Laboral
Banatu: enplegua, ondasunak, lanak, boterea

Neurri batean diskurtso horrek ezaguna izateaz gain, sozialdemokrazia moldakaitzera eraman ere egiten gaituen, deitutako “aurpegi atsegineko” kapitalismo horretan engranaturik dagoena. Ematen du trantsizioan dagoen kapitalismo horrek elementu gizatiarragoak bereganatu behar dituela, bere krisialdi berrian, kapitalismo gehiago saltzeko.

Diskurtso horretan, enpleguaren banaketa eta ondasunaren banaketak bereizten dira, bata bestetik aldenduz eta bigarrena bazterrean utziz, halako stand-by batean, ekiteko datarik gabean. Gure iritzian, Forbes zerrendako milioi aunitzeko soldatak edota fortuna handi eta historikoak behitikoen artean jaisten ez badira, langile gutxi batzuen lanaldiaren murrizketa, bide batez, soldata ere murriztu egiten dietelarik, motz geratuko da, bide motzeko bulkada izanik; eta bakarrik beste sektoreen aldean jada pribilegiatuak diren sektore zehatz batzuei mesede eginen die, funtzionarioei, hain zuzen; (zeresanik ez, bere lan baldintza hobeak beste sektoreetan barreiatu beharko ziren). Halaz guztiz, langileon multzo handia ez da bide beretik joaten ari, lan baldintza berdinak ez dituztelako. Baina, bakarrik ez genituzke zalantzan jarri behar milioi askoko kristolako soldatak, klase-gizartearen egitura ezbidezkoa finkatzen duten guztiak ere eztabaidan egon beharko ziren. Guretzat, Nafarroan gobernuak eta instituzioek ezarritako soldata banaketa dezepzionagarria izan da, etsenplu gutxi adieraztekoa. Koherentziari dagokionez, oso urrun daude eredu den Uruguaiko presidente ohiarengandik, Pepe Mújica, edo antzeko besteetatik. Ez gara erraten ari Iruñeko Mankomunitatean, adibidez, zuzenbide arloko beste aholkulari bat behar ez dutenik ; baina segitzen baldin badugu soldata biribilak zuritzen “aurrez aurretiko eskubideak” dituztelako, beronek erran zuen moduan, hobe da Marx lurperatzea kongresu zaharberritu sozialborboniko batean.

Errenta bermatua bezalako kontuetan, ekonomialari kapitalistek eta bere ideologoek gure oinarrizko beharrei buruz eztabaidatzera behartzen gaituzte, eta, aldiz, beraien herentzia handiak (desberdintasunaren historian oinarritzen diren fruituak direnak) eta soldata hanpatuak ez dira zalantzan jartzen, zuritu ere egiten baitira. Alokairu merkeenak 450-550 €etan izanik, erratea, Laparra kontseilariak erran zuen moduan, oinarrizko foru errenta, 600 €koa, altuetan altuena dela estatu mailan, nahiko iruzurra dela iruditzen zaigu. 250 €kin bizitzen ahal da? Beste garaitako asistentzialismo gutxiago eta banaketa gehiago. Kontua ez da pobrezia banatzea, baizik eta lana, hots, enplegua-ondasuna. Sistemaren muinoietara hain sakonki doan kontu honetan, oinarrizko soldata, nahiko esanguratsua da Nafarroako Gobernuak ez plazaratzea parte hartzeko prozedura bat; bere klase-eredua ezartzeko modu erosoena izan baita, eztabaida sozialik gabe, bere kalkulu ekonomikoak egiteko xedez. Ez gara zenbakiak, pertsonak gara. Gizarteratzeko errenta (RIS delakoa) jasotzen dutenak behartzeak gobernuak eta enpresek apeta duten tokietan lan egitera edo beraiek nahi dutena ikastera, langileon esperientzia edo formakuntza kontuan hartu gabe, morrontza bortxatuko sistemetara eramaten gaitu; lan soldaduskaren antza zutenak; CEN-UPN-UGT-CCOO horiek ezarri zuten ABLEko erregimenera, aldatu nahi genuena hain justu. Bide beretik, enpleguaren datuak mozorrotzea, nola eta ikasten ari diren langabetuak lanean baleude bezala sailkatuz eta formakuntzan dauden langileak direla esanez. Gainera, horiek lan egin, lan egin dezakete, baina soldata duin bat jaso gabe. Jasotzen badute. Adibide gisa, orain gutxi Nafarroako Enplegu Zerbitzuak eta CENIFER, Nafarroako Gobernuak sustatutako zentroa, prestatu duten ikastaroa bioeraikuntza arloan, non langabetuok bakarrik 8 €, gasolinarengatik, jaso zituzten etxetzar eder bat egiteagatik, osotara. Hori guztia prekarizaziora behartzen zuen sistema baten baitan dago, gure ustez, justu aldatu nahi genuena eta iraganeko kontua zena. Eta horren beste hitz egin genezake administrazioari buruz Kultura arloan behin behineko kontratazioari dagokionez, langileak aukerak ez dituelarik. Gutxi balitz, gizarteratzeko errenta hori jendea kale gorrian utzi duten bankuen bitartez kobratzea ere erabat umiliagarria da; edota errenta horren dirua enpresei ematea soldatetan eta gizarte segurantzan aurreztu dezaten, istorio bera. Kapitalismoaren salbatze lanak.

Azken finean, eliteak dira boteretan segitzen dutenak, zer, noiz, nola eta nor erraten dutenak. Eta erdi mailako klaseak, gustora hortxe, erregimen zaharberrituan, amen. Ondasunaren banaketa enpleguaren banaketatik aldentzea da uste izatea, gure iritziz modu nahiko inozentean, elite horiek (Ayerditarrek eta enparauek, AHTzaleek) erraz amore emanen dutela eta modu baketsuan eta konbentzimendu osoz ondasuna banatuko dutela. Ez despistatzearren eta prozesu sozialdemokrata batean ez sartzearren ere (gu guztiok irentsi egiten gaituela irudituta), eraldaketa berriro hartu beharko genuke hizpide eta ez “aldaketa”, Uxue Barkos presidentearen aburuz “sakona” zen hura. Errealitatetik oso urrun, ze, ordainsari sistema instituzionala era esklusibo batean partiduen behar monetario eta interesen arabera ezarri bahi zuten politikari guztiok, bakoitzaren zurikeria moralak kontuan hartuta; baina, egia erran, egin zutena zen klase-gizartearen eredua finkatzea eta ongi finkatzea ere, bertako burgesiaren kontrolpean dagoena. Har dezagun berriro eraldaketa eta ez irudiak aldatzea.

Lanaren banaketa beste kontu bat da, gutxiago mintzatzen dena. Ikas dezagun feminismoa zainketa lanen gaineko edo etxeko lanen gaineko ekonomia errealari buruz. Esan dezagun, eredu gisa, etxean fregatu behar dugunean, inork gustuko duela hori; ze, jende guztiak nahiago baitu bazkaria prestatu (sortze aldera, aunitzez aberasgarriagoa baita); baina nork edo nork egin behar duela. Beraz, konponbidea guztiok txandaka egitea da: behin nik fregatuko dut eta hurrengoan zuk. Hala bada, gauza bera kontu guztietan, “kakitzatako” lanak baitira (barkatu lantokiko etnografismoarengatik) inork egin nahi ez dutenak. Eta ez dugu nahi, ez, soziologo sistema zaleek erraten duten moduan, langileon zangarkeriaren beste kapitulu bat delako, ez horrengatik; baizik eta horrelakoak direlako KK-ko lanak: kate-lanak, pintura sekzioetan txapapote kimikoa garbitzea, gas kimikoak irensteko arriskuak, gaixoen ipurdiak garbitzea, komunak, arratoiak akabatzea, meategiko lanak… Lan horiek guztiak izaten dira kapitalismoaren giza baliabideetako adituek era maltzurrean balorazten dutenak dira, lanpostuak baloratzeko sistemak eta bere ordainsari sistemak ezartzen dituztenean, honako gauzak esanez: errazak, mekanikoak, balio erantsi gutxikoak, formakuntza eskasekoak eta abarrak; hitz batez, prestigio gutxikoak, mediku, unibertsitateko irakasle, enpresari, ingeniari, futbolari edota arkitektoen aldean; horiek, bai, goi mailako bikaintasunean baloratzen dituztelarik. Hain errazak badira, bana ditzaten pixka bat lumbalgia, escoliosisa, silicosisa, epicondilitisa, kondromalaziak, amiantoren asbestosisa eta mesotelioma, edota produktu tetarogoneek eragindako hainbat minbizi, eta abar, eta abar. Horrelaxe, eta lelo feministak zioen moduan: “gizonak erdituko balira, abortua legala izanen zen”; zeregin nekagarri eta degradatzaileak banatuko baziren, soziologo burgesek, etorkinok lan horiek onean hartzen dituztela diotenak (esan bezala: hau muturra bertako langilearena!), gaizki pagatuak direla eta lan baldintza kaskarretan daudela ezkutatuz; bada, aditu kapitalista horiek lan horietan lan eginen balute, bere gizagabetasunaz eta lan horien abolizioaz mintzatuko litzaiguke. Jakina, gerenteak hori erranen du automatizazio berri bat justifikatzeko eta langileak kalera begirunerik gabe botatzen dituenean. Lanen banaketak, garbi dago, badu eraginik antolakuntzan eta suposatzen du guztiok ikasteko aukera dugula era unibertsal batean; ez, orain bezala, unibertsitate “publikoa” deitzen duten sistema klasista horretan, ogi hondarretan oinarritzen dena. Egoera hipotetiko batean non guztiok tituluak izanen genituen eta gogoko genuen tokian lan eginen, bistan da KK-ko lanpostuak ez ziren bete izanen, eta orduan, txandaka egin beharko ziren; ze, egin, egin behar dira. Ez dadila izan betiko jende bera egiten dituena, bide batez, honako mezuarekin bonbardatzen dietelarik: “botoia sakatzeko baino ezertarako ez zarete gauza” (Nafarroan den automozioarekiko morrontzaz ari gara eta nola modu ezberdinez alfonbra zabaltzen dioten).

Horrek guztiak berdintasunaren aldeko politika badakar bide paralelotik, ez bakarrik genero kontuetan (prekarietatearen feminizazioa nabarmena bada ere) baizik eta klase sozialak desagerraraztearen aldekoa, ezkerreko partiduek ezer gutxi hitz egiten dutena. Estatu Batuetan bezala, Hilary Clintonek enpresa-feminismoa ahotan duelarik, dagoneneko ez du soilik balio “kristalezko sabaia”, baizik eta guztion “lur itsaskorretik” ateratzea. Kristalezko sabaia, Ez al da bihurtu klase ideologema bezalako kontzeptu? Bitxia da, ze, bigarrena ezezaguna baita, oso, langileon artean Tele 5 & Cía makineria mediatiko burgesari esker.

Banaketa horiek guztiek badakarte boterearen banaketa berekin. Botere bakarra duen pertsona superboteredunek, eskumen jainkotuekin, bere soldata neurrigabeak zuzenesten dituzte erantzukizunaren izenean. Klase ideologiaren alegiazko entelekia besterik ez. Kontua da boterea banatzea eta erantzukizuna, amankomuneko ondareari lotua dena; hau da, talde lana sustatzea, kogestionarioa edo autogestionarioa, sistema burges norberekoian oinarritutako sistema kaudillista gaindituz (lidergoa deitzen dute, lehiakorra izatea eta globalizazioaren inguruko hiztegi aspergarri eta errepikakorraren hitz purrustada hori guztia). Askoz jota, botere kolegiatuak instituzionalizatzea; baina ez presidenteak, ministroak eta jabeak, erantzukizun gorenekoa eta supremazista dutenak. Horrek erran nahi du demokrazia parte hartzailea era aunitzetan, ekonomia politikoa kudeatzeko gauza dena eta boterea duena. Hasiera batean, gauden ordainsari sistema honetan, jende guztiak politikarako denbora izan beharko luke; baimen eta lizentzia ordainduak gizartearen antolaketan parte hartzeko kontuengatik. Edo jende guztiak astia izan beharko luke dirurik jaso gabe, politikarien soldatak eta funtzionarioen arrunten soldatak berdinduz, berdintze hori ondare sozialaren baitakoa dela ulertuta.
Enplegu, ondasun, lan eta boterearen banaketa ez da zatika edo atzera-aurrerako martxan egin daitekeen konponbidea; ezarri nahi bada, gure iritziz, sistema kapitalista ulertu behar da osagai horiek osaturik eta elkarri loturik. 80 eta 90. hamarkadetan zegoeneko proposatu genien lankideoi orduak murriztea soldatarekin batera, 35 orduren kontua hasi zenean; eta jendeak aurpegira hala bota zigun: eta haien kristolako soldatak! Noiz murriztuko dira!? Gure proposamena patetikoa suertatu zen. Ez gaitezen erori huts egite berean. Lanaldiaren murrizketa lan hitzarmenetan sartzea, ondasunen banaketa eta ordainsariak behitira zapaltzea hizpide sartu gabe, langileon borondate onean oinarritzen den eta, beraz, beste behin ere, bere bizkar uzten duen neurria baino ez da.

Behin baino gehiagotan erran omen da: ezkerrak uste izaten du agintera ailegatzen denean hautesleak irabaziko dituela bere diskurtsoa apaltzen badu edo eskuinaren diskurtsora hurbilduz; izatez, eskuinaren politika egiten amaitzen duelarik. Hori gertatu zitzaien Sánchez & enparauei, otxoa badatorrelako abisua hainbat alditan errepikatu zen, ze erraten duten oro sinesgaitz bihurtu zen . Erregearen jantzia ez da existitzen.