O prelo
Lingua e racismo

O Prelo e o compromiso coas persoas migrantes e racializadas en Galicia.

O 12 de abril compartiuse en Instagram unha infografía realizada polo proxecto Educación Social Antirracista, que expuña algúns dos tópicos racistas máis empregados no Estado español. A imaxe tiña unha sección dedicada á presión que se exerce sobre moitas persoas migrantes cando temos que aprender unha nova lingua en contextos de desigualdade. Entre a chea de comentarios que recibiu a publicación da infografía, houbo un chio en Twitter que, sen deterse a considerar a experiencia da que xorde o contido da infografía, conseguiu case mil likes e  foi reproducido máis de cen veces. A resposta a este tweet foi moi triste: reuniu un feixe de comentarios con contido explicitamente racista, que xustificaban a súa discriminación con principios que fundamentan a protección das linguas minorizadas. 

As persoas que conformamos O Prelo somos migrantes e levamos dedicados case tres anos á escrita sobre o ámbito editorial galego. Despois do que sucedeu decidimos deter o contido que tiñamos programado nesta sección e facer pública a nosa postura. Non é a primeira vez que a nosa relación co galego esperta actitudes que nos vulneran ou que aproveitan a nosa condición migratoria para conseguir algún beneficio propio.  

Para as autoras que diriximos este blog, a transmisión dunha lingua ou as estratexias de protección dos dereitos lingüísticos gardan unha relación cun conxunto de prácticas culturais que ensaian formas de traballo colectivo: o teatro comunitario, a mediación de lectura, as pedagoxías populares, entre moitas outras. 

Sobran testemuñas do que a mediación logrou en espazos desbordados pola desesperanzas e a violencia. Pero, alén de celebrar os esforzos que moitxs mediadores fixeron en fan nos nosos países, o que nos interesa é rescatar algúns valores fundamentais destas prácticas. Nestas circunstancias, para nós, a máis importante é a idea do coidado. No noso tempo, é unha palabra usada en contextos diversos, pero para este caso, só recolleremos o xeito en que Leonardo Boff a expuxera nunha das súas obras máis célebres: “[O coidado] Representa unha actitude de ocupación, de preocupación, de responsabilización  e de compromiso afectivo co outro”.

Boff ten a sensibilidade de colocar o coidado no ámbito das actitudes. Así, non é sempre unha actividade en si, senón unha condición da existencia que acompaña e fundamenta certa forma de actuar con outras persoas. O coidado exixe de nós unha atención especial e prioritaria nas sensibilidades doutrxs. Esa consideración fundamental permite que prácticas como o ensino da arte, a transmisión dunha lingua e a lectura sexan capaces de sanar e servir como refuxio para moitas persoas vulnerables. As experiencias que demostran este potencial son diversas e conmovedoras.

  A reiteración de certos principios normativizadores non son sempre a chave na procura de novos falantes ou tamén nos exixe que deixemos de pensar a lingua nun código patrimonialista ou só no rexistro dos dereitos culturais asociados a unha nación

No chamado norte global, as persoas migrantes e racializada solicitamos e loitamos por esa consideración necesaria. Un principio de coidado que acompañe situacións marcadas pola desigualdade en diferentes ámbitos da vida. A aprendizaxe de linguas é unha delas. A interiorización dun saber tan complexo como o lingüístico en circunstancias como as que viven moitas persoas migrantes pode involucrar experiencias que non se reducen a adquisición de competencias nunha aula. Moitas veces, esa aprendizaxe require afrontar o medo á exposición constante ou o abandono de certos recursos expresivos que forman  parte do noso modo de vincularnos con outras persoas. É nese horizonte que as palabras como coidado son de especial relevancia. Polo tanto, o reclamo directo e severo no uso dunha lingua pode sumarse a unha cadea de xestos que laceran a vida de comunidades vulnerables. 

É innegable que a situación do galego é moi delicada. Exixe atención e compromiso. Con todo, os procedementos que colaboran na promoción e protección dunha lingua en Europa non poden ser xordos ás sensibilidades e experiencias migratorias que forman parte do continente. Isto por dous motivos importantes: o proceso histórico que recobre o colonialismo e a colonialidade dos pobos do sur global desde o século XVI e a realidade concreta das persoas migrantes e racializadas que hoxe habitan Europa. A maior parte de nós experimentamos procesos complexos de subordinación en diferentes ámbitos da vida. 

Con todo, afrontar que os territorios europeos non son espazos de plena homoxeneidade cultural -non o foron nunca- convida a pensar noutras formas de organizar os nosos procesos. Supón, por exemplo, estratexias de ensino que se fundamenten no acompañamento migratorio e a mediación de lectura, convócanos a pensar tamén que a reiteración de certos principios normativizadores non son sempre a chave na procura de novos falantes ou tamén nos exixe que deixemos de pensar a lingua nun código patrimonialista ou só no rexistro dos dereitos culturais asociados a unha nación. Asemade, neste esforzo que procuraría evitar unha mirada “euro-centrada” da protección das linguas, poderían tamén tomarse en consideración o conxunto de esforzos e estratexias que desde as Américas están a xestionarse en materia de dereitos lingüísticos. Ao respecto, é destacable a sistematización que Virginia Unamuno fai do pobo wichi e a súa loita organizada, ou os ensaios sobre dereitos lingüísticos de Yasnaya Elena Aguilar, lingüísta e pensadora ayuujk, por exemplo.

Desde O Prelo cremos que defender os dereitos lingüísticos de cada persoa supón a construción de espazos sensibles onde sexa posible celebrar a palabra e o coñecemento compartido. Isto significa tamén escoitar as experiencias de compañerxs migrantes e aprender da súas formas de organización, da súas dificultades e medos.

Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra na túa conta.

Relacionadas

Feminismos
Andrea Proenza “Debemos aproximarnos a nuevos horizontes feministas en nuestra forma de amar”
‘Cartografías del deseo amoroso’ es el título de un ensayo intimista sobre chicas que quieren ser Bravo y buscan no solo el amor, sino un buen relato.
Literatura
Ensayo Qué (no) puede un cuerpo
Algunas novedades editoriales y tendencias audiovisuales sugieren retornos de modos de entender lo inhumano que fueron característicos de la neoliberal década de los 80.
Historia
Historia Miguel Martínez: “En Villalar, la izquierda arrancó los comuneros al franquismo”
Miguel Martínez, profesor de historia y literatura españolas en la Universidad de Chicago, analiza desde una óptica progresista la Edad Moderna, el momento histórico fetiche de las derechas españolistas.
Galicia
Galicia A Xunta aprobou a celulosa de Altri argumentando que a súa cheminea de 75 metros sería “icónica”
O Informe de Patrimonio Cultural, favorable á multinacional, emitiuse con base en dúas encargas externas, contratadas e pagadas pola empresa ao ex presidente e ao actual tesoureiro de Icomos-España.
Alemania
Alemania Friedrich Merz es elegido canciller alemán por la gran coalición tras una jornada de suspense
El nuevo canciller alemán supera una votación extraordinaria tras un sonoro fracaso en su primer intento. Los conservadores gobernarán con el partido socialdemócrata.
Israel
Israel Netanyahu acelera los planes de ocupación total de una Gaza diezmada por el hambre
El ejército israelí quiere movilizar a 30.000 reservistas para una nueva expansión de la ofensiva sobre Gaza. Las organizaciones dependientes de la ONU alertan de la hambruna y las enfermedades en un enclave en el que escasea el agua potable.

Últimas

Comunidad de Madrid
Comunidad de Madrid Madres organizadas contra los arrancamientos piden una reunión con Infancia
Pamela L.C. ve a su bebé dos horas a la semana después de que se lo retiraran dos días después de su nacimiento. Ella y otras madres han decidido organizarse para pedir medidas que frenen los arrancamientos.
Madrid
Madrid Sareb amenaza con desahuciar el centro social La Animosa, en Hortaleza
Los colectivos que participan del centro social okupado, y que han dado vida a este espacio durante los últimos cuatro años, convocan a defender su permanencia aunque se ha retrasado la fecha de desalojo hasta el 26 de mayo.
Opinión
Opinión España ya roza el 2,5% en gasto militar
Según el autor, investigador del Centre Delàs, el gasto militar real del Estado español será de 40.457 millones de euros y representará respecto al PIB el 2,48%. A esto se sumarán las inversiones comprometidas en programas de armamento.
Comunidad de Madrid
Universidad pública El alumnado de la UNED denuncia el “modelo antipedagógico” tras la supresión de tutorías presenciales
El proceso de eliminación de clases se remonta a 2008, aunque ha sido este año, con el nombramiento Claudia Sevilla como directora de centros asociados de Madrid, cuando el gobierno de Ayuso “ha pisado el acelerador”.
Opinión
Opinión El rentismo es racismo
La posición de las personas migrantes y racializadas en el conflicto del alquiler nos coloca como sujetos esenciales e imprescindibles en la lucha por la vivienda.

Recomendadas

Laboral
Laboral Coidar sen dereitos: a loita das traballadoras nas residencias privadas de Galiza
Sen tempo nin medios para ofrecer uns coidados axeitados, alertan dunha situación insostible nos centros e denuncian a privatización dun servizo a costa do benestar das persoas maiores e dependentes.
Alemania
Alemania Ines Schwerdtner: “Los conservadores tienen esta estrategia de normalizar la AfD, pero eso ha salido muy mal”
De profesión periodista, Ines Schwerdtner ha sido una de las responsables del ascenso de Die Linke, un partido que pasó de no aparecer en las encuestas a superar el 8% en las elecciones de febrero.