Sara Guerrero Alfaro

O estigma que cae sobre as poboacións labregas perpetúase con frecuencia nos centros de saúde, obstaculizando unha atención médica coidadosa, respectuosa e digna.  

Ser sinalada até o esgotamento coma unha mala muller ou ser obxecto de burla de toda unha comunidade. Esa é a outra cara da vida comunitaria do medio rural. Saír do padrón da feminidade tradicional pode desencadear a opresión, exclusión e violencia. 

Como se viviu e que repercusións tivo na vida das persoas a educación na ditadura? Unha breve disertación sobre o uso da lingua a partir de diferentes experiencias no ámbito rural.

Afrontar unha nova lingua ao migrar non é sinxelo. Mais, se hai sorte, chegas a unha aldea na que a inmersión lingüística é inevitable. Na Galiza, aprender a lingua non só implica entendela e falala, senón estar preto dos prexuízos e do desprestixio.

O proceso de nomeamiento no campo galego suxire un diálogo coa súa propia historia e a súa propia realidade.

Que hai detrás dunha veiga limpa e desbrozada? E detrás dun terreo cheo de viñas perfectamente atadas e podadas? Se escarvamos un pouco, unha leira pode ser o reflexo da precariedade e da coerción. Mais tamén pode ser produto do afecto, da xenerosidade ou dunha loita xigantesca por procurar a propia dignidade.

As aldeas están cheas de viaxantes que terminaron por retornar á súa terra. Velaquí unha recompilación de testemuñas que des-romantizan a morriña e a vida no rural ao mesmo tempo que evidencian as súas carencias.

Ir de caza é unhas das actividades máis habituais dos medios rurais. Mais, a costas de quen? As ínfimas condicións de vida dos cans abre un debate sobre ver os animais só desde unha perspectiva utilitarista.

Os medios masivos, o hermetismo das comunidades e os discursos herdados do franquismo son algúns dos factores que sistematizan a segregación das minorías.

As crenzas místicas e relixiosas a miúdo son consideradas como inxenuas e primitivas, e, por extensión, tamén á comunidade do campo galego por mantelas vivas a través dos séculos. Mais os mitos e lendas son a expresión de toda unha cosmogonía que ata hoxe marca os xeitos de relación co outras especies.  

Como en moitas das festividades poulares, a romaría da Franqueira é un exemplo de organización e cooperación entre comunidades. A mulditudinaria peregrinación se remonta ao século VII e antes da crise sanitaria do COVID-19 só se tiña interrompido pola guerra.

Os nosos sendeiros son o rastro dun acordo colectivo que nos axuda a organizar a forma en que atravesamos o mundo.

Pequeno proxecto colaborativo que suma diferentes miradas do rural galego durante a crise sanitaria

En Galicia o campo ten cara de muller. Como é que as labregas, que sosteñen a vida coas súas mans, viven a división sexual do traballo na cotiandade? 

A paisaxe do rural galego ten mudado a través do tempo. É un libro aberto nel que podemos ler e reconstruír a historia das poboacións que ten habitado nel.

Crecer no rural é crecer normalizando a precariedade dos servizos públicos. Pero tamén é unha oportunidade para aprender a habitar o mundo de maneira responsable, pracenteira e lonxe das enfermidades e valores do capital.

Os programas para o desenvolvemento do medio rural están en marcha desde hai anos, porén na práctica a xuventude aínda medra lonxe dos servizos públicos, aprendendo que a vida está fora da aldea, na cidade.

O bacallau no escenario gastronómico galego apareceu por unha tradición clerical mesturada coa precariedade xeralizada. Acompañounos a través do tempo e hoxe continúa sendo parte da nosa historia cada que o comemos.

A matanza do porco é unha práctica que sobrevive ás xeracións, á lei, aos supermercados e carnicerías. Porque é máis que quitarlle a vida a un porco, é un ritual, é providencia, é comunidade, memoria e identidade.

Se a través da gastronomía se pode coñecer unha cultura, pensei que o mellor xeito de coñecer a miña aldea —e en xeral a vida no rural galego—, era aproximándome ao que se cociña nas súas casas.

Adicarei este espazo do blog Rehabitar o rural á documentación das receitas tradicionais galegas co fin de valorizalas, compartilas e desfrutalas.

É hora. O cheiro xa inunda a cociña. A porta do forno ábrese e, con moita delicadeza, como se o que se levara nas mans fora un bebé, sácase a bandexa co pan de millo. A súa cortiza gretada non coopera co coitelo cando este quere atravesala. Cando o logra, a folla de metal deslízase con facilidade ata abaixo, como se, no canto de pan, estivera a cortar un anaco de nube que se vai facendo faragullas. Non é momento de ser civilizados. O recendo e a pinta que ten o pan vólvennos ansiosos e, dispostos a queimarnos os dedos, atacamos o bolo a beliscos. Cando o pan finalmente fai contacto co padal, debúxase ledicia en todas as facianas. A cociña é quizais o único lugar no que podo presenciar o gozo auténtico e desinhibido percorrer os corpos das miñas veciñas.

Ao contrario do que se adoita crer, o mundo rural galego é un exemplo importante de que outros modos de convivencia son posibles. A cooperación é o motor que move as relacións sociais a tal grao que substitúe certas prácticas capitalistas que criamos tan arraigadas e, por tanto, irreversibles.

Empeza o mes de setembro. Toda a aldea alístase para o traballo que comeza xunto co outono. É época de vendima. Nas viñas de máis de cen anos, as uvas volven estar maduras como cada tempada, listas para a súa recolección.
A pesar do inminente despoboamento do medio rural, facer viño de maneira artesanal é unha tradición que ningunha casa deixou de practicar de maneira colaborativa.
A través do traballo, reactívase a memoria, refórzanse os vínculos comunitarios e se continua construíndo a identidade. Factores imprescindibles para a defensa da terra e dos modos de vida fóra das urbes.

A impredecibilidad da vida queda totalmente exposta cando se migra. Sáese de casa e xa nunca máis se pode ter a certeza de onde imos terminar. Así foi como as familias galegas marcharon e asentáronse en cidades doutros continentes; así foi como nós chegamos dunha desas cidades e optamos pola vida no campo.