Iritzia
Gobernu berriaren aurrekontu neoliberal zaharrak

Ildo beretik dator Eusko Jaurlaritza berriaren politika. Hitzak bai, baina ekintzak ez dira argi ikusten Pradalesen gobernuak aurkeztutako aurrekontuan.
Pradales andueza ortuzar
Andoni Ortuzar, Imanol Pradales y Eneko Andueza tras la firma del acuerdo de gobierno.

Imanol Pradalesek aurtengo ekainean abiatu zuen Lehendakaritzako ibilbidea. Asmo ustez berrituak, aurreko lehendakariarekin aldentzeko asmoa adierazten zuten formak eta etorkizunerako proposamenak. Hitzak, azken finean. Urte bukaera iritsi da eta ekintzen garaia iritsi da. Politika publikoek ezinbestekoa dute finantzaketa; dirurik gabe ez dago eraldaketa edo norabide berri posiblerik. Aurrekontu politika da gobernu batek definitzen duen bideorriaren ‘kotoiaren froga’. Ekintzak, alegia.

“Euskadi berria. Creciendo en bienestar” izena du Pradalesen gobernuak 2025erako aurkeztutako aurrekontu proiektuak. PPk, Voxek eta Sumarrek osoko zuzenketa egin diote proiektuari eta EHBk, ordea, ez. Pasa den astean izandako berrien arabera, negoziaketarekin amaitu da, baina EHBk ez du amore ematen eta prest dago adostasun batera ailegatzeko. Azken eguneko ezusterik egon ezean, PNV eta PSEk aurkeztutako proposamenak aurrera jarraituko du oposizioaren babesik gabe.

Lanaren Ekonomia
Lanaren Ekonomia Aurrekontuen inguruko eztabaida aztergai
VV.AA.
Euskal instituzioen aurrekontuen negoziaketetan dagoen aritmetika aldagarria azaldu dugu, arreta berezia jarriz EAEko zenbakietan.

Momentu honetan aritmetika ezberdinak daude Hego Euskal Herrian. Orain arte, Gipuzkoako Foru Aldundiak PPren babesarekin atera ditu aurrera aurrekontuak. Arabakoak eta Bizkaikoak, ordea, EHBren laguntzarekin onartuko dituzte aurten lehenengoz, eta Nafarroan PSN, Geroa Bai eta Zurekin Nafarroak osatutako gobernu koalizioak EHBrekin akordioa lortu du ere.

Esan genezake euskal politikagintzaren zentro grabitazionala (eta beraz, aurrekontu politikaren muina) PNV-PSE-PSNren gobernuek markatzen dutela eta nolabaiteko indar zentripeto bat eragiten dutela. Batzuekin eta besteekin akordatzeko gaitasunaren gainetik, egonkortasun antzeko bat ageri da azken urteetako proposamen ekonomikoetan, eta fiskalitate erregresiboa eta baliabide eskasia dira horien alde ilunak, azken urteetan hainbat eragileek salatu duten politika neoliberalaren oinarri sendoak, alegia.

Aurrekontuen zenbakiak

Euskal Autonomia Erkidegoko aurrekontuetan azaleratzen da arazoa. Horretarako, titularren azpian ezkutatzen diren zenbaki hotzei erreparatu behar diegu. Eusko Jaurlaritzaren hitzetan, aurrekontuek hiru zutabe nagusi dituzte: zerbitzu publikoen indartzea, inbertsio eraldatzaileak eta komunitate sentimenduaren indartzea.

15.725 milioi euroko aurrekontua da, 2024koarekin alderatuta, %4,7 handiagoa teorian. Teorian diogu, izan ere, analisi zintzo bat egin nahi badugu, aurrekontuan Barne Produktu Gordinarekin alderatu behar dugu. Horrek erakusten du, hain zuzen, aurrekontu bat espantsiboa edo murrizketa errealetan oinarritzen den. Izan ere, normala izaten da aurrekontua igotzea inflazioa igotzen bada… baina noraino igo behar da aurrekontuek eragiteko gaitasuna izateko?

Ondo legoke D’Anjou Ogasun sailburu berriak errealismo ariketa egitea, PNVren ereduaren krisia estaltzen jarraitu beharrean.

AHTari bideratutako zuzkidurak (etorkizunean estatuak asumituko dituenak), pasa den urtean gastatu ez ziren europar funtsenak eta zorra kentzen badugu, aurten aurrekontuak BPGaren %14,1a suposatzen dute. 2009an, ordea, pisu hori %15,6koa izan zen.

2024ko aurrenkontuan aurreikusi ziren 15.000 milioi euroko dirusarreretatik urte itxierarako aurreikuspenean 14.000 baino ez dira jasoko. Alde handi hau erreforma fiskal baten bidez zuzentzeko inolako asmo barik, 2025eko aurrekontuan 15.700eko dirusarrera aurreikusten da. Ez dakigu 1.700 milioiko dirusarreren igoera hori datorren urtean zehar lortuko duten euskal ogasunek, baina zihur aski aurreikusita eta jasotakoaren arteko aldea handitzen jarraituko da, zorpetze bidezko aurrekontuak bultzatuz.

Zorpetzea politika publikorako tresna eraginkorra da, baina hazkunde garaietan baino, atzeraldi ekonomikoko epeetan izan ohi da erabilia, neoliberalismoaren aurkako politika anti-zikliko keynesiar gisa. Euskal ekonomiaren nazioartekotzea izan ahal da aurreikusitako eta lortutako dirusarreren arteko goranzko aldearen jatorria, haize hotzak baitatoz Europatik, baina ondo legoke D’Anjou Ogasun sailburu berriak errealismo ariketa egitea, PNVren ereduaren krisia estaltzen jarraitu beharrean.

Osasuna eta hezkuntzaren baliabide eskasia

Zerbitzu publikoen defentsa izan da aurtengo aurrekontuen zutabeetako bat, lehen esan bezala. Osasunera eta hezkuntzara bideratutako zuzkidurak ikusten baditugu, ELAk bere txostenean aipatu duen bezala, ikusi dezakegu nola Osasunera bideratutako dirua murriztu den BPGarekin alderatuz gero. %5,36tik %5.05era alegia. Gainera, gogoratu behar dugu Europako bataz bestekoa %7,6an kokatzen zela 2022an; EAEko aurrekontuetatik oso urruti.

Hezkuntzan egoera konplikatuagoa da, izan ere, unibertsitateak kudeatzeko departamentu berri bat jarri da martxan. Baliabide horiek kontuan hartu gabe, pasa den urteko inbertsioa eta aurtengoa antzekoak dira. Europara begiratzen badugu berriro ere, oso aldenduta gaude; aurtengo inbertsioak BPGaren %3.81a suposatzen duen bitartean, Europar Batasuneko bataz bestekoa %4,7koa da.

Ataka honetan funtsezko gaiak dira zerga politikaren benetako progresibitatea, ekonomia produktiboaren trantsizio ekologikoaren norabidetze publikoa eta gastu sozialaren biderkatzea

Aurrekontuak egiteko, ordea, ezinbestekoak dira diru sarrerak. Zerga erreformaren inguruko eztabaida konstante bat izan da azken urteetan; inplikazio praktikorik izan ez duen konstante bat alegia. Foru Aldundiek berritasun batzuk iragarri dituzten arren, ez da erreforma sakonik aurreikusi. PFEZaren tarteak deflaktatu dira azken urteetan, diru sarrera altuenen aldeko neurria izanda, errenta baxuko familientzako eragin zuzenik ez duena.

2018an, PNV-PSE koalizioa gehiengo bako gobernuan zegoenean, PNVk PPko aurrekontuak Espainian onartzearen truke jaso zuten Eusko Jaurlaritzaren aurrekontuetarako PPren sustengua, Sozietate Zergaren tipo nominala %28tik %24ra jeisteko peajea onartuz. Gaur egun, Bizkaia da etekinak dituzten enpresen gaineko zerga horregatik dirusarrera gutxien biltzen duen herrialdea, handiena izan arren.

Ildo beretik dator Eusko Jaurlaritza berriaren politika. Hitzak bai, baina ekintzak ez dira argi ikusten Pradalesen gobernuak aurkeztutako aurrekontuan. Ekonomia dagoen ataka historiko honetan eztabaida ezin da mugatu diru partida batzuk igotzera edo jaistera, eta horrek ere hitzez gehiago du ekintzez baino. Ataka honetan funtsezko gaiak dira zerga politikaren benetako progresibitatea, ekonomia produktiboaren trantsizio ekologikoa bultzatzeko norabidetze publikoa eta gastu sozialaren biderkatzea. Euskadi Berria, tamalez, ez da hain berria izango.

Elecciones autonómicas
Elecciones autonómicas La agenda ultraderechista ‘Le PeNV’ en campaña electoral
Fuera de la CAV se percibe al PNV como una derecha moderna, pero la realidad es que tiene discursos que entroncan con los marcos de la extrema derecha señalando, por ejemplo, a las personas sin recursos
Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra na túa conta.

Relacionadas

Iritzia
Migranteak Pobreek molestatu egiten digute
Zer egin orain kalean lotan daudenekin? Nola aurre egin klase begirada politiko eraldatzaile batetik?
Iritzia
Vivienda Narkomfin bezalako etxe komumal gehiago behar ditugu
Egun feminismoan ditugun eztabaiden antipodetan daude etxe komunalen ereduak, gaur faltan dugun erradikaltasuna eta materialtasuna direlako horien adierazle.
Iritzia
14-D Etxebizitza duin baten aldeko oihua
Milaka pertsona Bilboko kaleetan manifestatuko dira bihar. Zure eskubideekin egiten duten negozioa salatzeko altxatzen ez bazara, zer dela eta altxatuko zara?
Palestina
Genocidio Israel sigue atacando hospitales, la ONU habla del peor momento en los 18 meses de asedio
No hay tregua en Gaza, donde Israel ha recrudecido las matanzas y sigue sin permitir el acceso de alimentos y productos de primera necesidad. La ONU denuncia asimismo el asesinato de más de 70 civiles en Líbano.
Grecia
Grecia Frontex pone de nuevo la mirada en Grecia
En enero de 2025 el Tribunal Europeo de Derechos Humanos acusó a las autoridades griegas de llevar a cabo devoluciones forzadas de manera sistemática.
O Teleclube
O Teleclube 'Sorda' o debut persoal de Eva Libertad chega a 'O Teleclube'
A directora murciana estrea a súa ópera prima ao carón da súa irmá e protagonista, Mariam Garlo.
Crisis climática
Balance climático El Mediterráneo se consolida como zona especialmente vulnerable al cambio climático
Las víctimas de la dana suponen dos tercios de las muertes por fenómenos extremos en Europa en 2024, según un informe conjunto de Copernicus y la Organización Meteorológica Mundial que hace un balance climático del continente el pasado año.
Opinión
Opinión La coherencia de las políticas de Trump
No se pueden entender los aranceles de Trump sin su lucha por el control de los recursos minerales, sin Groenlandia, Ucrania o la República Democrática de Congo.
Comunidad de Madrid
Memoria histórica Contra la basura y el olvido: tras la pista de los cuerpos y de la memoria de los brigadistas internacionales
El Salto acompaña a un contingente internacional de políticos, políticas y activistas en una ruta en memoria de los brigadistas internacionales que acudieron a luchar a España contra el fascismo, en un ejercicio inspirador para el presente.

Últimas

Barcelona
Barcelona Activistas de los derechos humanos piden la retención de un barco dispuesto para armar a Israel
La naviera Maersk está transportando estos días componentes para los cazas F-35. El Estatuto de Roma sobre genocidio contempla acciones legales contra las empresas que favorecen las masacres.
Partidos políticos
CIS de abril La ultraderecha recorta votos al PP arrastrada por el efecto Trump
El barómetro de abril vuelve a situar al PSOE como fuerza más votada. La izquierda española sigue su contienda por todo lo bajo.
El Salto n.78
El Salto 78 Nueva revista, viejas injusticias: hablemos de Violencia Institucional
En el último número de la revista de El Salto dedicamos la portada y nuestro “Panorama” a una de las violencias que sufren las mujeres solo por el hecho de serlo, la que aún a día de hoy emana de un sistema irracional y patriarcal.
Comunidad de Madrid
Educación El Gobierno de Ayuso deberá pagar 1.000 euros a una profesora por el exceso de horas lectivas
Según CCOO, hasta 6.500 profesoras y profesoras se podrán acoger a esta sentencia que supone una penalización a la Comunidad de Madrid por el exceso de horas extras que realiza el profesorado.
Ayuntamiento de Madrid
Huelga de basuras Huelga indefinida de basuras en Madrid desde el 21 de abril tras romperse las negociaciones
Los representantes sindicales fuerzan el paro para obligar a las empresas subcontratadas por el Ayuntamiento a escuchar sus propuestas. El Ayuntamiento fija servicios mínimos del 50 %.

Recomendadas

Poesía
Culturas Joan Brossa, el mago que jugó con la poesía para reinventar el poder de la palabra
Casi inabarcable, la producción creativa de Joan Brossa se expandió a lo largo —durante medio siglo XX— y a lo ancho —de sonetos a piezas teatrales, pasando por carteles o poemas objeto— para tender puentes entre el arte, la política y el humor.
República del Sudán
Sudán Cara a. Un Sudán en guerra
Se cumplen dos años de una guerra que ya deja más de 13 millones de personas desplazadas y más de ocho millones de sudaneses al borde de la inanición.
Galicia
Galicia La TVG se gasta 839.772 euros en un programa de Miguel Lago y lo saca de parrilla tras hundirse en audiencia
El programa ‘O novo rei da comedia’ apenas llegó a los 36.000 espectadores de media en su estreno y cayó en picado en su hasta ahora última emisión al 3,4% de cuota de pantalla en una cadena que tuvo de cuota media en marzo un 8,1%.
Globalización
Crisis del multilateralismo El terremoto Trump sacude las instituciones del orden mundial y la “globalización feliz”
Muchas de las instituciones que marcaron la vida internacional desde la caída del Muro han entrado en crisis. ¿Todas? No, especialmente aquellas que intentan regular los derechos humanos, de los pueblos y de la naturaleza.