Medios comunitarios
A inesgotable fortaleza das ondas comunitarias

Cuac FM mantén a súa programación en Internet mentres reivindica a regularización dos medios sen ánimo de lucro a través do espectro radiofónico convencional.

cuac FM
A Xunta reclama unha licenza que non outorgou en 21 anos de vida da radio comunitaria. CUAC FM
26 ene 2018 10:00

Os campus universitarios da Coruña constitúen unha cidade á marxe dentro do propio municipio. Dous escenarios intimamente conectados que ferven de actividade durante as principais horas do día. Calquera contido de estudo e calquera tema de conversa atopan sitio nas cafeterías, parques, paradas de transporte público, bibliotecas e diversos puntos das facultades.

As cualidades de cadaquén procuran aquí unha canle de saída, un modo de expresión e de realización persoal. Un contexto coma este permitiu que na primavera de 1996 florecese unha emisora de radio no monte da Zapateira. O Colectivo de Usuarios Activos, creado o ano anterior, impulsou nada menos que un medio de comunicación independente que transmitiu ilusión e curiosidade dende o momento da estrea.

O 103.4 converteuse no lugar de encontro de técnicos, locutores e oíntes. Paixón e complicidade contribuíron a consolidar o proxecto. As raíces fixéronse cada vez máis grosas a base de música, noticias, análise política, risos, historia, literatura ou deporte. Programas hiperlocais para comprender mellor o universo.

Os arredores da emisora ofrecen a oportunidade de contemplar o mar e gran parte da urbe herculina. Ao pecharse a porta, en cambio, xérase un microclima que se traslada a calquera zona na que exista un receptor e ganas de gozar da creatividade e da imaxinación que elevan a radio á categoría de moda eterna.

Cuac FM experimentou unha hábil adaptación ao medio dixital, pero unha serie de bandazos legais provocou recentemente o seu naufraxio nas ondas: o pasado mes de setembro pechouse a emisión en antena despois de que Xunta de Galicia abrise un expediente sancionador á radio comunitaria coruñesa a instancias do Ministerio de Industria. A sanción situaríase entre os 100.001 euros e os 200.000. Os integrantes da asociación manteñen a emisión online mentres agardan, con moderado optimismo, a resposta da Secretaría Xeral de Medios.

A loita por un oco no dial

Un nome ligado con forza a Cuac dende o primeiro intre é o de Mariano Fernández Cabarcos, que completaba os seus estudos de Dereito naquel tempo e xa apenas se distanciou dos actos e labores vencellados á emisora coruñesa.

Cabarcos considera que os proxectos comunitarios no mundo da comunicación padecen un “dano colateral”, e que “o verdadeiro fin consiste en liberar espectro para beneficiar aos operadores comerciais. Dende a óptica dunha materia prima por explotar, eles pensan nas empresas que poden ocupar ese espazo. En función do uso partidista, ademais, algunhas forzas políticas quererán máis oco para os do seu pau”.

O técnico e locutor de Cuac Fm sinala ao Ministerio de Industria como impulsor desta liña de actuación, e lembra que, “hai dous anos, filtrouse un informe a eldiario.es da carteira encabezada polo ex-ministro Soria onde aparecía a proposta de limitar a categoría audiovisual para os servizos comunitarios sen ánimo de lucro”. Naquel entón “comezaron a facer inspeccións, e a maquinaria da Administración continúa hoxe en marcha, pero as competencias sobre o territorio dependen de cada comunidade autónoma”.

Neste senso, Cabarcos aclara que, se o colectivo estima inxusta a resolución do expediente, “o acto que recorrerán será o dunha funcionaria que con seguridade sentiu dúbidas sobre a conveniencia desta medida”, e recoñece que poden existir discrepancias no seo do propio partido, pero lamenta que “as labazadas entre outros batan na nosa cara”.

O precedente de Radio Kras

A “Ley General de la Comunicación Audiovisual” que entrou en vigor en abril de 2010 indica que os medios comunitarios que iniciaran as súas emisións con anterioridade ao 1 de xaneiro de 2009 optarán a licenzas e autorizacións. Cabarcos lamenta que, ata o de agora, se evitase “mediante subterfuxios” regular a situación de Cuac FM, e apunta que, “se cadra, isto débese a que nin tan sequera teñen cuantificados estes medios e temen que se cope o espazo radioeléctrico dispoñible”.

cuac FM_2
Mariano Fernández no control e rexistro de son durante un programa de Cuac FM CUAC FM

O propio cofundador do colectivo universitario lembra que “hai moitos operadores comerciais sen licenza que usan este espectro, xeralmente, con malas prácticas laborais”. A modo de exemplo, Cabarcos advirte de que este mesmo mes achou no dial, por simple casualidade, unha emisora dedicada a espazos de tarot realizados dende Sevilla.

Unha polémica moi semellante á que protagoniza Cuac Fm afectou hai pouco a Radio Kras, emisora comunitaria de Xixón que nunca abandonou a retransmisión a través das ondas. A Administración do Principado viuse nun compromiso e negouse a levar adiante a sanción. O caso quedou arquivado.

“Isto marca un precedente en canto aos dereitos fundamentais da cidadanía asturiana; suponse que nós temos os mesmos dereitos. Non debe haber diferenza de criterio”, subliña Cabarcos.

Europa e o modelo a seguir

O círculo de Cuac FM percibe que non representa un valor a defender por parte das institucións do Estado. Segundo Cabarcos, “a Unión Europea manifesta reiteradamente o contrario: que estes proxectos alfabetizan mediaticamente, que fan un traballo importante de cohesión social, que non hai que aprecialos polo interese económico... E quen impulsa esta defensa é unha eurodeputada liberal austríaca, non un revolucionario antisistema”.

O colectivo coruñés actuou como anfitrión durante un encontro continental de radios comunitarias celebrado en 2014. Acudiron case 200 persoas de 12 países distintos. O contexto era idóneo para contrastar o funcionamento destes medios alternativos en cada territorio.

Cabarcos afirma que os colegas doutros Estados ficaron abraiados coa situación de Cuac FM, pois “eles si teñen consellos audiovisuais independentes e autoridades que velan eficazmente pola limpeza do espectro. Nos seus lugares de orixe, esta clase de medios están normalizados. En Francia, por exemplo, o 10% das frecuencias de radio son libres e fináncianse cun canon que se lles aplica ás emisoras comerciais pola súa publicidade. Con iso empregan ao 30% de persoas que traballan na radiodifusión en Francia. É un sistema que funciona ben dende o ano 1981. E nin tan sequera é o modelo de regulación máis exitoso; eu escollería o irlandés, e Portugal xa está ofrecendo licenzas provisionais”.

Un proxecto que namorou a estudantes, artistas e asociacións solidarias
Fernández Cabarcos nunca perde o sorriso ao falar da evolución da emisora, e salienta que, na actualidade, organizacións de diversa índole utilizan este espazo comunitario para ampliar e difundir os seus proxectos, alén do mundo universitario. Un novo vector que incrementa o poder deste medio.
“Temos un programa que se chama Radio Prometea, feito por persoas diagnosticadas con trastorno mental; Aspace promove emisións protagonizadas por xente con parálise cerebral; outro programa conducido pola fundación Padre Rubinos permite que os máis desfavorecidos conten a súa historia na radio... Que saia pola porta do estudo unha persoa que acaba de perder a súa vivenda e che diga que é o día máis feliz da súa vida, provoca que acades un nivel de satisfacción insuperable”, explica con emoción Cabarcos.
Os inicios, como é natural, gardan pouca semellanza co presente. Os promotores de Cuac contactaron, para dar a coñecer a súa iniciativa, cos editores da revista Cuatro Gatos, unha publicación colaborativa que se adquiría por 100 pesetas (0'60 euros) nos campus galegos a mediados dos noventa e recollía erros e torpezas do profesorado. En dúas semanas, o colectivo coruñés recibiu por carta case 30 proxectos predominantemente musicais. A aventura da radio alternativa prendera no corazón do alumnado.
Naquela quenda abriuse camiño un matinal coñecido como Good Morning, Meilán, en referencia ao reitor da Universidade. A inspiración literaria chegou ese mesmo ano con música, letras e moitas voces baixo o título de Ulalume, que ofrece aínda na web Podomatic os episodios gravados en casete aquel curso. Humor e erotismo romperon tamén o xeo sen máis demora.
“Toda a vida cultural, alternativa e xove da cidade comezou a pasar por aquí, malia a inmensa precariedade técnica coa que funcionábamos”, sostén Cabarcos, “o que demostra que podemos semellar modestos en audiencia, pero somos enormes a nivel social”.
Entre os directos máis visitados e descargados da historia da emisora fica o seguimento especial das eleccións municipais de 2015, con dezaseis persoas na rúa cubrindo todo o relacionado coa información máis próxima durante máis de cinco intensas horas.
A elección dos programas míticos, entre os máis de 430 que soaron xa en Cuac FM, supón unha tarefa delicada para Fernández Cabarcos, que finalmente destaca algúns espazos por varias singularidades: Zapping, unha hora de humor que saltou á radio comercial e chegou á pequena pantalla; Que no es poco, un “morning show” que concentrou aos locutores máis orientados ao humor e captou a admiración dunha emisora alicantina que o ofrecía cada mañá; Ar de Coruña, que percorreu máis de 50 barrios grazas a un esforzo de produción titánico para reflectir as microdinámicas da cidade; Falta Paixón, un referente musical, e Reacción en Cadena, centrado en entrevistas a personaxes de relevancia.
Con certeza non se vive a mellor época para obter grandes réditos económicos co xornalismo, pero si se experimenta un período incomparable para facer produtos espectaculares no eido dos medios de comunicación, e Cuac FM superou para sempre a proba esencial: unha mestura axeitada entre vocación, paixón e creatividade.

Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra na túa conta.

Relacionadas

El Salto Radio
El Salto Radio 600 señales
Señales de Humo cumple 600 emisiones y hace memoria: propuestas, prioridades y gente que ha ayudado a mantener el sueño de una comunicación transformadora.
Violencia machista
Violencia machista y medios comunitarios “Yo misma he notado lo difícil que es denunciar, por eso sé lo importante que son los medios”
Toribia Flores y Gladys Bolívar, promotoras comunitarias y comunicadoras populares en Bolivia, luchan contra las violencias machistas con su trabajo militante en la radio.
Marea FM it's over
29/1/2018 23:09

Tomy y demás acólitos, os vendisteis a la Marea e hipotecásteis el futuro de una emisora plural con más de 20 años de trayectoria y construída por gente venida de sitios muy distintos. Gracias por nada.

0
3
Oyente
7/12/2018 11:22

Bonita memez. Siguen teniendo los mismos programas más o menos que antes de que llegase la Marea, algunos de ellos hechos por gente que se nota que es de derechas. A ver si vas a ser un troll del PP de esos a los que les gusta cerrar radios.

1
0
Mónica (A cantante calva)
26/1/2018 22:20

#CuacResiste porque é loitadora por natureza.

2
0
Industria armamentística
Genocidio Las relaciones armamentísticas de España e Israel han sido “más lucrativas que nunca” desde octubre de 2023
Un informe del Centre Delàs señala diferencias significativas en las armas que España dice que ha vendido a Israel y las que Israel registra. Las empresas israelíes han firmado 46 contratos con las administraciones por más de mil millones.
Pensamiento
Lola Olufemi “No me atraen las utopías lejanas, estoy más interesada en el ahora”
La escritora e investigadora británica Lola Olufemi trabaja desde la certeza de que el presente no es una jaula, desde la confianza en que viviremos cosas diferentes aunque no se sepa exactamente de qué tipo van a ser.
Estados Unidos
Libertad de expresión Canadá recomienda al profesorado LGTBQ+ o crítico con Trump no viajar a Estados Unidos
Una circular de la Asociación Canadiense de Profesores Universitarios (CAUT) recomienda “encarecidamente” que el personal académico viaje a los EEUU “solo si es esencial y necesario”.

Últimas

Ayuntamiento de Madrid
Fórmula 1 en Madrid Madring: el gran evento de la “marca Madrid” que no respeta trámites ni esperas
El Ayuntamiento ha aprobado la licencia de obras del futuro circuito de Fórmula 1 mientras el plan urbanístico del mismo está recurrido en el Tribunal Superior de Justicia de Madrid y sin resolver a las alegaciones de la oposición ni vecinales.
Capitalismo
TRANSICIÓN ENERGÉTICA JUSTA Araba frente a la nueva fiebre verde: cuando la transición energética amenaza a la tierra común
Más de 80 macroproyectos energéticos y una red de alta tensión planean atravesar Araba, vendiéndonos la transición verde mientras arrasan bosques, pastos y comunidades rurales. Pero este territorio ya conoce otra forma de gestionar la energía.
There Is Alternative
There Is Alternative There Is Alternative #3: de bancos que financian genocidios, finanzas éticas y todo lo que no sea Netanyahu
Tercer episodio del podcast There Is Alternative de El Salto Radio sobre empresas que ganan dinero con la masacre al pueblo palestino, de los banca armada que les ayuda y de las alternativas de las finanzas éticas.
Más noticias
República Dominicana
República Dominicana El Gobierno de Abinader desafía a la ONU expulsando mujeres embarazadas y recién paridas desde los hospitales
La campaña contra las migrantes haitianas del Gobierno de República Dominicana ha llegado a las maternidades. Decenas de mujeres embarazadas o con sus bebés en brazos han sufrido esta política.
Violencia machista
Violencia machista Estadística del INE sobre violencia de género: disminuye un 5% en 2024 tras aumento histórico del 12% en 2023
En 2024 se registraron 34.684 mujeres víctimas de violencia de género correspondientes a los asuntos en los que se habían dictado medidas cautelares u órdenes de protección.
Alemania
Alemania Friedrich Merz es elegido canciller alemán por la gran coalición tras una jornada de suspense
El nuevo canciller alemán supera una votación extraordinaria tras un sonoro fracaso en su primer intento. Los conservadores gobernarán con el partido socialdemócrata.
Senegal
Senegal El Gobierno senegalés cumple su primer año en el poder con más preguntas que respuestas
El Pastef, el partido panafricanista senegalés, llegó a la presidencia a finales de marzo de 2024 con propuestas radicales de cambio. Un año después, limitado por la deuda externa, mantiene el apoyo popular mientras busca un nuevo acuerdo con el FMI.

Recomendadas

Laboral
Laboral Coidar sen dereitos: a loita das traballadoras nas residencias privadas de Galiza
Sen tempo nin medios para ofrecer uns coidados axeitados, alertan dunha situación insostible nos centros e denuncian a privatización dun servizo a costa do benestar das persoas maiores e dependentes.
Catalunya
Acción directa Las Sublevaciones de la Tierra francesas llegan a Catalunya: “Necesitamos una forma nueva de luchar”
Una acampada de tres días y una acción simbólica han sido el pistoletazo de salida de Revoltes de la Terra. La organización ha sido capaz de unir a ecologistas de campo, de ciudad y campesinado en una dinámica de lucha “nueva”.