Ilustración
Xico Paradelo: “Unha lingua existe se é útil”

Entrevistamos a un dos referentes da banda deseñada en galego.

Xico Paradelo
O debuxante Xico Paradelo. Óscar Pinal
18 dic 2019 12:00

Non hai dúbida de que a banda deseñada é un xénero literario moitas veces esquecido e categoricamente discriminado tanto polo mundo editorial, que non recoñece o seu valor literario, como polo mundo artístico que o desmerece como expresión artística. A historia da banda deseñada galega non só nos amosa o errados que están estes prexuízos, senón que ademais amosa o vínculo que ten coa loita pola preservación e normalización da lingua galega. Falamos con Xico Paradelo (1967, Ourense), un dos escritores e debuxantes detrás do Colectivo Pestinho, referente fundamental na historia do cómic galego, xénero que é moito máis grande e máis importante do que se adoita coñecer.

Pouco se estuda sobre a tradición da literatura gráfica en Galiza aínda que Castelao era debuxante. Vostede coñece a tradición? Como iniciou?
Si, Castelao é un dos grandes referentes, é un precursor do que actualmente entendemos como banda deseñada. Despois veu a guerra civil e cortou unha tradición que estaba a ter gran éxito. Do seguinte referente do que podemos falar é de Isaac Díaz Pardo que nos anos 50 empezou a facer “carteis de cego”.

Que eran os carteis de cego?
Noutra época en Galiza e noutros lugares da península, gañabas a vida indo ás feiras cantando historias “truculentas”; tocábase algún instrumento e acompañábanse cun cartel de cartón que chamaban cartón de cego no que un axudante ía debuxando as escenas que o cego lle ía contando. Iso realmente era unha banda deseñada porque se contaban as historias a través de debuxos. Xa a finais dos anos 60, Xaquín Marín con Raimundo Patiño experimentaron con esas mesmas técnicas e remataron por facer banda deseñada como a coñecemos hoxe. Considérase que eles son os que crearon a banda deseñada moderna galega.

“Castelao é un precursor do que actualmente entendemos como banda deseñada”

E podemos atopar mulleres nesta historia?
Non había moitas mulleres que debuxasen nin que fosen humoristas. Evidentemente o machismo que había naquela época influíu nisto. Esa era unha profesión de homes e por desgraza tamén o eran a maioría dos lectores de cómics. Aínda así, cada vez hai máis mulleres que se están a incorporar. As temáticas tamén até hai pouco tempo eran moi masculinas: homes musculosos que salvaban mulleres.

Nesa tradición Pestinho tivo un papel importante, en que contexto se formou?
O Colectivo Pestinho está formado por tres amigos: Xose Manuel Moxón, Miguel Carvalho e eu mesmo. Aos tres gustabanos moito debuxar e contar historias e faciamos algúns cómics. Cando tiñamos 16 anos empezamos a ir á Casa da Cultura de Ourense. Daquela facer un cómic era innovador e vangardista e por iso o director da Casa da Xuventude pediunos que fixeramos un cómic para unha revista e despois nos deu a oportunidade de sacar a nosa revista de banda deseñada. Decidimos sacala pero logo vimos que nós os tres non dabamos feito e fixemos unha reunión aberta para outros autores e debuxantes. Xuntámonos e fundamos o Colectivo Frente Comixario. O colectivo Pestinho despois tivo proxectos propios como a Historia da lingua en banda deseñada.

“O galego pasaría de ser una lingua rexional con 3 millóns de falantes a ser unha lingua internacional con case 300 millóns de falantes, que son os falantes do portugués no mundo”

Para que facer unha historia da lingua?
Nos anos 90, a banda deseñada estaba enganchando a moita xente nova á que podías achegar debates, ideas ou conceptos que en texto quedaban moi aburridos e moi abstractos. En cambio, a banda deseñada, coas imaxes e as caricaturas parece que é máis sinxelo que a xente se anime a ler e a mensaxe é máis fácil de colocar. Nós daquela estabamos entrando nunha época da defensa da lingua galega dentro dos colectivos reintegracionistas e necesitábamos dar luz a esta proposta da lingua, porque nos aquí tiñamos (e temos) o problema de que o goberno non traslada toda a información ás escolas. Nós o que pediamos era que nos centros de ensino se dera esta información porque os cidadáns teñen dereito a coñecer outros puntos de vista. Hai quen di que o galego e o portugués son dúas linguas diferentes, mais hai outro punto de vista que di que son a mesma. Nós pensamos que iso é un potencial para Galiza porque o galego, tal como o contempla o goberno actual e a Real Academia Galega, pasaría de ser una lingua rexional con 3 millóns de falantes a ser unha lingua internacional con case 300 millóns de falantes, que son os falantes do portugués no mundo. Iso muda completamente a perspectiva da lingua. Queriamos trasladar isto e a forma que nos pareceu máis axeitada era a banda deseñada. O Colectivo Mendinho, que era un grupo reintegracionista, preguntounos se estariamos dispostos a adaptar a historia da lingua galega a cómic e dixemos que si inmediatamente. Puxémonos a traballar e xurdiu esa banda deseñada que tivo perto de seis mil exemplares vendidos, que naquela época era moitísimo para un cómic en galego.

Xico paradelo (2)
Xico Paradelo. Óscar Pinal
Que papel cumpre a literatura gráfica na normalización da lingua?
Primeiro, conseguir que se lea. Se ti sacas unha boa banda deseñada en galego e consegues que a xente —especialmente a xente nova— a lea, contribúe porque unha lingua existe se é útil. Claro, aquí temos que competir cunha lingua moi poderosa que é o castelán que inunda todo. A xente que lle gusta a banda deseñada encontra que case todo está traducido ao castelán. Temos que conseguir sacar mellor material en galego. Hoxe en día hai algunhas editoriais como Retranca, Demo, El patito, e a escola de cómic de Pontevedra “O Garaxe Hermético”, que están a sacar moitos títulos en galego e teñen unha importancia grande porque conseguen que no cómic, que é una forma de lecer que moitas veces está próxima á xuventude e á infancia, se normalice que se lea en galego. Demo Editorial está a sacar moitos títulos en galego que están chegando aos institutos e ás librerías, e que permiten que a xente poda ler en galego de forma normal.

En que condicións se encontra a produción da literatura gráfica na Galiza hoxe?
O problema do cómic galego é que temos moitísima xente boa que está traballado, pero non temos industria. A industria está fóra de Galiza. Nin o goberno nin as editoriais tradicionais galegas apostan pola banda deseñada. Entón a banda deseñada vive sempre nunha permanente loita por non desaparecer. O noso cómic ten moitísimo potencial. Temos grandes autores e unha escola de cómic consagrada mais á maioría dos nosos autores cóstalles moitísimo chegar a fin de mes e colocar os seus cómics; mesmo a maior parte da súa obra non a podemos ler en galego aínda que sexan galegos. Non porque eles non queiran, senón porque non hai editoriais nin espazos suficientes en Galiza. 

Arquivado en: Ilustración
Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra na túa conta.

Relacionadas

Artes gráficas
Andalucía Poevélez: Cuando poesía e imagen mezclan, funden y subliman
La muestra colectiva de diversos artistas del panorama nacional nos presenta ejercicios de poesía visual desde diversas disciplinas como el collage y la fotografía y se puede visitar en la Fundación Eugenio
Viñeta
Viñeta Mi naturaleza
La viñeta de Claudia GR Moreno sobre vivienda y animales.
#44892
19/12/2019 2:31

Esa sala de exposicions da Casa da Xuventude de Ourense está agora tapiandose... Pouco a pouco vaise desfacendo este céntrico lugar de encontro da xuventude..

0
0
Industria armamentística
Genocidio Las relaciones armamentísticas de España e Israel han sido “más lucrativas que nunca” desde octubre de 2023
Un informe del Centre Delàs señala diferencias significativas en las armas que España dice que ha vendido a Israel y las que Israel registra. Las empresas israelíes han firmado 46 contratos con las administraciones por más de mil millones.
Comunidad de Madrid
Luis A. Ruiz Casero “Durante la transición la cárcel de Carabanchel albergó a más presos que en algunos años del franquismo”
De los presos franquistas que construyeron el penal, pasando por los que fueron fusilados, hasta los revolucionarios que pusieron patas arriba el centro penitenciario con iniciativas como la COPEL, Luis A. Ruiz Casero ofrece en 'Carabanchel. La estrella de la muerte del franquismo', un documentado homenaje a las luchas de las personas internas.
Congreso de los Diputados
Aranceles El Congreso aprueba el decreto de aranceles por la mínima
La mayoría parlamentaria que invistió al ejecutivo, con la abstención de Podemos, se impone al voto en contra de PP y Vox.

Últimas

O Teleclube
O Teleclube 'Os Pecadores' loitan contra montruos reais e mitolóxicos no novo episodio de 'O Teleclube'
O dúo do director Ryan Coogler e o actor Michael B. Jordan estrean unha película sobre a experiencia afroamericana cunha ameaza sobrenatural engadida.
Tribuna
Tribuna Para acabar de una vez con las nucleares: sobre el último intento de prolongar la vida de las centrales
Los voceros de la nuclear han encontrado la oportunidad ideal para difundir sus bulos con el apagón del 28 de abril. Quieren generar polémica para mantener operativa una infraestructura innecesaria, peligrosa y que genera residuos incontrolables.
Análisis
Análisis ¿Existe una identidad europea?
El 9 de mayo se celebra el “día de Europa”, que conmemora la paz y la unidad en el continente y que coincide con la declaración presentada en 1950 por Robert Schuman que sentó las bases de la cooperación europea. Pero, ¿qué es Europa realmente?
Estados Unidos
Libertad de expresión Canadá recomienda al profesorado LGTBQ+ o crítico con Trump no viajar a Estados Unidos
Una circular de la Asociación Canadiense de Profesores Universitarios (CAUT) recomienda “encarecidamente” que el personal académico viaje a los EEUU “solo si es esencial y necesario”.
El Salto Radio
El Salto Radio Malismo
Hacerse el “malote” aporta beneficios: entrevista con Mauro Entrialgo, autor de Malismo, un ensayo sobre los mecanismos de ostentación del mal
Más noticias
Madrid
Madrid El grito de ‘Altri Non!’ llega al Congreso de los Diputados
La Plataforma Ulloa Viva y organizaciones ecologistas exigen directamente al Gobierno español que rechace subvencionar el proyecto de la macrofábrica de celulosa y que respete la voluntad del pueblo gallego.
Sanidad
GENOCIDIO EN GAZA 200 trabajadoras del Hospital de Cruces piden vetar los fármacos de Teva Pharm
Las profesionales sanitarias registraron el pasado 2 de mayo una petición ante la Dirección de Osakidetza para exigir la retirada inmediata de todos los productos de la farmacéutica israelí.
Libertad de expresión
Libertad de expresión La Justicia da la razón al humorista Héctor de Miguel, Quequé, frente a la denuncia de Abogados Cristianos
La Audiencia Provincial de Madrid estima el recurso de apelación presentado por Héctor de Miguel, imputado por unas declaraciones tras una denuncia de Abogados Cristianos.
Ayuntamiento de Madrid
Fórmula 1 en Madrid Madring: el gran evento de la “marca Madrid” que no respeta trámites ni esperas
El Ayuntamiento ha aprobado la licencia de obras del futuro circuito de Fórmula 1 mientras el plan urbanístico del mismo está recurrido en el Tribunal Superior de Justicia de Madrid y sin resolver a las alegaciones de la oposición ni vecinales.

Recomendadas

Laboral
Laboral Coidar sen dereitos: a loita das traballadoras nas residencias privadas de Galiza
Sen tempo nin medios para ofrecer uns coidados axeitados, alertan dunha situación insostible nos centros e denuncian a privatización dun servizo a costa do benestar das persoas maiores e dependentes.
Pensamiento
Lola Olufemi “No me atraen las utopías lejanas, estoy más interesada en el ahora”
La escritora e investigadora británica Lola Olufemi trabaja desde la certeza de que el presente no es una jaula, desde la confianza en que viviremos cosas diferentes aunque no se sepa exactamente de qué tipo van a ser.
Catalunya
Acción directa Las Sublevaciones de la Tierra francesas llegan a Catalunya: “Necesitamos una forma nueva de luchar”
Una acampada de tres días y una acción simbólica han sido el pistoletazo de salida de Revoltes de la Terra. La organización ha sido capaz de unir a ecologistas de campo, de ciudad y campesinado en una dinámica de lucha “nueva”.