O prelo
Lingua e racismo

O Prelo e o compromiso coas persoas migrantes e racializadas en Galicia.

O 12 de abril compartiuse en Instagram unha infografía realizada polo proxecto Educación Social Antirracista, que expuña algúns dos tópicos racistas máis empregados no Estado español. A imaxe tiña unha sección dedicada á presión que se exerce sobre moitas persoas migrantes cando temos que aprender unha nova lingua en contextos de desigualdade. Entre a chea de comentarios que recibiu a publicación da infografía, houbo un chio en Twitter que, sen deterse a considerar a experiencia da que xorde o contido da infografía, conseguiu case mil likes e  foi reproducido máis de cen veces. A resposta a este tweet foi moi triste: reuniu un feixe de comentarios con contido explicitamente racista, que xustificaban a súa discriminación con principios que fundamentan a protección das linguas minorizadas. 

As persoas que conformamos O Prelo somos migrantes e levamos dedicados case tres anos á escrita sobre o ámbito editorial galego. Despois do que sucedeu decidimos deter o contido que tiñamos programado nesta sección e facer pública a nosa postura. Non é a primeira vez que a nosa relación co galego esperta actitudes que nos vulneran ou que aproveitan a nosa condición migratoria para conseguir algún beneficio propio.  

Para as autoras que diriximos este blog, a transmisión dunha lingua ou as estratexias de protección dos dereitos lingüísticos gardan unha relación cun conxunto de prácticas culturais que ensaian formas de traballo colectivo: o teatro comunitario, a mediación de lectura, as pedagoxías populares, entre moitas outras. 

Sobran testemuñas do que a mediación logrou en espazos desbordados pola desesperanzas e a violencia. Pero, alén de celebrar os esforzos que moitxs mediadores fixeron en fan nos nosos países, o que nos interesa é rescatar algúns valores fundamentais destas prácticas. Nestas circunstancias, para nós, a máis importante é a idea do coidado. No noso tempo, é unha palabra usada en contextos diversos, pero para este caso, só recolleremos o xeito en que Leonardo Boff a expuxera nunha das súas obras máis célebres: “[O coidado] Representa unha actitude de ocupación, de preocupación, de responsabilización  e de compromiso afectivo co outro”.

Boff ten a sensibilidade de colocar o coidado no ámbito das actitudes. Así, non é sempre unha actividade en si, senón unha condición da existencia que acompaña e fundamenta certa forma de actuar con outras persoas. O coidado exixe de nós unha atención especial e prioritaria nas sensibilidades doutrxs. Esa consideración fundamental permite que prácticas como o ensino da arte, a transmisión dunha lingua e a lectura sexan capaces de sanar e servir como refuxio para moitas persoas vulnerables. As experiencias que demostran este potencial son diversas e conmovedoras.

  A reiteración de certos principios normativizadores non son sempre a chave na procura de novos falantes ou tamén nos exixe que deixemos de pensar a lingua nun código patrimonialista ou só no rexistro dos dereitos culturais asociados a unha nación

No chamado norte global, as persoas migrantes e racializada solicitamos e loitamos por esa consideración necesaria. Un principio de coidado que acompañe situacións marcadas pola desigualdade en diferentes ámbitos da vida. A aprendizaxe de linguas é unha delas. A interiorización dun saber tan complexo como o lingüístico en circunstancias como as que viven moitas persoas migrantes pode involucrar experiencias que non se reducen a adquisición de competencias nunha aula. Moitas veces, esa aprendizaxe require afrontar o medo á exposición constante ou o abandono de certos recursos expresivos que forman  parte do noso modo de vincularnos con outras persoas. É nese horizonte que as palabras como coidado son de especial relevancia. Polo tanto, o reclamo directo e severo no uso dunha lingua pode sumarse a unha cadea de xestos que laceran a vida de comunidades vulnerables. 

É innegable que a situación do galego é moi delicada. Exixe atención e compromiso. Con todo, os procedementos que colaboran na promoción e protección dunha lingua en Europa non poden ser xordos ás sensibilidades e experiencias migratorias que forman parte do continente. Isto por dous motivos importantes: o proceso histórico que recobre o colonialismo e a colonialidade dos pobos do sur global desde o século XVI e a realidade concreta das persoas migrantes e racializadas que hoxe habitan Europa. A maior parte de nós experimentamos procesos complexos de subordinación en diferentes ámbitos da vida. 

Con todo, afrontar que os territorios europeos non son espazos de plena homoxeneidade cultural -non o foron nunca- convida a pensar noutras formas de organizar os nosos procesos. Supón, por exemplo, estratexias de ensino que se fundamenten no acompañamento migratorio e a mediación de lectura, convócanos a pensar tamén que a reiteración de certos principios normativizadores non son sempre a chave na procura de novos falantes ou tamén nos exixe que deixemos de pensar a lingua nun código patrimonialista ou só no rexistro dos dereitos culturais asociados a unha nación. Asemade, neste esforzo que procuraría evitar unha mirada “euro-centrada” da protección das linguas, poderían tamén tomarse en consideración o conxunto de esforzos e estratexias que desde as Américas están a xestionarse en materia de dereitos lingüísticos. Ao respecto, é destacable a sistematización que Virginia Unamuno fai do pobo wichi e a súa loita organizada, ou os ensaios sobre dereitos lingüísticos de Yasnaya Elena Aguilar, lingüísta e pensadora ayuujk, por exemplo.

Desde O Prelo cremos que defender os dereitos lingüísticos de cada persoa supón a construción de espazos sensibles onde sexa posible celebrar a palabra e o coñecemento compartido. Isto significa tamén escoitar as experiencias de compañerxs migrantes e aprender da súas formas de organización, da súas dificultades e medos.

Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra na túa conta.

Relacionadas

Culturas
Erika Lust y Sara Torres “El deseo tiene una potencia inagotable para transformar la realidad si lo liberamos de las normas”
Sexo, deseo o ética del placer son algunos de los temas que hilan la escritora Sara Torres y la productora de cine porno Erika Lust en ‘La abundancia del deseo’.
El Salto Radio
EL SALTO RADIO Natalia García Freire: escritora de una generación volcánica
Sexto capítulo de la serie Aleteo sonoro, en el que volamos a los Andes ecuatorianos para conocer la infancia y las motivaciones literarias de la autora.
El Salto Radio
El Salto Radio Centenari de Josep Maria Llompart
Demà fa un segle del naixement d’aquest poeta mallorquí que sacrificà la seva vocació per mor de les exigències de la cultura que abraçà.
Xunta de Galicia
Política A Xunta recibe ao embaixador de Israel en funcións mentres Gaza agoniza ao bordo da fame
O Goberno de Alfonso Rueda escenifica a súa boa sintonía coa Administración de Benjamín Netanyahu apenas unhas horas despois de que Israel bombardease unha escola que servía de refuxio e ordenase unha evacuación masiva en Gaza.
Palestina
Genocidio La ONG anti-UNRWA lanzada por exespías y marines de EEUU siembra el caos en el reparto de alimentos en Gaza
La Fundación Humanitaria de Gaza (GHF) creada a comienzos de este año y vinculada a agentes del ejército y la inteligencia estadounidense ha sido acusada de desaparecer a una persona y disparar a quienes estaban esperando ayuda.
Alemania
Litigio climático Un tribunal alemán abre la puerta a que grandes emisores puedan ser responsabilizados de daños climáticos
El jurado descarta la demanda del agricultor peruano Saúl Luciano Lliuya por entender que el riesgo a su propiedad es demasiado bajo, pero esta misma argumentación podría llevar a condenas en otros casos.
Madrid
Derecho a la vivienda Victoria contra la Sareb: 16 familias consiguen firmar contratos después de años de lucha
Un bloque en lucha de Casarrubuelos (Comunidad de Madrid) consigue formalizar contratos con el banco malo, al que acusan de actuar “como un fondo buitre”. En Catalunya, diez ayuntamientos apoyan los reclamos de 62 hogares en huelga contra La Caixa.

Últimas

Universidad
Genocidio Las universidades españolas han firmado 44 proyectos con Israel desde septiembre de 2024
Los acuerdos dentro del programa Horizon Europe se han sucedido a pesar de las declaraciones de decenas de universidades de suspensión de relaciones con Israel.

Recomendadas

Culturas
Erika Lust y Sara Torres “El deseo tiene una potencia inagotable para transformar la realidad si lo liberamos de las normas”
Sexo, deseo o ética del placer son algunos de los temas que hilan la escritora Sara Torres y la productora de cine porno Erika Lust en ‘La abundancia del deseo’.