O prelo
Português do Brasil: colocando os pingos nos is

Português do Brasil. O Galego Tropical fai unha revisión das relacións de parentesco e diferenza entre as variedades lingüísticas propias da Galiza, Portugal e Brasil. Alén diso, é tamén un breve exercicio de difusión da cultura brasileira no contexto galego.

5 sep 2020 09:30

Português do Brasil é un texto que enmarca as particularidades lingüísticas propias do portugués brasileiro en contraste coas variedades lusas e galega, ambas europeas. Desde a perspectiva do autor, Diego Bernal Rico, os textos reunidos na súa obra son “pequenas abordagens sobre a realidade lingüistico-cultural brasileira, tão próxima e, ao mesmo tempo, tão longiqua da galega”. É un texto dirixido á comunidade galegofalante que se interese pola relación comparatística entre a súa variedade e aquela outra que se fala no continente americano. Asemella entón, a certos manuais de dialectoloxía que se empregaban para esquematizar o español americano que se dirixían a falantes europeos. Mais, neste caso, interesase por certas dinámicas sociais vinculadas co uso cotián da lingua.

O libro está conformado por un conxunto de artigos publicados durante o ano 2015 e ata o 2018, aínda que na súa realización final se sumáron algúns do 2015 e outros ineditos do 2019. Así, o texto ten un caracter antolóxico no que todos os artigos comparten unha orde tematica relacionada coa cultura do Brasil. 

O contido do Português do Brasil está distribuido en seis capítulos. Cada un de eles relacionado cun certo tratamento dos niveis da lingua: morfoloxía, fonética, sintaxe e léxico. Sumado a iso , inclúe tamén segmentos relacionados coa descrición de algún xestos culturais contrastantes coa realidade galego-portuguesa. Deste xeito, é posible supoñer que a análise da obra diáloga coa exposición comparitística de xestos e usos lingüístos e non sempre coa súas condicións de posibilidade no marco dunha relación histórica por demáis conflitiva e vincualda co rexime da colonialidad. 

Nesta antoloxía, Diego Bernal tamén aproveita a súa revisión do portugués do Brasil para recoñecer s inflluencias das linguas tupi-guarani.  Trátase dun exercicio de caracter diacrónico que atende o proceso de composición das palabras propias da rexión. Así mesmo o describe o autor: 

“Para além da toponímia e a fauna, existem no português do Brasil numerosos exemplos de substrato tupi-guaraní. 

Assim, guri e guria são formas comuns nos sul do Brasil  para as galegas neno e nena e a portuguesa puto; jujubas são as doces que em português europeu chamamos goma; mirim é un termo usado para coisas de tamanho pequeno ou pensadas para crianças (...)”

No mesmo sentido, Bernal recoñece a importancia das linguas orixinarias na construción da toponimia do Brasil: Vau-Açu, Ipanema, Ibirapuera. Isto supón un xusto esforzo por atender unha mirada menos esencialista da constitución cultural da lingua portuguesa. 

A atención que o autor lle dedica a dimensión fonética e morfolóxica do portugués do Brasil é moi destacada neste texto. Probablemente, sexa neste campo onde as diferenzas entre as variedades sexan máis vísibiles, aínda que o reclamo de unidade apareza na voz do autor. Exemplo diso é característico sufixo –inho compartido polos tres dialectos: 

“Esta terminação identifica por igual galegos, portugueses e brasileiros e é um dos elementos que age de catalisador da unidade lingüística galego-luso brasileira. 

É por isso que muitos termos privativos do português americano soam aos nossos ouvidos tão galegos, a pesar de se terem gerado de forma autônoma no Brasil, que bem poderiam servir, pontualmente, para cobrirem as lacunas do erodido léxico galego”. 

De alí algunha palabras como figurinhas (cromos), calcinhas (roupa interior femenina) ou santinho (panfleto electoral). Cada unha delas de orixe propiamente brasileiro, pero conservando característico rasgo morfolóxico. Posteriormente, do mesmo xeito e cun ton case didáctico, Diego expón a xurdimento e uso do erre nas tres variedades. No último apartado, o autor esquematiza alguns detalles de caracter sintactico e semántico que amosan de forma visual as diverxencias entre cada dialecto. É así como Bernal fai unha labor pedagóxica introductoria e atenta para o lector non especializado e atende unha análise contrástiva nos diferentes niveis da lingua.

A prosa de Diego Bernal é dunha lixeireza case lúdica, que serve moi ben para compañar breves anécdotas persoais e expoñer algunhas pezas de cine o contos populares: 

“Em São Paulo, dei cum um raro caso de brasileiro que conhecia a Galiza. 

- Você é do pais da Xuxa –afirmou.

Eu estranhado preguntei: 

- Como assim? A Xuxa é brasileira!

- Sei, mas você escrebem todo con xis! –sentenciou dando unha gargalhada.“

O coidado ediorial é importante para a revisión desta publicación. A portada, a cargo de Ricardo Cabanelas, está formada por unha secuencia de papagaios dispostos sobre unha póla rodeada de flores e follas. A ilustración podería suxerir aunha relación cunha orde simbólica asociada á Nosa América que se fundamenta en categorías como o “exótico” ou o “tropical”. É importante lembrar que, se ben a zona tropical alude á ubicación dunha zona terrestre, non deixa de ser unha palabra conflictiva porque durante moito tempo sirviu para clasificar un conxunto de xestos propios da nosa rexión fundados en criterios esteriotípico e exotizantes. 

Português do Brasil ofrece un repaso xeral da diversidade lingüística brasileira tomando en consideración a distancia construída entre o pais latinoamericano e os países peninsulares. Tamén supón unha exposición de experiencias culturais que permiten facer apenas unha introdución ao extraordinario mundo do pensamento brasileiro. Quedan pendentes moitas  preguntas relacionadas cos procesos de revisión e análise que atenden outras rexións sen o risco de exotizar ou tropicalizar saberes e formas de vida. 

Arquivado en: Literatura Galego O prelo
Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra na túa conta.

Relacionadas

Opinión
Opinión Quem quer ser refugiada linguística?
A Associaçom Galega da Língua (AGAL), a associação histórica do reintegracionismo, tem propostas para um futuro em língua galega e quer fazer parte deste debate.
Opinión
Opinión La lengua gallega, ingresada en urgencias
Las transformaciones lingüísticas son complejas, hay una sinergia de causas, no existen soluciones rápidas ni que consistan en una sola acción. Hay responsabilidades de distintos agentes, pero sin duda a quien corresponde más es al Gobierno gallego.
Medio ambiente
Medio ambiente Montes comunais en Galiza: á procura de relevo xeracional e dun novo paradigma
Máis de 30 persoas participan nunha xornada interxeracional no Ecolectivo de Vigo para abordar a construcción de comunidades máis inclusivas e adoptar unha visión máis rexenerativa dos montes.
Fiscalidad
Fiscalidad PSOE y Sumar pactan cambiar el estatus de las Socimi y hacer permanente el impuesto a la banca
El Ejecutivo anuncia un nuevo paquete fiscal que incluye promesas incumplidas como la subida del tipo mínimo del impuesto de sociedades y otras de nuevo cuño destinadas a atajar el malestar social por la vivienda.
COP29
Cumbre de clima de Bakú El presidente de la COP29, durante su apertura: “Las políticas actuales nos llevan a un aumento de 3ºC”
Arranca la XXIX Cumbre del Clima de las Naciones Unidas sobre Cambio Climático con la financiación climática como gran tema sobre la mesa. Mukhtar Babayev, nuevo responsable de las negociaciones globales, señala que “estamos en la senda de la ruina”.
COP29
Crisis climática COP29, la cumbre más crítica en el año en que la Tierra superará los 1,5ºC
Este lunes comienza la XXIX Cumbre sobre el Cambio Climático de las Naciones Unidas, un encuentro clave para frenar un cambio climático que va a hacer que 2024 supere al pasado año como el más cálido de la historia humana.

Últimas

Literatura
Sarah Babiker “En los barrios están las semillas de cualquier revolución posible”
‘Café Abismo’ y ‘La nada fértil’ son dos libros recientemente publicados por Sarah Babiker. Novela y ensayo que caminan por los problemas de la época contemporánea y lanzan salvavidas en forma de ideas.
Opinión
Opinión Yoav Galant, exministro de Defensa, criminal de guerra y última víctima de la debilidad bibista
Aprovechando la atención generada por las elecciones norteamericanas, Netanyahu hizo pública el pasado martes la destitución de su ministro de Defensa, con la esperanza de que las miradas distraídas no llegaran a intuir la perversidad de la jugada.
Más noticias
Crisis climática
Valencia Qué hay detrás de la dana
Las consecuencias del fenómeno meteorológico más extremo del siglo ha causado daños directos a más de 800.000 habitantes.
Minería
No a la mina en Cáceres Manifestación histórica contra la mina de Valdeflores
Más de 7.000 personas, según los convocantes, asisten a la manifestación más numerosa realizada hasta la fecha contra la mina de litio proyectada en Valdeflores.
Ayuntamiento de Madrid
Especulación urbanística El Ayuntamiento de Madrid planea la urbanización de Huerta de Mena, el “pulmón verde” de Hortaleza
En esta finca centenaria, que antaño fue espacio de encuentro de la Generación del 27, se construirán desde edificios de oficinas hasta apartamentos turísticos y de co-living.
La vida y ya
La vida y ya Cárcel de mujeres de Ventas
Desde la calle las podías ver por las ventanas, pero mi madre me decía lo que todo el mundo comentaba en el barrio, que si las saludabas te metían adentro con ellas.

Recomendadas

Medio ambiente
Ecoloxismo Así gañou un pobo á expansión eólica: A Groba contra as multinacionais enerxéticas
Activistas do Instituto de Estudos Miñoráns e da asociación SOS Serra da Groba reflexionan sobre as súas recentes vitorias xudiciais fronte as empresas promotoras de parques eólicos na zona do Val Miñor (Pontevedra)
Valencià
València Feijóo deja solo a Mazón pero por ahora no impulsará su salida
La estrategia del líder del PP con el president provocó resquemores en algunos sectores por percibirla como una desautorización. Entre los dirigentes conservadores se habla de una probable dimisión aunque aún no hay decisión de ayudar a su caída
Fronteras
Tijuana “Se viene una pesadilla”, así han vivido la victoria de Trump en los centros de migrantes de Tijuana
En el Espacio Migrante de Tijuana, a unos pocos kilómetros de la frontera, se reúnen personas en busca de esperanza. Algunas de ellas huyen de sus maltratadores, muchas ahogaron un grito desesperado cuando vieron que Trump ganaba las elecciones.
TVG
Medios públicos A folga dos traballadores da TVG contra 15 anos de manipulación e privatización deseñados por Feijóo
Empregados e empregadas da Televisión de Galiza fan un mes de paros parciais tras a primeira externalización de contidos informativos da historia da cadea, convocados por catro do cinco sindicatos con representación.