O prelo
Português do Brasil: colocando os pingos nos is

Português do Brasil. O Galego Tropical fai unha revisión das relacións de parentesco e diferenza entre as variedades lingüísticas propias da Galiza, Portugal e Brasil. Alén diso, é tamén un breve exercicio de difusión da cultura brasileira no contexto galego.

5 sep 2020 09:30

Português do Brasil é un texto que enmarca as particularidades lingüísticas propias do portugués brasileiro en contraste coas variedades lusas e galega, ambas europeas. Desde a perspectiva do autor, Diego Bernal Rico, os textos reunidos na súa obra son “pequenas abordagens sobre a realidade lingüistico-cultural brasileira, tão próxima e, ao mesmo tempo, tão longiqua da galega”. É un texto dirixido á comunidade galegofalante que se interese pola relación comparatística entre a súa variedade e aquela outra que se fala no continente americano. Asemella entón, a certos manuais de dialectoloxía que se empregaban para esquematizar o español americano que se dirixían a falantes europeos. Mais, neste caso, interesase por certas dinámicas sociais vinculadas co uso cotián da lingua.

O libro está conformado por un conxunto de artigos publicados durante o ano 2015 e ata o 2018, aínda que na súa realización final se sumáron algúns do 2015 e outros ineditos do 2019. Así, o texto ten un caracter antolóxico no que todos os artigos comparten unha orde tematica relacionada coa cultura do Brasil. 

O contido do Português do Brasil está distribuido en seis capítulos. Cada un de eles relacionado cun certo tratamento dos niveis da lingua: morfoloxía, fonética, sintaxe e léxico. Sumado a iso , inclúe tamén segmentos relacionados coa descrición de algún xestos culturais contrastantes coa realidade galego-portuguesa. Deste xeito, é posible supoñer que a análise da obra diáloga coa exposición comparitística de xestos e usos lingüístos e non sempre coa súas condicións de posibilidade no marco dunha relación histórica por demáis conflitiva e vincualda co rexime da colonialidad. 

Nesta antoloxía, Diego Bernal tamén aproveita a súa revisión do portugués do Brasil para recoñecer s inflluencias das linguas tupi-guarani.  Trátase dun exercicio de caracter diacrónico que atende o proceso de composición das palabras propias da rexión. Así mesmo o describe o autor: 

“Para além da toponímia e a fauna, existem no português do Brasil numerosos exemplos de substrato tupi-guaraní. 

Assim, guri e guria são formas comuns nos sul do Brasil  para as galegas neno e nena e a portuguesa puto; jujubas são as doces que em português europeu chamamos goma; mirim é un termo usado para coisas de tamanho pequeno ou pensadas para crianças (...)”

No mesmo sentido, Bernal recoñece a importancia das linguas orixinarias na construción da toponimia do Brasil: Vau-Açu, Ipanema, Ibirapuera. Isto supón un xusto esforzo por atender unha mirada menos esencialista da constitución cultural da lingua portuguesa. 

A atención que o autor lle dedica a dimensión fonética e morfolóxica do portugués do Brasil é moi destacada neste texto. Probablemente, sexa neste campo onde as diferenzas entre as variedades sexan máis vísibiles, aínda que o reclamo de unidade apareza na voz do autor. Exemplo diso é característico sufixo –inho compartido polos tres dialectos: 

“Esta terminação identifica por igual galegos, portugueses e brasileiros e é um dos elementos que age de catalisador da unidade lingüística galego-luso brasileira. 

É por isso que muitos termos privativos do português americano soam aos nossos ouvidos tão galegos, a pesar de se terem gerado de forma autônoma no Brasil, que bem poderiam servir, pontualmente, para cobrirem as lacunas do erodido léxico galego”. 

De alí algunha palabras como figurinhas (cromos), calcinhas (roupa interior femenina) ou santinho (panfleto electoral). Cada unha delas de orixe propiamente brasileiro, pero conservando característico rasgo morfolóxico. Posteriormente, do mesmo xeito e cun ton case didáctico, Diego expón a xurdimento e uso do erre nas tres variedades. No último apartado, o autor esquematiza alguns detalles de caracter sintactico e semántico que amosan de forma visual as diverxencias entre cada dialecto. É así como Bernal fai unha labor pedagóxica introductoria e atenta para o lector non especializado e atende unha análise contrástiva nos diferentes niveis da lingua.

A prosa de Diego Bernal é dunha lixeireza case lúdica, que serve moi ben para compañar breves anécdotas persoais e expoñer algunhas pezas de cine o contos populares: 

“Em São Paulo, dei cum um raro caso de brasileiro que conhecia a Galiza. 

- Você é do pais da Xuxa –afirmou.

Eu estranhado preguntei: 

- Como assim? A Xuxa é brasileira!

- Sei, mas você escrebem todo con xis! –sentenciou dando unha gargalhada.“

O coidado ediorial é importante para a revisión desta publicación. A portada, a cargo de Ricardo Cabanelas, está formada por unha secuencia de papagaios dispostos sobre unha póla rodeada de flores e follas. A ilustración podería suxerir aunha relación cunha orde simbólica asociada á Nosa América que se fundamenta en categorías como o “exótico” ou o “tropical”. É importante lembrar que, se ben a zona tropical alude á ubicación dunha zona terrestre, non deixa de ser unha palabra conflictiva porque durante moito tempo sirviu para clasificar un conxunto de xestos propios da nosa rexión fundados en criterios esteriotípico e exotizantes. 

Português do Brasil ofrece un repaso xeral da diversidade lingüística brasileira tomando en consideración a distancia construída entre o pais latinoamericano e os países peninsulares. Tamén supón unha exposición de experiencias culturais que permiten facer apenas unha introdución ao extraordinario mundo do pensamento brasileiro. Quedan pendentes moitas  preguntas relacionadas cos procesos de revisión e análise que atenden outras rexións sen o risco de exotizar ou tropicalizar saberes e formas de vida. 

Arquivado en: Literatura Galego O prelo
Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra na túa conta.

Relacionadas

Galego
Manifestación Miles de persoas enchen Compostela cun berro único en defensa da lingua galega
A plataforma Queremos Galego conseguiu aglutinar voces diversas da Galiza social, política e cultural para “parar a emerxencia lingüística” que sofre a lingua propia e así esixir á Xunta “un cambio de actitude”.
Galicia
Galicia Exámenes en castellano en la CRTVG: un retroceso histórico tras 40 años de consenso
La cadena que dirige Alfonso Sánchez-Izquierdo permite por primera vez elegir entre gallego y castellano en los exámenes de acceso, generando dudas sobre el futuro de la lengua gallega en los medios públicos de Galicia.
Galicia
Galicia A Xunta aprobou a celulosa de Altri argumentando que a súa cheminea de 75 metros sería “icónica”
O Informe de Patrimonio Cultural, favorable á multinacional, emitiuse con base en dúas encargas externas, contratadas e pagadas pola empresa ao ex presidente e ao actual tesoureiro de Icomos-España.
Alemania
Alemania Friedrich Merz es elegido canciller alemán por la gran coalición tras una jornada de suspense
El nuevo canciller alemán supera una votación extraordinaria tras un sonoro fracaso en su primer intento. Los conservadores gobernarán con el partido socialdemócrata.
Israel
Israel Netanyahu acelera los planes de ocupación total de una Gaza diezmada por el hambre
El ejército israelí quiere movilizar a 30.000 reservistas para una nueva expansión de la ofensiva sobre Gaza. Las organizaciones dependientes de la ONU alertan de la hambruna y las enfermedades en un enclave en el que escasea el agua potable.

Últimas

Comunidad de Madrid
Comunidad de Madrid Madres organizadas contra los arrancamientos piden una reunión con Infancia
Pamela L.C. ve a su bebé dos horas a la semana después de que se lo retiraran dos días después de su nacimiento. Ella y otras madres han decidido organizarse para pedir medidas que frenen los arrancamientos.
Madrid
Madrid Sareb amenaza con desahuciar el centro social La Animosa, en Hortaleza
Los colectivos que participan del centro social okupado, y que han dado vida a este espacio durante los últimos cuatro años, convocan a defender su permanencia aunque se ha retrasado la fecha de desalojo hasta el 26 de mayo.
Opinión
Opinión España ya roza el 2,5% en gasto militar
Según el autor, investigador del Centre Delàs, el gasto militar real del Estado español será de 40.457 millones de euros y representará respecto al PIB el 2,48%. A esto se sumarán las inversiones comprometidas en programas de armamento.
Comunidad de Madrid
Universidad pública El alumnado de la UNED denuncia el “modelo antipedagógico” tras la supresión de tutorías presenciales
El proceso de eliminación de clases se remonta a 2008, aunque ha sido este año, con el nombramiento Claudia Sevilla como directora de centros asociados de Madrid, cuando el gobierno de Ayuso “ha pisado el acelerador”.
Opinión
Opinión El rentismo es racismo
La posición de las personas migrantes y racializadas en el conflicto del alquiler nos coloca como sujetos esenciales e imprescindibles en la lucha por la vivienda.

Recomendadas

Laboral
Laboral Coidar sen dereitos: a loita das traballadoras nas residencias privadas de Galiza
Sen tempo nin medios para ofrecer uns coidados axeitados, alertan dunha situación insostible nos centros e denuncian a privatización dun servizo a costa do benestar das persoas maiores e dependentes.
Alemania
Alemania Ines Schwerdtner: “Los conservadores tienen esta estrategia de normalizar la AfD, pero eso ha salido muy mal”
De profesión periodista, Ines Schwerdtner ha sido una de las responsables del ascenso de Die Linke, un partido que pasó de no aparecer en las encuestas a superar el 8% en las elecciones de febrero.