Migración
Recortes, despedimentos e desamparo: a crise nos centros de acollida xestionados por Rescate Internacional

O pasado mes de febreiro, varios migrantes protagonizaron un peche simbólico nun centro de acollida en Monterroso —provincia de Lugo— para denunciar o trato recibido pola ONG que xestiona o dispositivo. Posteriormente, os portavoces das protestas, Djibril e Maoudou, procedentes de Mali, foron expulsados do centro.

Tras a chegada masiva de migrantes ás costas Canarias o pasado verán, o Goberno central activou unha serie de dispositivos en Galicia co propósito de dar resposta á situación de emerxencia humanitaria nas illas. No marco do programa de acollida do Goberno, a ONG Rescate Internacional xestiona varios destes centros de protección internacional en Galiza.

Dentro do Sistema de acollida de protección internacional e temporal, o Executivo central dispón de 29.211 prazas no Sistema de Acollida de Protección Internacional (SAPI) e de 15.974 prazas do Programa de Atención Humanitaria. Estas persoas son atendidas en centros públicos directamente xestionados polo Ministerio de Inclusión, Seguridade Social e Migracións; ou ben con recursos xestionados mediante acción concertada con entidades do terceiro sector.

Os migrantes acollidos en Monterroso denunciaban un trato discriminatorio por parte da ONG Rescate Internacional,  así como a falta de atención médica e asesoramento xurídico á hora de solicitar asilo. Segundo fontes do Ministerio, esta ONG xestiona ao redor de 1.700 prazas en España, das que unhas 1.400 atópanse en Galicia.

O orzamento do sistema de acollida no último ano foi de máis de 652 millóns de euros para a acción concertada. Varios traballadores e voluntarios vinculadas á ONG Rescate Internacional denuncian a infradotación de recursos e persoal nos centros xestionados por esta organización, así como unha política de redución de custos xeneralizada. “Os convenios que se asinan co Ministerio son moi apetecibles, porque hai moito diñeiro polo medio” advirte Miguel Fernández, portavoz do Foro Galego de Inmigración.

Denuncian unha situación de abandono

“Vemos aos mozos buscando comida nas papeleiras por que a comida que dan no centro é vomitiva” comenta unha veciña e voluntaria en Rescate Internacional. Segundo explica, a organización é ademais reticente a dar soporte ás persoas usuarias en xestións burocráticas básicas, como a tarxeta de transporte, aínda sendo “indispensable” para os desprazamentos en pequenos municipios rurais e con poucas conexións.

Outro traballador da ONG denuncia a “situación de abandono” na que se atopan os migrantes, a falta de limpeza nas instalacións, así como a ausencia de psicólogos e tradutores. A maioría das persoas usuarias dos centros de emerxencia chegan á península de maneira irregular, fuxindo da guerra ou a persecución, con síntomas de trauma significativos; e sen coñecer o idioma. “Cando unha persoa leva días con fortes dores de cabeza, a resposta da organización é dicirlle que non hai medicinas dispoñibles, un día tras outro”, afirma o traballador.

No Concello de Mondariz-Balneario —provincia de Pontevedra— a ONG Rescate xestiona un centro de emerxencia no que viven unhas 290 persoas. Tras varias queixas respecto a xestión do centro, o Concello creou unha comisión de seguimento da situación con representantes do executivo local, voluntariado, veciñanza e ONG. Segundo explican, as principais preocupacións xiraban ao redor da falta de persoal, a calidade da comida e a ausencia de clases de castelán. O Concello puxo en marcha grupos de aprendizaxe do idioma con voluntariado, xa que no centro de acollida só hai 4 profesores para case 300 persoas.

O alcalde de Mondariz-Balneario, César Gil, bota en falta o apoio doutras administracións para facer fronte ao aumento de poboación nun municipio duns 600 habitantes. “Son 300 persoas máis que atender no centro de saúde, tendo só un médico”, explica Gil. “Necesitamos recursos humanos e económicos para dotar aos servizos sociais e administrativos do Concello”, asevera.

Baixas por ansiedade e sobrecarga laboral

“Se os traballadores teñen un criterio profesional distinto ao da directiva, pódense dar despedimentos sen previo aviso.” Varias persoas traballadoras da ONG Rescate Internacional falaron con este medio baixo condición de anonimato por temor a represalias. Denuncian o “acoso laboral” ao que ven sometidas así como o hostil ambiente de traballo na organización, que “utiliza os despedimentos para implantar o medo no persoal”.

As malas condicións laborais, a falta de persoal cualificado e os ratios desbordados de traballo provocan que moitas traballadoras estean de baixa por ansiedade ou depresión. “Os postos das persoas que están de baixa non se cobren, estamos esgotadas emocionalmente”, segundo explican, a infradotación de persoal ten consecuencias moi negativas na atención ás persoas usuarias e na cobertura das súas necesidades básicas.

Doutra banda, os traballadores afirman a falta de formación específica en dereitos humanos, xénero, diversidade sexual e migracións na directiva da ONG. Denuncian a toma de decisións desde o racismo, sen ter en conta o criterio profesional das persoas que están á fronte da intervención, o que ten implicacións moi negativas no traballo técnico con persoas migradas.

O persoal de mantemento da ONG tamén se ve desbordado debido á antigüidade de moitos dos pisos e as instalacións, o que provoca avarías frecuentes en servizos básicos como a calefacción ou a auga quente.

Os traballadores denuncian unha política xeneralizada de redución de custos por parte de Rescate Internacional, o que prexudica a calidade de vida das persoas usuarias. O ano pasado a organización reduciu nun 10% todas as axudas para manutención e necesidades básicas; ademais de eliminar outras axudas transversais para atención médica; como odontoloxía e oftalmoloxía.

“Isto prodúcese mentres instalan aire acondicionado nas oficinas. Os recortes orzamentarios sempre afectan as persoas usuarias”, explican. “A externalización deste servizo público fai que as ONG funcionen como calquera entidade privada”.

Novo regulamento de estranxeiría

Segundo datos do Ministerio do Interior, no 2024 chegaron a España un total de 63.970 persoas por vía marítima e terrestre. No mesmo período, rexistráronse 167.366 solicitudes de protección internacional, das cales 38.686 foron denegadas.

O Foro Galego de Inmigración ten denunciado publicamente a situación das persoas solicitantes de asilo que, tras recibir resolucións negativas, vense obrigadas a abandonar os dispositivos de acollida sen alternativas habitacionais nin recursos. Esta problemática deixa a moitas destas persoas en situación de extrema vulnerabilidade e sen apoio institucional.

A entrada en vigor do novo Regulamento de Estranxeiría o próximo 20 de maio, traerá consigo serias dificultades para as persoas solicitantes de asilo cuxa petición fose denegada ou que aínda se atopen en proceso de recurso. Estas persoas deberán pasar seis meses en situación irregular antes de poder acollerse ás novas modalidades de arraigamento contempladas na normativa.

Segundo explica Miguel Fernández, isto implicará a perda do seu emprego ou a imposibilidade de acceder legalmente a un, agravando a súa vulnerabilidade e dificultando a súa integración no mercado laboral. “Moitas persoas veranse obrigadas a abandonar os dispositivos e a desprazarse a outras rexións do Estado para poder realizar traballos no sector agrario de forma irregular” afirma.