Ilustración
Xico Paradelo: “Unha lingua existe se é útil”

Entrevistamos a un dos referentes da banda deseñada en galego.

Xico Paradelo
O debuxante Xico Paradelo. Óscar Pinal
18 dic 2019 12:00

Non hai dúbida de que a banda deseñada é un xénero literario moitas veces esquecido e categoricamente discriminado tanto polo mundo editorial, que non recoñece o seu valor literario, como polo mundo artístico que o desmerece como expresión artística. A historia da banda deseñada galega non só nos amosa o errados que están estes prexuízos, senón que ademais amosa o vínculo que ten coa loita pola preservación e normalización da lingua galega. Falamos con Xico Paradelo (1967, Ourense), un dos escritores e debuxantes detrás do Colectivo Pestinho, referente fundamental na historia do cómic galego, xénero que é moito máis grande e máis importante do que se adoita coñecer.

Pouco se estuda sobre a tradición da literatura gráfica en Galiza aínda que Castelao era debuxante. Vostede coñece a tradición? Como iniciou?
Si, Castelao é un dos grandes referentes, é un precursor do que actualmente entendemos como banda deseñada. Despois veu a guerra civil e cortou unha tradición que estaba a ter gran éxito. Do seguinte referente do que podemos falar é de Isaac Díaz Pardo que nos anos 50 empezou a facer “carteis de cego”.

Que eran os carteis de cego?
Noutra época en Galiza e noutros lugares da península, gañabas a vida indo ás feiras cantando historias “truculentas”; tocábase algún instrumento e acompañábanse cun cartel de cartón que chamaban cartón de cego no que un axudante ía debuxando as escenas que o cego lle ía contando. Iso realmente era unha banda deseñada porque se contaban as historias a través de debuxos. Xa a finais dos anos 60, Xaquín Marín con Raimundo Patiño experimentaron con esas mesmas técnicas e remataron por facer banda deseñada como a coñecemos hoxe. Considérase que eles son os que crearon a banda deseñada moderna galega.

“Castelao é un precursor do que actualmente entendemos como banda deseñada”

E podemos atopar mulleres nesta historia?
Non había moitas mulleres que debuxasen nin que fosen humoristas. Evidentemente o machismo que había naquela época influíu nisto. Esa era unha profesión de homes e por desgraza tamén o eran a maioría dos lectores de cómics. Aínda así, cada vez hai máis mulleres que se están a incorporar. As temáticas tamén até hai pouco tempo eran moi masculinas: homes musculosos que salvaban mulleres.

Nesa tradición Pestinho tivo un papel importante, en que contexto se formou?
O Colectivo Pestinho está formado por tres amigos: Xose Manuel Moxón, Miguel Carvalho e eu mesmo. Aos tres gustabanos moito debuxar e contar historias e faciamos algúns cómics. Cando tiñamos 16 anos empezamos a ir á Casa da Cultura de Ourense. Daquela facer un cómic era innovador e vangardista e por iso o director da Casa da Xuventude pediunos que fixeramos un cómic para unha revista e despois nos deu a oportunidade de sacar a nosa revista de banda deseñada. Decidimos sacala pero logo vimos que nós os tres non dabamos feito e fixemos unha reunión aberta para outros autores e debuxantes. Xuntámonos e fundamos o Colectivo Frente Comixario. O colectivo Pestinho despois tivo proxectos propios como a Historia da lingua en banda deseñada.

“O galego pasaría de ser una lingua rexional con 3 millóns de falantes a ser unha lingua internacional con case 300 millóns de falantes, que son os falantes do portugués no mundo”

Para que facer unha historia da lingua?
Nos anos 90, a banda deseñada estaba enganchando a moita xente nova á que podías achegar debates, ideas ou conceptos que en texto quedaban moi aburridos e moi abstractos. En cambio, a banda deseñada, coas imaxes e as caricaturas parece que é máis sinxelo que a xente se anime a ler e a mensaxe é máis fácil de colocar. Nós daquela estabamos entrando nunha época da defensa da lingua galega dentro dos colectivos reintegracionistas e necesitábamos dar luz a esta proposta da lingua, porque nos aquí tiñamos (e temos) o problema de que o goberno non traslada toda a información ás escolas. Nós o que pediamos era que nos centros de ensino se dera esta información porque os cidadáns teñen dereito a coñecer outros puntos de vista. Hai quen di que o galego e o portugués son dúas linguas diferentes, mais hai outro punto de vista que di que son a mesma. Nós pensamos que iso é un potencial para Galiza porque o galego, tal como o contempla o goberno actual e a Real Academia Galega, pasaría de ser una lingua rexional con 3 millóns de falantes a ser unha lingua internacional con case 300 millóns de falantes, que son os falantes do portugués no mundo. Iso muda completamente a perspectiva da lingua. Queriamos trasladar isto e a forma que nos pareceu máis axeitada era a banda deseñada. O Colectivo Mendinho, que era un grupo reintegracionista, preguntounos se estariamos dispostos a adaptar a historia da lingua galega a cómic e dixemos que si inmediatamente. Puxémonos a traballar e xurdiu esa banda deseñada que tivo perto de seis mil exemplares vendidos, que naquela época era moitísimo para un cómic en galego.

Xico paradelo (2)
Xico Paradelo. Óscar Pinal
Que papel cumpre a literatura gráfica na normalización da lingua?
Primeiro, conseguir que se lea. Se ti sacas unha boa banda deseñada en galego e consegues que a xente —especialmente a xente nova— a lea, contribúe porque unha lingua existe se é útil. Claro, aquí temos que competir cunha lingua moi poderosa que é o castelán que inunda todo. A xente que lle gusta a banda deseñada encontra que case todo está traducido ao castelán. Temos que conseguir sacar mellor material en galego. Hoxe en día hai algunhas editoriais como Retranca, Demo, El patito, e a escola de cómic de Pontevedra “O Garaxe Hermético”, que están a sacar moitos títulos en galego e teñen unha importancia grande porque conseguen que no cómic, que é una forma de lecer que moitas veces está próxima á xuventude e á infancia, se normalice que se lea en galego. Demo Editorial está a sacar moitos títulos en galego que están chegando aos institutos e ás librerías, e que permiten que a xente poda ler en galego de forma normal.

En que condicións se encontra a produción da literatura gráfica na Galiza hoxe?
O problema do cómic galego é que temos moitísima xente boa que está traballado, pero non temos industria. A industria está fóra de Galiza. Nin o goberno nin as editoriais tradicionais galegas apostan pola banda deseñada. Entón a banda deseñada vive sempre nunha permanente loita por non desaparecer. O noso cómic ten moitísimo potencial. Temos grandes autores e unha escola de cómic consagrada mais á maioría dos nosos autores cóstalles moitísimo chegar a fin de mes e colocar os seus cómics; mesmo a maior parte da súa obra non a podemos ler en galego aínda que sexan galegos. Non porque eles non queiran, senón porque non hai editoriais nin espazos suficientes en Galiza. 

Arquivado en: Ilustración
Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra na túa conta.

Relacionadas

Extremadura
25 de marzo Las yunteras del 25 de Marzo
Cada primavera, cuando llueve, de la tierra se levanta olor a dignidad sembrada, los senderos de los campos extremeños recuerdan a los yunteros, a sus mulas, a sus azadas, y las mujeres brotan del silencio de los años rompiendo, a pedrás, el olvido.
Antimilitarismo
No a la guerra Extremadura, ¡deserta!
Ahora que vuelven a sonar tambores de muerte y miseria, merece la pena echar la vista atrás y aprender de nuevo a decir: ¡No a la guerra!
#44892
19/12/2019 2:31

Esa sala de exposicions da Casa da Xuventude de Ourense está agora tapiandose... Pouco a pouco vaise desfacendo este céntrico lugar de encontro da xuventude..

0
0
Educación pública
Iglesia Semana Santa: negocios, procesiones en colegios, inmatriculaciones y fervor
Más allá de la expresión cultural, la Semana Santa tiene una esfera económica que genera millones de euros y otra social que le sirve a la Iglesia Católica para legitimar sus privilegios dentro del Estado español.
Urbanismo
Urbanismo La nueva Ley del Suelo va al Congreso bajo la acusación de fomentar pelotazos urbanísticos
Sumar y Podemos no garantizan el apoyo a la ley, que limita las posibilidades de declarar nulos los planes urbanísticos, así como la acción ciudadana contra las irregularidades urbanísticas.
Memoria histórica
Marc Solanes “Mi bisabuela luchó en el frente y fue considerada una mala madre, pero lo hizo por sus hijas”
En ‘Las niñas de Elna’ (Pollen, 2024) el periodista reconstruye la historia de las mujeres de su familia resolviendo enigmas para resignificar la imagen de la mujer en la historia.
Palestina
Palestina Viaje al fondo del horror
El fotoperiodista Javier Bauluz cubrió la primera Intifada, la primera gran rebelión del pueblo palestino desde la creación del estado israelí.
Poesía
Poesía La generación beat sigue latiendo
La generación beat es la del ritmo, del golpe, la de superar, la del latido en el papel y fuera de él. La del sentimiento desgarrador que sale del individuo, pero llega a la sociedad.
Literatura
Literatura ‘La santita’ de Mafe Moscoso: para escribir sobre el fin del mundo
‘La santita’, libro de relatos de Mafe Moscoso, es el método pero también es el fin: pone a convivir lo precolonial con las formas de nuestro presente ultracapitalista, ultramuerte, sin exclusiones ni jerarquías.
Maternidad
Maternidades Reaprender la espera
El tiempo de gestación es largo y va a un ritmo distinto al que acostumbras: el ritmo natural al que desarrolla una playa, un monte, un océano. Y no estamos ya habituados a darle la mano a la pausa.

Últimas

Industria
Transición industrial Mecaner, un cierre injusto o cuatro alternativas con mirada ecosocial para mantener la fábrica de Urduliz
ESK y LAB han presentado el ‘Plan de Transición Ecosocial’ que ha elaborado la cooperativa Garúa como una herramienta para la búsqueda de soluciones al ERE propuesto por la multinacional Stellantis.
Sidecar
Sidecar Crisis intratable en la República Democrática del Congo
Una y otra vez los actores externos han fracasado a la hora de contener la escalada de violencia en la República Democrática del Congo.
Más noticias
América Latina
Caribe Haití: el fracaso neocolonial y el “eterno castigo de su dignidad”
La crisis de gobernabilidad que vive Haití después del alzamiento paramilitar que liberó a más de 3.600 presos y expulsó al primer ministro es un capítulo más de una historia colonialismo y dependencia.
El Salto Twitch
El Salto TV Economía y titulares de guerra
En el programa en directo de Economía Cabreada del 26 de marzo se hizo un análisis de la deriva bélica de la Unión Europea, sus gobiernos y de los grandes medios con Tica Font y Miquel Ramos.
Sidecar
Sidecar Soluciones bonapartistas
Las turbulencias en el seno de los dos partidos estadounidenses dominantes refleja el problema más amplio de un sistema capitalista cada vez menos capaz de proporcionar ganancias materiales a la clase trabajadora.
Memoria histórica
Memoria histórica Las nuevas leyes de memoria histórica recuperan la “concordia” franquista
La ofensiva legislativa de gobiernos autonómicos como el de Castilla y León y el País Valencià, adoptan un enfoque revisionista que amenaza los avances en el reconocimiento memorialista.
Derecho a la vivienda
Derecho a la vivienda La PAH València clama por el derecho a una vivienda digna: “¿Duermen tranquilos?”
Centenares de personas protestan frente al palacio de la Generalitat para exigir que se haga efectivo el derecho a la vivienda ante la insoportable alza de los precios.

Recomendadas

Investigación
Investigación O Goberno galego repartiu 4.000 millóns de euros en contratos a dedo en só seis anos
Desde 2018, a Xunta asinou 1.034.964 contratos sen sacalos a concurso: algo máis do 30% do diñeiro do que dispón para o exercicio de 2024. Ademais, 35.362 deses contratos teñen un importe entre 14.000 e 14.999 euros, o límite legal.
Ríos
Radiografía fluvial de España La tierra que no amaba sus ríos
Los ríos ibéricos agonizan. Casi la mitad de las masas de agua está en mal estado. Presas, sobreexplotación, contaminación y crisis climática son sus principales amenazas, con la agroindustria como mayor agresora.
Cine
María Alché y Benjamín Naishtat “El cine puede proponer imágenes y reflexionar, y por eso Milei necesita destruirlo”
María Alché y Benjamín Naishtat dirigen ‘Puan’, una película optimista y amarga, entre la comedia y el cine social, que ofrece nuevas lecturas tras los primeros cien días de gobierno de Milei en Argentina.