O prelo
Lingua e racismo

O Prelo e o compromiso coas persoas migrantes e racializadas en Galicia.

O 12 de abril compartiuse en Instagram unha infografía realizada polo proxecto Educación Social Antirracista, que expuña algúns dos tópicos racistas máis empregados no Estado español. A imaxe tiña unha sección dedicada á presión que se exerce sobre moitas persoas migrantes cando temos que aprender unha nova lingua en contextos de desigualdade. Entre a chea de comentarios que recibiu a publicación da infografía, houbo un chio en Twitter que, sen deterse a considerar a experiencia da que xorde o contido da infografía, conseguiu case mil likes e  foi reproducido máis de cen veces. A resposta a este tweet foi moi triste: reuniu un feixe de comentarios con contido explicitamente racista, que xustificaban a súa discriminación con principios que fundamentan a protección das linguas minorizadas. 

As persoas que conformamos O Prelo somos migrantes e levamos dedicados case tres anos á escrita sobre o ámbito editorial galego. Despois do que sucedeu decidimos deter o contido que tiñamos programado nesta sección e facer pública a nosa postura. Non é a primeira vez que a nosa relación co galego esperta actitudes que nos vulneran ou que aproveitan a nosa condición migratoria para conseguir algún beneficio propio.  

Para as autoras que diriximos este blog, a transmisión dunha lingua ou as estratexias de protección dos dereitos lingüísticos gardan unha relación cun conxunto de prácticas culturais que ensaian formas de traballo colectivo: o teatro comunitario, a mediación de lectura, as pedagoxías populares, entre moitas outras. 

Sobran testemuñas do que a mediación logrou en espazos desbordados pola desesperanzas e a violencia. Pero, alén de celebrar os esforzos que moitxs mediadores fixeron en fan nos nosos países, o que nos interesa é rescatar algúns valores fundamentais destas prácticas. Nestas circunstancias, para nós, a máis importante é a idea do coidado. No noso tempo, é unha palabra usada en contextos diversos, pero para este caso, só recolleremos o xeito en que Leonardo Boff a expuxera nunha das súas obras máis célebres: “[O coidado] Representa unha actitude de ocupación, de preocupación, de responsabilización  e de compromiso afectivo co outro”.

Boff ten a sensibilidade de colocar o coidado no ámbito das actitudes. Así, non é sempre unha actividade en si, senón unha condición da existencia que acompaña e fundamenta certa forma de actuar con outras persoas. O coidado exixe de nós unha atención especial e prioritaria nas sensibilidades doutrxs. Esa consideración fundamental permite que prácticas como o ensino da arte, a transmisión dunha lingua e a lectura sexan capaces de sanar e servir como refuxio para moitas persoas vulnerables. As experiencias que demostran este potencial son diversas e conmovedoras.

  A reiteración de certos principios normativizadores non son sempre a chave na procura de novos falantes ou tamén nos exixe que deixemos de pensar a lingua nun código patrimonialista ou só no rexistro dos dereitos culturais asociados a unha nación

No chamado norte global, as persoas migrantes e racializada solicitamos e loitamos por esa consideración necesaria. Un principio de coidado que acompañe situacións marcadas pola desigualdade en diferentes ámbitos da vida. A aprendizaxe de linguas é unha delas. A interiorización dun saber tan complexo como o lingüístico en circunstancias como as que viven moitas persoas migrantes pode involucrar experiencias que non se reducen a adquisición de competencias nunha aula. Moitas veces, esa aprendizaxe require afrontar o medo á exposición constante ou o abandono de certos recursos expresivos que forman  parte do noso modo de vincularnos con outras persoas. É nese horizonte que as palabras como coidado son de especial relevancia. Polo tanto, o reclamo directo e severo no uso dunha lingua pode sumarse a unha cadea de xestos que laceran a vida de comunidades vulnerables. 

É innegable que a situación do galego é moi delicada. Exixe atención e compromiso. Con todo, os procedementos que colaboran na promoción e protección dunha lingua en Europa non poden ser xordos ás sensibilidades e experiencias migratorias que forman parte do continente. Isto por dous motivos importantes: o proceso histórico que recobre o colonialismo e a colonialidade dos pobos do sur global desde o século XVI e a realidade concreta das persoas migrantes e racializadas que hoxe habitan Europa. A maior parte de nós experimentamos procesos complexos de subordinación en diferentes ámbitos da vida. 

Con todo, afrontar que os territorios europeos non son espazos de plena homoxeneidade cultural -non o foron nunca- convida a pensar noutras formas de organizar os nosos procesos. Supón, por exemplo, estratexias de ensino que se fundamenten no acompañamento migratorio e a mediación de lectura, convócanos a pensar tamén que a reiteración de certos principios normativizadores non son sempre a chave na procura de novos falantes ou tamén nos exixe que deixemos de pensar a lingua nun código patrimonialista ou só no rexistro dos dereitos culturais asociados a unha nación. Asemade, neste esforzo que procuraría evitar unha mirada “euro-centrada” da protección das linguas, poderían tamén tomarse en consideración o conxunto de esforzos e estratexias que desde as Américas están a xestionarse en materia de dereitos lingüísticos. Ao respecto, é destacable a sistematización que Virginia Unamuno fai do pobo wichi e a súa loita organizada, ou os ensaios sobre dereitos lingüísticos de Yasnaya Elena Aguilar, lingüísta e pensadora ayuujk, por exemplo.

Desde O Prelo cremos que defender os dereitos lingüísticos de cada persoa supón a construción de espazos sensibles onde sexa posible celebrar a palabra e o coñecemento compartido. Isto significa tamén escoitar as experiencias de compañerxs migrantes e aprender da súas formas de organización, da súas dificultades e medos.

Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra na túa conta.

Relacionadas

Literatura
McKenzie Wark “Mi transición fue como un montón de pequeñas ediciones”
‘Amor, dinero, sexo y muerte’ (Caja Negra, 2025) se presenta como un libro de “memorias”, pero no es exactamente eso. La obra recoge una docena de cartas en las que Warck se aproxima a los temas de sus obras anteriores de una forma íntima.
Opinión socias
Literatura Orwell y el nuevo mundo
Ahora que se han normalizado brutales situaciones de desigualdad, de injusticia, de violencia, guerra y muerte, haríamos bien en recuperar a Orwell.
Literatura
Daria Serenko “Mi patria parece un cementerio”
La autora rusa Daria Serenko está exiliada en España desde el año 2023. Es una de las miles de personas consideradas “agentes extranjeros” por el Gobierno de Vladimir Putin. Serenko presenta su libro 'Deseo cenizas para mi casa'.
Crisis climática
Informe de la OMM El nivel del mar se disparó en un 2024 que contabilizó el mayor número de desplazados climáticos en 16 años
El balance climático de 2024 de la Organización Meteorológica Mundial resalta datos preocupantes en indicadores clave de la crisis climática y confirma que el pasado fue el año más cálido jamás registrado.
Activismos
Movementos sociais Guerra xeopolítica e loitas sociais: un ciclo de conferencias aborda en Vigo as raíces dun mundo en crise
Poñentes como Xosé Manuel Beiras, Miguel Urbán, Queralt Castillo ou Aurora Moreno abordarán algunhas das cuestións clave para analizar o presente e argallar ideas para o futuro nunhas xornadas organizadas polo grupo de activistas Ecoar.
Crisis climática
Informe España experimentó 28 días de temperaturas por encima de la media en invierno por el cambio climático
València experimentó el mayor número de días por encima de la media (33) y Barcelona vivió la mayor intensidad de la anomalía: 1,4ºC sobre el promedio. Casi 394 millones de personas por todo el mundo sufrieron 30 días o más inusualmente cálidos.

Últimas

Más noticias
Arte
Arte y memoria histórica Un artista renuncia a un premio de la Academia de Bellas Artes Canaria por su defensa del monumento a Franco
Acaymo S. Cuesta argumenta que la posición de la Academia con respecto al ‘Monumento al Caudillo’ de Juan de Ávalos es contraria a los principios democráticos que defiende y no recogerá el galardón.
Análisis
Análisis La hipérbole pasa factura a Vox y deja la mayoría absoluta en manos de Sumar y Podemos
La caída de dos puntos de Vox muestra cómo la izquierda y el PSOE podrían seguir teniendo una oportunidad de evitar un Ejecutivo del Partido Popular con la ultraderecha.
València
Racismo El Aita Mari se querella contra Vox Borriana y un diputado ultra por llamarles “barco negrero”
Un edil de Borriana y diputado autonómico ultra les acusó de ser “barco de negreros” y “cooperador necesario de las mafias de tráfico de personas”. El partido difundió estas declaraciones.

Recomendadas

Medio ambiente
Medio ambiente A Xunta desoe a oposición social e dá luz verde ambiental á celulosa de Altri e Greenalia
O informe da administración galega, gobernada polo PP de Alfonso Rueda, conclúe que a proposta é “ambientalmente viable” e pasa por alto as decenas de miles de alegacións presentadas, así como a contestación social.
Costas
Costa A ría de Arousa, ao bordo do colapso ecosistémico
A principal produtora de marisco de Galiza afronta unha crise sen precedentes; o impacto da contaminación actual e a de potenciais industrias como Altri ou a reapertura da mina de Touro poñen en perigo o sector do mar.
Medio ambiente
Medio ambiente Miles de persoas enchen as prazas galegas contra o ‘si’ ambiental da Xunta a Altri
A Plataforma Ulloa Viva logrou mobilizar decenas de concentracións nos concellos da conca do río Ulla e máis alá para protestar contra a Declaración de Impacto Ambiental aprobada polo Goberno de Alfonso Rueda para a celulosa.
Cine
Vicente Monroy “El capitalismo es un ejercicio de destrucción de la curiosidad”
En su nuevo ensayo, Vicente Monroy convierte la penumbra de las salas de cine en protagonista, tejiendo un relato fascinante que une sus dos grandes pasiones: el cine y la arquitectura.