de la palabra
Casi inabarcable, la producción creativa de Joan Brossa se expandió a lo largo —durante medio siglo XX— y a lo ancho —de sonetos a piezas teatrales, pasando por carteles o poemas objeto— para tender puentes entre el arte, la política y el humor.