Literatura
“Seguimos padecendo os estigmas que sufriron as mulleres acusadas de ser bruxas”

Falamos con Laura Rodríguez sobre a tradución de Bruxas, sobre os estereotipos da muller e sobre a edición de textos feministas no noso país.
Laura Rodríguez Herrera, directora Hércules de Ediciones
Arquivo Hércules de Ediciones
19 mar 2021 08:43

O movemento feminista leva reivindicando a imaxe das bruxas desde os anos sesenta, entre outras cousas, porque representa os límites da persecución e da represión que temos sufrido as mulleres ao longo da historia. A pesar de que a cacería de bruxas en Occidente rematou hai xa algúns séculos, os procesos de opresión e estigmatización seguen vixentes até os nosos días.

O ensaio de Mona Chollet, Bruxas, a forza invencible das mulleres, explora os estereotipos nas representacións das mulleres e analiza as repercusións deses procesos na nosa vida.

É grazas a Hércules de Ediciones que Bruxas chega á lingua galega como parte da súa Colección Púrpura:  un proxecto sen precedentes no mundo editorial galego que busca achegarnos ao pensamento feminista de mulleres contemporáneas de arredor do mundo.

Falamos con Laura Rodríguez Herrera, directora da editorial e editora de Bruxas sobre esta nova tradución e sobre a edición de textos feministas no noso país.

Que supón para Hércules de Ediciones a Colección Púrpura?
Ao sermos unha empresa editorial independente, é dicir, que non pertencemos a ningún gran grupo editorial, somos moi libres de escoller o que queremos facer. Neste caso, esta colección é un reflexo do que a min me gusta ler e do que a min me gusta editar. Dalgún xeito estou recompilando libros que lin nas súas linguas orixinais, que me gustaron, e considerei que era crucial traducilos ao galego, a nosa lingua. Por iso é una colección que me dá especial ilusión, non só a nivel editorial, senón tamén a nivel persoal.

Que espazo ten esta colección de textos feministas no mundo editorial galego?
Eu penso que nun sistema literario dun país como Galicia, ademais de ter as obras das creadoras e creadores que escriben orixinalmente en galego, tamén é importante que se conte con traducións de obras importantes doutras linguas e doutras culturas. Neste caso, o que traemos ao galego son libros totalmente actuais, que teñen dereitos de autoría vixentes, que se publicaron nos últimos anos e que ademais, son escritos por autoras de diferentes países.

“Na literatura hai un reflexo do rexurdimento da loita feminista dos últimos anos”

De feito, cando estaba a concibir esta colección de textos feministas, unha das opcións que tiña era traballar con autoras de aquí, de Galicia, pero esas coleccións xa existían. Ese tipo de libros xa se estaban publicando, entón para min non tiña sentido facer algo que xa estaba feito. E, por outra banda, había traducións de textos de mulleres doutras linguas ao galego, mais trátase sobre todo de autoras clásicas como Jane Austen ou Virginia Woolf: escritoras das que xa non están vixentes os seus dereitos de autoría; non eran traducións de autoras que estiveran escribindo sobre o que pasa hoxe en día. Entón deime conta de que alí había un oco e decidín enchelo.

Na túa perspectiva, cal é o estado ou a presenza da edición dos estudos feministas no sistema editorial galego?
Penso que nos últimos anos está a mellorar moitísimo a cantidade e calidade do que se publica en Galicia sobre feminismo. Non deixa de ser o resultado dunha tendencia que se está a vivir en todo o mundo. Nos últimos anos houbo un rexurdimento da loita feminista e loxicamente na literatura hai un reflexo desta inquietude social que existe. Hoxe en día hai creadoras aquí en Galicia que están a escribir sobre estes temas e editoriais que están apostando por publicalos. Podo dicir que as editoriais galegas somos de primeiro nivel, non estamos nunha segunda división con respecto a outras linguas ou outras culturas.

“É importante non limitarse a ler o que xa sei ou a aqueles textos cos que estou de acordo, senón achegarmos a algo que nos enriqueza.”

Ademais do incremento da edición, percibes que tamén medrou a demanda destes textos?
Si. Ao final, penso que os libros non deixan de ser unha forma de aprender. Nós fixemos esta colección feminista porque consideramos que é importante reflexionar sobre estas cuestións que tamén van evolucionando co tempo. Son libros que axudan a pensar e a valorar se ao mellor a idea que tiñamos sobre determinados temas é correcta ou se é herdada da educación que recibimos. Penso que neste momento existe realmente a inquietude de cuestionar as cousas que asumimos como normais. Sempre o digo: podes compartir ao cento por cento as ideas da autora ou só o vinte por cento... o importante é que te axude a ver aló do que normalmente ves e a entender outras formas de pensar, outros puntos de vista para que, a partir de alí, poidas decidir facer a túa propia opinión. É importante non limitarse a ler o que xa sei ou a aqueles textos cos que estou de acordo, senón achegarmos a algo que nos enriqueza.

Gústame moito ver as rapazas novas que se achegan a estes libros. Nas feiras de libro da Coruña, por exemplo, que é cando podo interactuar directamente coas lectoras, faime ilusión cando unha rapaza decide mercar un libro da Colección Púrpura. Tamén hai nais que os mercan como agasallo para as súas fillas. Ver ese tipo de complicidade entre nais e fillas encántame, é moi agradecido.

“Coa Colección Púrpura quero chegar a outras linguas, incluso a linguas minorizadas ou a linguas con menos lectoras”

Que papel manteñen as mulleres no mercado editorial galego?
Eu penso que o mesmo que no nivel máis global. Non creo que haxa moita diferenza entre o mercado galego e outro tipo de mercados. A muller esta moi presente no mundo editorial, pero non hai tantas mulleres en posicións directivas ou en postos de responsabilidade. Non deixa de ser o tópico: estamos moi presentes no mundo laboral e mesmo en moitas empresas somos maioría, mais, cando vas subindo na escala de responsabilidades, hai menos mulleres. Esta tendencia está a mudar, pero aínda queda moito por facer.

Pasando a Bruxas, por que decidiches editalo? Que che chamou a atención do ensaio?
Os primeiros libros da colección foron libros escritos orixinalmente en inglés. É verdade que foron escritos por autoras totalmente diferentes porque o primeiro é Mulleres e poder da inglesa Mary Beard e o segundo foi Os homes explícanme cousas, da norteamericana Rebecca Solnit. Mais eu quería facer algo noutra lingua para que a colección non se vise como unha compilación de traducións de libros en inglés porque é a lingua preponderante. Coa Colección Púrpura quero chegar a outras linguas, mesmo a linguas minorizadas ou a linguas con menos lectoras. Ese será o meu seguinte paso: buscar noutras culturas.

“Chollet fai unha defensa desas bruxas de hoxe en día, desas mulleres que viven un pouco fóra da norma que dita como ten que ser unha muller.”

Alén disto e aínda que non é un libro de historia nin a autora Mona Chollet é historiadora, decidinme por Bruxas porque pareceume moi interesante na medida que aprendes sobre o fenómeno da caza de bruxas entre os séculos XV e XVII. Pero o que me chamou máis a atención foi o paralelismo que fai a autora entre esas bruxas deses séculos e as “bruxas” da actualidade. Como os estigmas e prexuízos que sufriron antigamente esas mulleres seguimos sufríndoos hoxe —evidentemente noutro nivel— as mulleres que somos un pouco distintas, as que non somos fáciles de controlar, as que non respondemos aos roles da muller tradicional...  Todo isto víase coma unha ameaza, coma un problema, e Bruxas expón como sigue a pasar o mesmo na actualidade.

Chollet fala no libro de tres tipos de mulleres. Que condicións son as que perpetúan estes estereotipos. Hai que rachalos ou reivindicalos?
Para empezar, “bruxa” é unha palabra moi poderosa que pode espertar reaccións moi diversas. É unha palabra cargada de significado. Penso que o que fai a autora é unha defensa desas bruxas de hoxe en día, desas mulleres que viven un pouco fóra da norma que dita como ten que ser unha muller.

A autora reflexiona sobre as mulleres que están soas, que non casan, que viven unha vida independente e que non teñen que dar contas a ninguén, a ningún home. Despois, tamén fala das as mulleres maiores, porque cando a muller vai cumprindo anos, impóñenlle un dobre estigma: o da muller e o da vellez.  Xa no seu momento foron especialmente perseguidas as mulleres maiores porque eran as que tiñan a sabedoría e ademais, claro, xa non tiñan o atractivo físico nin a capacidade de procrear, que moitas veces era o único que se valoraba dunha muller. Á muller maior, de feito, é a que máis identificamos como unha bruxa: o pelo branco, por exemplo, forma parte da representación tradicional dunha bruxa.

"O importante é darse conta das representacións e estigmas sobre a muller na industria cultural”

Mona Chollet tamén fala da muller sen fillos, quen aínda no noso presente ten que dar explicacións de por que non quere ser nai.  Podemos pensar que hoxe xa é unha cuestión asumida, que se comprende que é unha elección libre pero non é así: estas mulleres a miúdo teñen que escoitar preguntas sobre cando pensan ter fillos e parecese que todo o mundo ten dereito a opinar sobre a súa decisión. Semella unha anécdota pero non deixa de ser un reflexo do que queda das ideas do pasado.

Eu si penso que hai que reivindicar a esas mulleres, pois non hai unha única forma de ser muller, hai moitas. É importante valorar e defender a liberdade de vivir a nosa vida como queiramos.

O libro dá conta do xeito en que a tradición literaria usou a figura da bruxa até hoxe. Como afectan este estereotipos a vida das mulleres na actualidade?
Unha das partes fundamentais do libro é a análises que Chollet fai da representación da muller na cultura de masas. Ao ler Bruxas aprendes a ver con outros ollos as películas, contos ou novelas que tes lido e que no seu momento non lles prestaches máis atención. Para min, o importante é darse conta desas representacións e estigmas sobre a muller. Despois, decidir que se fai con ese contido, se ten sentido mantelo ou se habería que censuralo, xa é unha cuestión moito máis difícil e precisaríase analizar cada caso porque cos ollos do século XXI é moi fácil sinalar cousas que nos anos 80 ao mellor non se vían e moito menos se cuestionaban. Nese sentido, é interesante ver como a sociedade vai mudando. Todo é unha evolución, un proceso e precisamente libros coma este nos axudan a entender, a modificar o noso pensamento e a cuestionarnos moitas cousas que asumimos como verdades incontestables e que non o son e que lles pode dar a volta.

Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra na túa conta.

Relacionadas

Trabajo sexual
Estudio sobre trabajo sexual De la Policía, los dueños de locales y los clientes: así es la violencia que sufren las trabajadoras sexuales
Las trabajadoras sexuales sufren múltiples violencias y un estudio las recoge en sus propios términos. Las violencias más frecuentes por parte de los clientes consisten en la retirada del condón sin consentimiento o malos tratos verbales.
Memoria histórica
Marc Solanes “Mi bisabuela luchó en el frente y fue considerada una mala madre, pero lo hizo por sus hijas”
En ‘Las niñas de Elna’ (Pollen, 2024) el periodista reconstruye la historia de las mujeres de su familia resolviendo enigmas para resignificar la imagen de la mujer en la historia.
Feminismos
ESS equidad Rompiendo brechas
Al calor del marzo feminista, hablamos sobre equidad para ver cómo las empresas de la Economía Solidaria la integran y promueven.
Educación pública
Iglesia Semana Santa: negocios, procesiones en colegios, inmatriculaciones y fervor
Más allá de la expresión cultural, la Semana Santa tiene una esfera económica que genera millones de euros y otra social que le sirve a la Iglesia Católica para legitimar sus privilegios dentro del Estado español.
Urbanismo
Urbanismo La nueva Ley del Suelo va al Congreso bajo la acusación de fomentar pelotazos urbanísticos
Sumar y Podemos no garantizan el apoyo a la ley, que limita las posibilidades de declarar nulos los planes urbanísticos, así como la acción ciudadana contra las irregularidades urbanísticas.
Memoria histórica
Marc Solanes “Mi bisabuela luchó en el frente y fue considerada una mala madre, pero lo hizo por sus hijas”
En ‘Las niñas de Elna’ (Pollen, 2024) el periodista reconstruye la historia de las mujeres de su familia resolviendo enigmas para resignificar la imagen de la mujer en la historia.
Palestina
Palestina Viaje al fondo del horror
El fotoperiodista Javier Bauluz cubrió la primera Intifada, la primera gran rebelión del pueblo palestino desde la creación del estado israelí.
Poesía
Poesía La generación beat sigue latiendo
La generación beat es la del ritmo, del golpe, la de superar, la del latido en el papel y fuera de él. La del sentimiento desgarrador que sale del individuo, pero llega a la sociedad.
Literatura
Literatura ‘La santita’ de Mafe Moscoso: para escribir sobre el fin del mundo
‘La santita’, libro de relatos de Mafe Moscoso, es el método pero también es el fin: pone a convivir lo precolonial con las formas de nuestro presente ultracapitalista, ultramuerte, sin exclusiones ni jerarquías.
Maternidad
Maternidades Reaprender la espera
El tiempo de gestación es largo y va a un ritmo distinto al que acostumbras: el ritmo natural al que desarrolla una playa, un monte, un océano. Y no estamos ya habituados a darle la mano a la pausa.

Últimas

Industria
Transición industrial Mecaner, un cierre injusto o cuatro alternativas con mirada ecosocial para mantener la fábrica de Urduliz
ESK y LAB han presentado el ‘Plan de Transición Ecosocial’ que ha elaborado la cooperativa Garúa como una herramienta para la búsqueda de soluciones al ERE propuesto por la multinacional Stellantis.
Sidecar
Sidecar Crisis intratable en la República Democrática del Congo
Una y otra vez los actores externos han fracasado a la hora de contener la escalada de violencia en la República Democrática del Congo.
Más noticias
América Latina
Caribe Haití: el fracaso neocolonial y el “eterno castigo de su dignidad”
La crisis de gobernabilidad que vive Haití después del alzamiento paramilitar que liberó a más de 3.600 presos y expulsó al primer ministro es un capítulo más de una historia colonialismo y dependencia.
El Salto Twitch
El Salto TV Economía y titulares de guerra
En el programa en directo de Economía Cabreada del 26 de marzo se hizo un análisis de la deriva bélica de la Unión Europea, sus gobiernos y de los grandes medios con Tica Font y Miquel Ramos.
Sidecar
Sidecar Soluciones bonapartistas
Las turbulencias en el seno de los dos partidos estadounidenses dominantes refleja el problema más amplio de un sistema capitalista cada vez menos capaz de proporcionar ganancias materiales a la clase trabajadora.
Memoria histórica
Memoria histórica Las nuevas leyes de memoria histórica recuperan la “concordia” franquista
La ofensiva legislativa de gobiernos autonómicos como el de Castilla y León y el País Valencià, adoptan un enfoque revisionista que amenaza los avances en el reconocimiento memorialista.
Derecho a la vivienda
Derecho a la vivienda La PAH València clama por el derecho a una vivienda digna: “¿Duermen tranquilos?”
Centenares de personas protestan frente al palacio de la Generalitat para exigir que se haga efectivo el derecho a la vivienda ante la insoportable alza de los precios.

Recomendadas

Investigación
Investigación O Goberno galego repartiu 4.000 millóns de euros en contratos a dedo en só seis anos
Desde 2018, a Xunta asinou 1.034.964 contratos sen sacalos a concurso: algo máis do 30% do diñeiro do que dispón para o exercicio de 2024. Ademais, 35.362 deses contratos teñen un importe entre 14.000 e 14.999 euros, o límite legal.
Ríos
Radiografía fluvial de España La tierra que no amaba sus ríos
Los ríos ibéricos agonizan. Casi la mitad de las masas de agua está en mal estado. Presas, sobreexplotación, contaminación y crisis climática son sus principales amenazas, con la agroindustria como mayor agresora.
Cine
María Alché y Benjamín Naishtat “El cine puede proponer imágenes y reflexionar, y por eso Milei necesita destruirlo”
María Alché y Benjamín Naishtat dirigen ‘Puan’, una película optimista y amarga, entre la comedia y el cine social, que ofrece nuevas lecturas tras los primeros cien días de gobierno de Milei en Argentina.