O prelo
Palabras no exilio

Hai case 10 anos, editorial Barbantesa publicou unha escolma coa tradución de 48 poemas de Mahmud Darwix. Agora convén pensar as palabras do autor palestino.
25 jun 2022 16:25

Mahmud Darwix volveu á súa terra cando era un mozo. Chegou ao distrito de Acre, apenas anexionado por Israel, e alí experimentaría as primeiras formas de persguimento. Fuxiu coa súa familia do inmenso aparello de vixilancia, que animaba o medo e castigaba o retorno. O mozo Mahmud sería testemuña da pantasma do desprazamento incensante. Inaugura con ese evento temperán, un éxodo persoal que se converte nun espazo invertebrado, preparado para se atrever a dar unha volta sobre o espazo fráxil do cidadán.     

O tránsito infinito de Darwix suxire unha condición que comparte con migrantes e exiliados. Trátase dese espazo onde se experimenta o non-territorio e se convocan as preguntas sobre a cidadanía. Hai uns célebres versos do poeta palestino recollidos para esta escolma que axudan a iniciar esta conversa:  

Para que vale un home
sen patria,
sen bandeira
e sen enderezo
Para que vale un home?

É unha forma de pensar a condición do exilio, pero tamén unha maneira de nos lembrar que a cidadanía é un xeito de asociarse ao territorio, á xeografía e ao mundo da administración política. Noutras palabras, unha forma de dármonos sentido no mundo. A voz de Darwix mestúrase con esa tradición de exiliados que atopan no seu lugar unha forma de desafío contra as peores formas dos proxectos nacionais. Verbo deste problema, Edward Said, amigo de Darwix,  suxire esa condición polémica que vincula nacionalismo e exilio como formas irmáns, manifestacións que comparten unha orixe e ofrecen respostas diferentes ao problema da cidadanía.

Darwix recoñece que o espazo da cidadanía é tamén un réxime laxo. Noutras palabras, un espazo en que as experiencias e as persoas adoptan un nome, un número, un código inintelixible por mor de ser rexistradas e xestionadas polos inmensos aparellos do Estado. Nese movemento, as identidades descritas nos documentos da administración parecen perder a rixidez que proporciona a experiencia vivida e a historia dos pobos que alimentan a nosa memoria. A idea do pasaporte é así tamén unha forma de esquecemento propio. A pregunta do poeta interésase por aquilo que queda dentro dos documentos de identidade, da xestión administrativa que se encarga do tránsito humano:

Todos os paxaros que perseguiron
a palma da miña man ata a porta do apartado aeroporto
todas as sereas
todas as prisións (...)
estaban comigo, pero
deixáronos fóra do pasaporte

A reflexión sobre a cidadanía que ocupa a atención de homes e mulleres migrantes de todo o mundo é tamén unha forma afrontar os problemas da idea de nación. Darwix, nun poema de impoñentes versos de arte maior, repara no proxecto nacional propio. Ese poema é unha invocación ao futuro. Non hai un programa político, senón unha forma de imaxinar en colectivo, con eses outros que non son nomeados, pero que comparten un mundo con Mahmud. Nese exercicio imaxinativo, a nación constrúese como un canto á alegría e non como unha celebración á tradicional condición monolítica de certos proxectos nacionais. Nas súas palabras hai un reclamo ao ánimo que mitifica a experiencia colectiva das nacións, que sacraliza eventos e personaxes propios. Do mesmo xeito, nun diálogo cun combatente, Mahmud describe a súa memoria nacional non como un relato de acontecemento célebres e impoñentes, senón como un soño que apenas se pode definir e que descansa no mundo das sensacións e o gozo íntimo:

Entende-díxome-que a patria
é beber o café de mamá
            volver a casa pola noite
Pregunteille: E a terra?
Dixo: Non a coñezo

Se o tema da cidadanía e o proxecto nacional son importantes na obra de Mahmud Darwix, a experiencia no exilio resulta ser un correlato necesario nese universo. Hai nas palabras do poeta, unha especie de poética do retorno. A súa obra responde constantemente ao desexo de volver. O espazo orixinal é, ante todo, un lugar que constrúe o seu propio sentido naqueles que o imaxinan e o atopan no seu retorno. Nese sentido, non son espazos que gozan dunha singularidade esencial, senón que posúen esa inestabilidade que proporciona a memoria e o desexo. Contrario a certas poéticas patrióticas para as que a orixe é un espazo perpetuo e correspondente con mitos e relatos fundacionais.

Nese mesmo sentido, a fala do exiliado non se constrúe desde a certeza, nin vaticina ningún futuro patriótico para o seu pobo. A experiencia no exilio, en Darwix, é, ante todo, incerteza e dúbida. Esa condición é unha fortaleza singular: permite abrir o espazo a un tipo de esperanza na que se recolle o medo persoal e a potencia da compañía. Na inseguridade de certos versos hai tamén unha vontade por animar un tipo de compañeirismo entre o lector e a experiencia do exiliado. Trátase dun tipo de tenrura que vincula o lector co individuo perdido. Xa que logo, a poética do Darwix novo é dubitativa e, con esa dimensión, organiza un universo afectivo que se impón ante a figura do exiliado inquebrantable e íntegro. Esa figura intelectual que, en certos escenarios, desfigurou a experiencia de desenraizamento persoal que habitan migrantes e exiliados. 

Esta edición de Barbantesa presenta unha selección poética heteroxénea: aproveita os temas máis importantes do autor palestino. Para os lectores do árabe, a edición bilingüe permite achegarse á obra orixinal e tamén observar a distribución orixinal dos versos. Con todo, esta edición tamén deixa algunhas débedas para o lector: un índice xeral, o título da obra orixinal da que forma parte cada poema ou o ano de publicación de cada peza. Sería moi afortunada unha re-edición que conservase a boa selección, a tradución tan coidada e estes aspectos ausentes.

Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra na túa conta.

Relacionadas

A Catapulta
A Catapulta A conexión colectiva da poesía de Luix Kaf
O creador multidisciplinar visita A Catapulta e mergúllanos na súa visión artística
A Catapulta
A Catapulta Esther F. Carrodeguas, dignidade en escena
A multifacética artista rianxeira achéganos á súa carreira teatral e poética no programa A Catapulta
Poesía
Chus Pato “O poema está fóra, pertence ao mundo, pero ao mesmo tempo é o máis íntimo que a poeta pode ter”
A poeta e integrante da Real Academia Galega vén de acadar o Premio Nacional de Poesía 2024 coa súa obra 'Sonora' (Xerais, 2023), un libro que é unha conversa entre o poema e a morte.
Medio ambiente
Medio ambiente Montes comunais en Galiza: á procura de relevo xeracional e dun novo paradigma
Máis de 30 persoas participan nunha xornada interxeracional no Ecolectivo de Vigo para abordar a construcción de comunidades máis inclusivas e adoptar unha visión máis rexenerativa dos montes.
Alemania
Unión Europea Alemania llevará su crisis a las urnas el próximo 23 de febrero
La coalición semáforo se apaga definitivamente en Alemania. El cese la semana pasada del ministro liberal deja solo a Scholz, uno de los cancilleres peor valorados de la historia democrática del país.
Fiscalidad
Fiscalidad PSOE y Sumar pactan cambiar el estatus de las Socimi y hacer permanente el impuesto a la banca
El Ejecutivo anuncia un nuevo paquete fiscal que incluye promesas incumplidas como la subida del tipo mínimo del impuesto de sociedades y otras de nuevo cuño destinadas a atajar el malestar social por la vivienda.
Literatura
Lucía Mbomío “Las personas que migran y dependen de un papel caminan siempre sobre el alambre”
Periodista y escritora, Mbomío se adentra en su segunda novela en las huertas del Sur para narrar las mil realidades que conviven sofocadas bajo los plásticos y unas leyes de extranjería que siembran esclavitudes contemporáneas.

Últimas

Literatura
Sarah Babiker “En los barrios están las semillas de cualquier revolución posible”
‘Café Abismo’ y ‘La nada fértil’ son dos libros recientemente publicados por Sarah Babiker. Novela y ensayo que caminan por los problemas de la época contemporánea y lanzan salvavidas en forma de ideas.
Dana
Dana en Valencia Cuando nada está en su sitio
En los pueblos afectados por la dana, las vidas de los vecinos están desperdigadas por las calles, como en una habitación desordenada. Así ha quedado la zona que visitamos. Todo está fuera de su lugar.
Dana
Industria cultural La patronal de las editoriales valencianas cifra en cinco millones de euros los daños por la dana en su sector
Un millón de ejemplares de libros perdidos y 34 editoriales valencianas afectadas como resultado de la dana es el balance que hace la Associació d'Editorials del País Valencià, que cifra en cinco millones de euros los daños ocasionados en el sector.
Opinión
Opinión Para entender el resurgimiento de Trump
Si bien las instituciones democráticas formales permanecen intactas, el poder real para dar forma a la vida cotidiana ha pasado drásticamente a manos de fuerzas de mercado irresponsables.
COP29
Cumbre de clima de Bakú El presidente de la COP29, durante su apertura: “Las políticas actuales nos llevan a un aumento de 3ºC”
Arranca la XXIX Cumbre del Clima de las Naciones Unidas sobre Cambio Climático con la financiación climática como gran tema sobre la mesa. Mukhtar Babayev, nuevo responsable de las negociaciones globales, señala que “estamos en la senda de la ruina”.
Opinión
Opinión Quan isc a buscar l'alegria (carta de amor a València)
Muchas aprendimos a amar València a kilómetros de distancia gracias a una cultura musical y antifascista llena de luz y de sal, de ardor y de dulzaina, de voces que pusieron letra y sonido a nuestros malestares.
Bolivia
América Latina Bolivia: voces y claves de un proceso que terminó de implosionar
La confrontación entre el sector del líder histórico del proceso, Evo Morales, y el de su sucesor, Luis Arce, parecen haber llegado a un punto de no retorno. ¿Cómo se llegó a esta situación? ¿Qué sigue?

Recomendadas

Medio ambiente
Ecoloxismo Así gañou un pobo á expansión eólica: A Groba contra as multinacionais enerxéticas
Activistas do Instituto de Estudos Miñoráns e da asociación SOS Serra da Groba reflexionan sobre as súas recentes vitorias xudiciais fronte as empresas promotoras de parques eólicos na zona do Val Miñor (Pontevedra)
COP29
Crisis climática COP29, la cumbre más crítica en el año en que la Tierra superará los 1,5ºC
Este lunes comienza la XXIX Cumbre sobre el Cambio Climático de las Naciones Unidas, un encuentro clave para frenar un cambio climático que va a hacer que 2024 supere al pasado año como el más cálido de la historia humana.